Van A2 Racer tot Horizon: Zero Dawn en van de Videopac G7000 tot de CD-i; Nederland heeft een uniek gameverleden dat het verdient om naverteld te worden. Tom Lenting nam de taak op zich en schreef het eerste geschiedenisboek over games in Nederland. “Mensen hier zien games niet als cultuur. Ik hoop dat daar verandering in komt.”

Wist je dat een Amsterdammer aan de wieg stond van de jrpg? Dat de eerste 3D-game ooit waarschijnlijk van Nederlandse bodem kwam? Of dat Maurice de Hond directeur was van een gamepublisher?

Ik ook niet.

Tot vorige maand plots Gamegeschiedenis van Nederland: 1978-2018 op de deurmat plofte. Het boekje raast in zeventig pagina’s door de vaderlandse gamehistorie – van Philips dat in de jaren zeventig het bedrijf achter de eerste gameconsole kocht, tot Guerrilla, Vlambeer en de booming serious-gamesmarkt van nu.

Zo’n geschiedenisboek was er nog niet. De sterke verhalen die het Nederlandse gamewereldje voortbracht zijn door de jaren heen her en der opgetekend door verschillende media, waaronder Gamer.nl, maar nooit eerder nam iemand de moeite om die anekdotes te bundelen tot één verhaal over het nationale gameverleden.

©GMRimport

Tom Lenting, parttime-gamehistoricus

Enter Tom Lenting. De 37-jarige Arnhemmer runt al tien jaar een

, schreef artikelen voor retrogamewebsites en fungeerde als klankbord voor instituut Beeld en Geluid bij het opzetten van de Nederlandse gamecanon – een interactieve tijdlijn van hoogtepunten van veertig jaar Nederlandse gamegeschiedenis.

Lenting is ‘retrogame-expert’. De aanhalingstekens oppert hij zelf met een lach wanneer ik hem bel; hij is hobbyist, geen hardcore verzamelaar. Lenting legt uit dat hij het zonde vond dat er geen naslagwerk bestond van de Nederlandse gamehistorie. “Er zijn veel internationale boeken, maar het gaat nooit over Nederland. En wat er bestaat over de Nederlandse gamegeschiedenis is gefragmenteerd.”

Dus nam hij het heft in eigen handen. In zijn vrije tijd begon hij te grasduinen door internetarchieven, verhalen te lezen en de gamehistorie op te delen in thema’s. Lenting kwam er al gauw achter dat geschiedschrijving zelfs in digitale tijden niet eenvoudig is. “Je merkt hoe weinig er vaak beschikbaar is. Boeken erover bestaan niet, internetpagina’s zijn verdwenen. Vooral in de beginjaren ging het om kleine bedrijfjes, waar alles slecht gedocumenteerd is.”

Zijn ‘passieproject’ – eigen woorden – bracht hem bij de Videopac G7000 (de eerste Nederlandse spelcomputer), bij 3D Doolhof 2 (misschien wel de eerste 3D-game ooit, al weet eigenlijk niemand dat zeker), bij de talloze kloongames van Nederlandse makelij (zoals Pac-Man-kopie Oh Shit!, Jumbo Lander en Monkey Kong) en de subtiel activistische games van John Vanderaart.

Wat Lenting vooral begon op te vallen is de rol van Philips. Met de overname van consolemaker Magnavox, het omarmen van het populaire MSX-platform en het inzetten op CD’s met de faliekant geflopte CD-i was Philips de enige grote Nederlandse speler die iets probeerde op de gamemarkt. Dat de sporen van het bedrijf nu grotendeels zijn uitgewist heeft het vooral aan zichzelf te danken. “Philips heeft nooit echt durven kiezen voor spellen”, vertelt Lenting. “Bij elk apparaat bleven ze hangen tussen games, educatie en multimedia. Maar wel hebben ze de Nederlandse game-industrie tot op de dag van vandaag beïnvloed – kijk maar naar hoe groot Nederland is in serious gaming.”

Startschot voor het echte veldwerk

Lenting is de eerste om toe te geven dat zijn boek verre van compleet is. Hij schreef Gamegeschiedenis van Nederland: 1978-2018 uitsluitend op basis van secundaire bronnen – zelf eropuit gaan, pioniers zoeken en interviews doen zou te veel werk zijn voor een vrijetijdsproject waar geen inkomen tegenover stond.

Maar zelfs voor een bronnenonderzoek ontbreekt een en ander. Denk aan het prachtige verhaal van ex-Gamer-lid Kevin Shuttleworth, wiens vader achter de ontwikkeling van de Philips Videopac G7000 zat. De man was hoogstpersoonlijk verantwoordelijk voor de eerste Europese spelcomputer. Of denk aan Dutch Game Garden, de stille motor van de huidige Nederlandse game-industrie, die niet aan bod komt in het boek.

“Ik zeg niet dat het compleet is”, benadrukt Lenting. “Ik heb geprobeerd voor een breed publiek te schrijven, maar tegelijkertijd heb ik het juist ook voor mensen als jij en ik geschreven, mensen die zich bezighouden met gamegeschiedenis, in de hoop dat die geschiedenis verder wordt vastgelegd. Ik zou het zo mooi vinden als de Nederlandse gamegeschiedenis verder op papier wordt gezet – dat hoeft niet door mij te zijn.” De website Gamegeschiedenis.nl gaf al twee voorzetjes: schrijf asjeblieft over het tijdperk vóór Philips en over de Nederlandse arcadescene.

Met de publicatie wil Lenting vooral ook gamepioniers aansporen om met hun verhalen te komen. “Het mooie van gamegeschiedenis is dat iedereen nog leeft. Iedereen kan reageren. Ik krijg mails van mensen die in de games hebben gewerkt en me meer verhalen vertellen. Ik krijg berichten van mensen bij Overloaded en Dima [ontwikkelaar voor de CD-i – red.] werkten. Ze zeggen: dit staat er nog niet in, dit had je kunnen melden. Dat vind ik leuk.”

©GMRimport

Waarom gamehistorie zo belangrijk is

Nederland is geen groot gameland. ‘Onze’ exportproducten zijn Guerrilla Games, Rami Ismail en serious games – verder staat Nederland niet op de internationale radar. Maar ook in eigen land is de aandacht beperkt: in de mainstream is nog altijd weinig serieuze aandacht voor games. Lenting: “Mensen hier zien games niet als cultuur. Ik hoop dat daar met zo’n boek verandering in kan komen.”

Daarom is het belangrijk dat we aan de slag gaan met de gamegeschiedenis. Nu kan het dus nog: de mensen die erbij waren kunnen er nog over vertellen. En van de apparaten die veertig jaar geleden op de markt verschenen slingeren er nu nog een paar rond – zonder werkende consoles uit de prehistorie gaan ook de games verloren.

Dat is ook het probleem voor bijvoorbeeld Beeld en Geluid, zegt Lenting. Archivering is een grote uitdaging. En: om games te laten zien, moeten ze speelbaar zijn. Een paar screenshots aan de muur hangen in je museum is leuk, maar de kracht van het medium ‘m in de interactiviteit. Games komen tot leven wanneer je ze speelt.

Veel games uit het verleden zijn waarschijnlijk voorgoed verdwenen, vreest Lenting. Maar ook voor de toekomst ligt er een uitdaging. “Steeds meer games verschijnen digitaal, denk aan games in de App Store. Als ze daar verdwijnen zijn ze gewoon weg.” Grote games zullen wel in het collectieve geheugen blijven, maar voor kleinere projecten dreigt de vergetelheid. “Hoe moet je dat bewaren, bijhouden en vastleggen als niemand erover schrijft?”

©GMRimport

De kleine verhalen die bijblijven

Geschiedenis is niet alleen het verzamelen van objecten – games, consoles, pc’s in dit geval – maar het vertellen van verhalen. Kijk naar kunstgeschiedenis: de meeste kunstwerken zijn betekenisloos zonder context. Daarom is het goed dat iemand het op zich heeft genomen om de grote lijnen in kaart te brengen: de ontwikkeling van de demoscene, de populariteit van edugames en waarom het dertig jaar duurde voordat Nederlanders internationaal succes wisten te boeken.

Toch zijn het vooral de kleine verhalen die bijblijven. Zoals over Vanderaart, die in 1985 Scientology op de kast kreeg met zijn game De Sekte. Of over Oh Shit!, dat aan de andere kant van de oceaan een naamsverandering onderging om gevoelige Amerikanen niet voor het hoofd te stoten. Of het Bredase Nikko, dat in 2005 een DS-kloon op de markt bracht die zo slecht was dat-ie misschien beter vergeten kan worden.

Gamegeschiedenis van Nederland: 1978-2018 is vrij beknopt als naslagwerk, maar effectief in zijn doel: het laat zien dát er verhalen te vertellen zijn. En als verhalen zoals die over Shuttleworth senior ontbreken, ga je je afvragen: wat voor moois ligt er nog meer onder dikke lagen stof verborgen?

Gamer.nl kreeg een exemplaar van Gamegeschiedenis van Nederland: 1978-2018 toegestuurd door de uitgever. Het boek is te koop voor €19,99 via deze link.

Het uit China afkomstige NetEase - onder andere bekend van Marvel Rivals - zou van plan zijn om meer dan twaalf ontwikkelstudio's te sluiten.

Dat blijkt uit een reportage op Game File, de betrouwbare nieuwsbrief van gamejournalist Stephen Totilo. Eerder deze week werd de Amerikaanse tak van NetEase dat meehielp aan de ontwikkeling van Marvel Rivals al ontslagen. Daarnaast vielen er ontslagen bij het door NetEase gefinancierde Liquid Swords, de nieuwe studio van een van de oprichters van de Just Cause-ontwikkelaar.

Dit zou volgens Totilo nog maar het topje van de ijsberg zijn. Hij claimt dat meer dan een dozijn studio's mogelijk worden gesloten of verkocht, en dan met name de studio's van het bedrijf die buiten China gevestigd zijn. Dit zou een bewuste strategie zijn van het bedrijf om minder focus op deze teams buiten zijn thuisland te creëren.

NetEase is een van de grootste gamebedrijven ter wereld. NetEase heeft de afgelopen jaren samen met gerenommeerde ontwikkelaars overal ter wereld nieuwe gamestudio's opgericht, en het lijkt er dus op dat sommige van deze studio's nu dreigen gesloten of verkocht te worden.

Zo heeft NetEase geïnvesteerd in Rebel Wolves, een studio bestaande uit voormalige ontwikkelaars van CD Projekt Red waar men aan Blood of Dawnwalker werkt. Met Dragon Quest-Ryutaro Ichimura werd PinCool opgericht, het bedrijf kocht Heavy Rain- en Detroit: Become Human-studio Quantic Dream, Like a Dragon-bedenker Toshihiro Nagoshi opende met NetEase Nagoshi Studio en No More Heroes-ontwikkelaar Grasshopper Manufacture werd gekocht. Het is maar een kleine greep in de investeringen en aankopen die het Chinese bedrijf de afgelopen jaren heeft gedaan.

Ondanks de geruchten onthulde NetEase deze week recordcijfers voor het afgelopen kwartaal. Er werd een stijging van 1,5 procent aan omzet op het gebied van games en services waargemaakt ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Die omzet stond het afgelopen kwartaal op 2,9 miljard dollar. Marvel Rivals heeft inmiddels 40 miljoen spelers.

Overigens claimt Bloomberg in een artikel over NetEase-CEO William Ding dat hij overwoog Marvel Rivals te annuleren voor release. Ding zou het niet hebben zien zitten om Disney te betalen voor de rechten op Marvel-personages. Ook werd besproken of het mogelijk was om de superhelden voor zelfbedachte personages te vervangen. NetEase zelf ontkent deze claims en claimt sinds 2017 een nauwe samenwerking met Marvel te hebben.

De live-action Street Fighter-film die eerder al werd aangekondigd heeft een nieuwe regisseur, namelijk Kitao Sakurai.

Dat meldt The Hollywood Reporter. Sakurai is vooral bekend van de in 2021 verschenen Netflix-film Bad Trip met komediant Eric André in de hoofdrol. Sakurai regisseerde ook The Eric André Show. Verder heeft hij enkele afleveringen van de Twisted Metal-televisieserie geregisseerd.

Hij neemt het stokje over van Danny en Michael Philippou, twee broers uit Australië die afgelopen jaar de film niet meer bleken te kunnen regisseren vanwege een mismatch in planning.

Concrete details over de live-action film zijn er nog niet. Wel zou de eerder aangekondigde premièredatum van 20 maart 2026 nog haalbaar zijn. Capcom, de ontwikkelaar en uitgever van de gamereeks, is wel betrokken bij de verfilming.

Er zijn al vaker (animatie)films gebaseerd op Street Fighter uitgekomen. Een van de bekendere voorbeelden is de in 1994 verschenen gelijknamige film met Jean-Claude van Damme als Guile en wijlen Raúl Juliá als M. Bison. In 2009 verscheen Street Fighter: The Legend of Chun-Li, met Kristin Kreuk als Chun-Li.

De meest recente game in de fighterreeks is Street Fighter 6, dat beschikbaar is op PlayStation 5, PlayStation 4, Xbox Series X en S en pc. Tom Kerkhof beloonde de game met een 9: "Door de gelikte presentatie, inventieve besturing en de uitgebreidste singleplayer-ervaring die de franchise ooit heeft gehad, is Street Fighter 6 toegankelijker dan ooit. Het spel oogt geweldig en speelt zelfs nog beter. Dit is zonder twijfel een van de leukste vechtspellen van de afgelopen tijd – en daarmee ook een van de beste delen uit de reeks."