Voorspel: Queer games als culturele artefacten in het museum
Games duiken steeds vaker in musea op, waardoor er nu ook ruimte is om specifieke hoeken van dit medium eruit te lichten. In Berlijn kun je daarom naar Rainbow Arcade, voor de lhbtq+-geschiedenis van games. Mocht dat iets te ver van je bed zijn, dan kun je online naar QueerTech.io voor moderne kunst.
Bezoek je in Amsterdam het Tropenmuseum, dan vind je daar nu op de bovenste verdieping de tentoonstelling Cool Japan. Tussen een hoop anime en kawaiiheid, spot je daar ook tekeningen en gameplaybeelden van Dark Souls en Final Fantasy. Het is absoluut niet de eerste keer dat games in musea opduiken, maar het is mooi om te zien dat het medium ook in mainstreamhoeken een terecht plekje krijgt.
Ook in Londen kun je tot 24 februari nog naar Videogames: Design/Play/Disrupt in het Victoria and Albert Museum voor nieuwe perspectieven achter bekende games, zoals inspiratiebronnen en hoe de games er tijdens de ontwikkeling uitzagen.
©GMRimport
Tracker McDyke
Tentoonstellingen zijn een uitstekende manier om mensen kennis te laten maken met specifieke hoeken van het door ons geliefde medium. Denk bijvoorbeeld aan de geschiedenis van lhbtq+-personages en -thema's in games. Het lijkt soms alsof dit iets van de afgelopen jaren is, als je bijvoorbeeld de boze reacties van gamers leest over het feit dat Soldier 76 uit Overwatch gay is. Toch is er een rijke geschiedenis.
Zo werd de eerste bekende queer game al in 1989 gemaakt. In Caper in the Castro neemt de speler de rol aan van lesbische detective Tracker McDyke, die op zoek gaat naar een vermiste drag queen. Deze game werd gratis verspreid onder lhbtq+-fora, maar spelers werden wel aangemoedigd om geld te doneren aan een aidsorganisatie naar keuze.
Maker C.M. Ralph maakte later een heteroversie van de game, waarin McDyke veranderde in MacDuff en de drag queen in een model. De originele game was lange tijd nergens meer te vinden, maar werd gelukkig in 2017 geplaatst op website LGBTQ Video Game Archive.
©GMRimport
Rainbow Arcade
"Lhbtq-mensen, -media en -issues worden zelden gedocumenteerd, of gezien als een prioriteit in reguliere archiveringen", stelt Dr. Adrienne Shaw tegenover Gamer.nl. Shaw zet zich in voor het behouden van de geschiedenis van queer games. Zo werkt ze aan de LGBTQ Video Game Archive voor het behouden en publiekelijk maken van deze geschiedenis.
"Tegelijkertijd helpt de mogelijkheid om te wijzen naar historische queer mensen en beelden het idee dat queer mensen er altijd al waren", stelt Shaw. "Zeker gezien er over games wordt gesproken als plekken die 'traditioneel' voor specifieke groepen zijn, zoals witte, heteroseksuele, cisgender mannen of jongens, is het belangrijk om te laten zien dat games altijd al door een verscheidenheid aan mensen worden gespeeld."
Met dat idee in het achterhoofd werkt Shaw ook mee als medecurator van Rainbow Arcade in het Schwules Museum in Berlijn. Met Rainbow Arcade wordt voor het eerst ter wereld de queer geschiedenis van videogames in een tentoonstelling geplaatst. In het museum zijn tot 13 mei games te spelen, is artwork te zien en worden ook mods getoond waarmee creatievelingen queerness toevoegen aan games.
Het Schwules Museum staat bekend om het tentoonstellen van de lhbtq+-geschiedenis, maar wordt ook door mensen bezocht die nauwelijks wat over games weten. "Ik hoop dat ze leren hoe divers games zijn en leren over de gevarieerde manieren waarop lhbtq-mensen hierin worden gepresenteerd", zegt Shaw. "Maar ook dat games belangrijke culturele artefacten zijn."
QueerTech
Hoewel het waanzinnig is om dit stukje gamegeschiedenis op een fysieke plek te hebben in een tentoonstelling, is Berlijn voor veel mensen niet toegankelijk. Daarom is QueerTech.io een leuk alternatief. QueerTech.io geeft queer artiesten, waaronder gamemakers, de kans om hun kunstuitingen tentoon te stellen in een digitaal museum.
Op 18 januari startte de nieuwste editie van QueerTech.io met werk van elf artiesten uit onder andere Canada, Australië, Duitsland en Frankrijk. Zoals Alayna Cole (Queerly Represent Me), die een game heeft gemaakt waarin ze vertelt over het ontdekken en accepteren van haar seksualiteit.
Een van de meest in het oog springende projecten van deze online tentoonstelling is Grand Theft Homo 6: Queertopia, die de vraag stelt: "Wat als Grand Theft Auto een queer utopia was?" Kunstenaar Karl Munstedt schrijft gefascineerd te zijn in digitale ruimtes als speelplaats voor identiteit: "Ik ben voornamelijk geïnteresseerd in gamen, omdat het een groot lhbt-publiek heeft, maar ook een beruchte geschiedenis heeft vol homofobie, transfobie en seksisme. Mijn gamewerken wijzen heteronormatieve en mannelijke tropes af en proberen over te brengen dat gamen zelf, en de handeling van het bezitten van een avatar, van nature queer is." Grand Theft Homo 6 is een mod voor Grand Theft Auto 5 die onder andere een knalroze 'fagbus' toevoegt.
©GMRimport
Makkelijker om elkaar te vinden
Tussen Caper in the Castro en Grand Theft Homo is er een hoop veranderd. Er wordt inmiddels veel meer verwacht van gamemakers. Neem bijvoorbeeld Assassin's Creed Odyssey. Ubisoft had spelers de vrijheid beloofd om op een bevredigende manier verschillende seksuele oriëntaties uit te leven. Dat bleek te kloppen, totdat de speler in de nieuwste uitbreiding plots zonder keuze een relatie met een personage van een ander geslacht moest aangaan. Dat is een bijzonder nare steek in de rug (met een geheim mes) voor spelers die bijna honderd uur hun Kassandra of Alexios als gay hebben gespeeld.
Dat we hier over kunnen klagen terwijl Ubisoft het in de hoofdgame juist zo goed heeft aangepakt, zegt veel over hoe ver we zijn gekomen als het gaat om representatie van lhbtq+-mensen in games. Of is dat wel zo? Een gedwongen heterorelatie (al kan Kassandra of Alexios ook als biseksueel gespeeld worden) doet ook denken aan Caper in the Castro, die uiteindelijk een heteroversie kreeg.
Toch is er wel vooruitgang merkbaar. Als we Dr. Adrienne Shaw vragen wat de grootste verandering is voor queer videogames sinds Caper in the Castro, stelt ze dat het nu veel makkelijker is om games te maken en te spelen die niet voor een mainstream publiek geproduceerd worden: "Er zijn problemen met de mainstream industrie die we ook in de tentoonstelling bespreken, zoals slechte werkomstandigheden en harassment. Maar de mogelijkheid voor mensen om games en communities te vinden die ze bieden wat ze nodig hebben is een van de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen dertig jaar." Dat de experimentele gamekunst van QueerTech.io kan bestaan is daar een goed voorbeeld van.
In de rubriek Voorspel kijken we naar de verschillende manieren waarop seks en seksualiteit behandeld worden in games, via specifieke voorbeelden, trends uit de game-industrie en interviews. Lees ook eerdere afleveringen:
