Met de komst van Nvidia’s RTX 3090 Ti-gpu kent de markt van videokaarten een nieuwe koning. De al aardig opgepompte Ampere-chip komt nu met nog meer rekenkernen en sneller geheugen. Zo’n upgrade gaat natuurlijk hand in hand met de luxere add-in kaarten van partnerfabrikanten, waarvan akte met Asus’ watergekoelde ROG Strix LC RTX 3090 Ti.

Chipset:                                            Nvdia GeForce RTX 3090 Ti

Gpu:                                                   GA102-350-A1

Procedé:                                          Samsung 8 nm

CUDA-kernen:                               10752

Tensor-kernen/TMU’s:              336

RT-kernen:                                     84

Klokfrequentie:                           1.950 MHz (Gaming Mode) / 1.980 MHz (OC)

Geheugen:                                      24 GB GDDR6X

Geheugensnelheid:                   21 Gbps

Geheugenbus:                              384-bit

Bandbreedte:                               1.008 GB/s

Interface:                                        PCIe 4.0

Video-uitvoer:                              2x hdmi 2.1, 3x DisplayPort 1.4a

Stroomconnector:                     1 x 12+4-pin (PCIe 5.0)

Aangeraden voeding:               1000 watt

Koeling:                                           All-in-one (AIO) waterkoeling met 240 mm radiator

Lengte tubes:                               560 mm

Ventilatoren:                                1x 75 mm, 2x 120 mm (argb)

Rgb:                                                   10 lichtzones op kaart, 12 in ventilatoren (Aura Sync)

Afmetingen videokaart:          293 x 133 x 52 mm

Afmetingen radiator:                272 x 121 x 54 mm

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: van een koopje is vanzelfsprekend geen sprake bij een videokaart als deze. De nieuwe “Big F*cking GPU” van Nvidia dient als opvolger van een al absurd krachtig model. De RTX 3090 was nooit bedoeld voor de gamer op budget, laat staan dit upgradede Ti-model. Nvidia prijst het nieuwe topmodel zelf momenteel op €2.249,-, maar bij partnerfabrikanten en retailers kan de vraagprijs uiteraard hoger oplopen.

©GMRimport

Het vertraagde, vernieuwde vlaggenschip

Nvidia’s RTX 3090 Ti-chipset verschilt niet bar veel van zijn voorganger. Beide kaarten draaien op de AD102-gpu, waarbij het Ti-model net wat meer kernen activeert. Met 10.752 tegenover 10.496 CUDA-kernen en 8 extra texture- en Tensor-eenheden is het geen gigantische sprong, maar dit is simpelweg de AD102-gpu op vol vermogen. Voor ray tracing biedt het Ti-model slechts 2 extra kernen, voor een totaalsom van 84 stuks.

Daarbovenop komt dezelfde 24 GB aan GDDR6X-geheugen over dezelfde 348 bits geheugenbus, zij het nu wel een flinke tik versneld. De nieuwe geheugenmodules draaien op 21 Gbps, waarmee de totale bandbreedte van de videokaart neerkomt op ruim 1 TB/s. Ook dat is net iets hoger dan voorheen; de RTX 3090 biedt standaard 936 GB/s aan bandbreedte, met al vrij snelle 19,5 Gbps-modules. Het beetje extra bandbreedte belooft snellere toestroming van (4k-)speldata — en dus hogere framerates.

De ingrepen zijn weinig revolutionair, maar het belooft uiteraard Nvidia’s krachtigste gaming-gpu tot dusver. Wie games op het allermooist en vloeiendst in 4k-resoluties af wil spelen, is hier aan het juiste adres. Maar het ‘beste van het beste’ is uiteraard iets waarvoor geruimd moet worden, zowel in de portemonnee als in de voeding van je pc.

©GMRimport

Early access met de stroomconnector van de toekomst

Met de verhoogde hoeveelheid rekenkernen en geheugensnelheid komt ook een nieuw rendementsplan. Een RTX 3090 topt qua verbruik vaak af op een al stevige 350 watt, waar de RTX 3090 Ti ongeveer 100 watt meer zou kunnen trekken. Wie over wil stappen op de RTX 3090 Ti dient dan ook een voeding van minimaal 850 watt in huis te hebben; in het geval van het ROG Strix LC-model raadt Asus zelfs 1000 watt aan.

Voor het toeleveren van dat verhoogde wattage, stapt Nvidia ook over op een nieuwe stroomstandaard. Middels de introductie van een PCIe 5.0-connector wordt het mogelijk om maximaal 600 watt uit één 12+4-pins kabel te trekken. Goed nieuws voor liefhebbers van strak kabelmanagement.

Wel introduceert de RTX 3090 Ti de PCIe 5.0-connector relatief vroeg, waardoor nog lang niet elke voeding de nieuwe standaard ondersteunt. Om die reden wordt met de videokaart een adapter meegeleverd, welke de 16-pins header omzet in drie traditionele 8-pins connectoren, elk goed voor 150 watt. De vier extra ‘signaalpinnen’ op de connector blijven zodoende wel vrij nutteloos.

©GMRimport

Het gehannes om inmiddels ongekend hoge wattages is een heikele kwestie op zichzelf, maar het is de partnerfabrikanten niet echt af te rekenen. Betere graphics kost nu eenmaal meer kracht; het zij zo. Ondanks de vroege overstap, loont het uiteraard wel om kaarten en voedingen efficiënter om te laten gaan met kabels en connectoren.

In die zin is een videokaart als deze alvast toekomstbestendig voor de eerste PCIe 5.0-voedingen die ondertussen hun intrede doen. Voor nu ziet het er mogelijk wel eventjes wat rommelig uit, zo met drie kabels bijeen geperst. Voor chique kabelmanagement is een RTX 3090 Ti voorlopig niet de makkelijkste kaart.

Nieuwe stroomstandaard of niet, wat doet een RTX 3090 Ti als deze met al die stroom? Een stevige 450 watt aan high-end gpu belooft aardig wat prestaties — en idem hitteproductie om af te handelen. Om het nieuwe topmodel van Nvidia en Asus te testen én van relevant vergelijkingsmateriaal te voorzien, leggen we dit Ti-model op tegen een directe voorganger.

RTX 3090 Ti versus RTX 3090: de set-up

In het specifiek neemt de Asus ROG Strix LC RTX 3090 Ti (OC) het op tegen de RTX 3090 Vision (OC) van Gigabyte. Beide videokaarten komen met een eigen, ingebakken overklok, die voor het vergelijkingsmateriaal ook niet aangepast is. De RTX 3090 in kwestie is een relatief simpel model, waar ROG Strix de RTX 3090 Ti van wat meer luxe flair voorziet. De meerprijs daarvoor bedraagt ongeveer 350 euro.

Qua onderling verschil dienen we ook de koeling in acht te nemen. Onze RTX 3090 heeft een vrij traditionele heatsink met drie ventilatoren, waar de RTX 3090 Ti door Asus voorzien is van een koperplaat met waterkoeling via een losse radiator. Het element op de kaart wordt actief gekoeld met een low-profile 75 mm ventilator, maar de hitteverplaatsing vindt hoofdzakelijk plaats via de radiatoreenheid, waarvoor Asus twee 120 mm rgb-ventilatoren meelevert.

Ter optimalisatie is de radiator in deze opstelling voorzien van een relatief verse lucht-intake voorin de kast. Dit gunt de RTX 3090 Ti in theorie ook direct een beter airflow, waar de luchtgekoelde RTX 3090 (zonder intake onderin de kast) lastiger aan koele luchtstromen komt. Enerzijds een ‘oneerlijk voordeel’ voor de RTX 3090 Ti, anderzijds is dat nu eenmaal wat je krijgt met een makkelijke AIO-videokaart als deze — waarover later meer.

©GMRimport

Ons benchmarksysteem draait, los van de videokaarten, op de relatief riante AMD Ryzen 9 5950X-processor in het Asus Prime X570 Pro-moederbord. Wat betreft geheugen beschikt het systeem over 32 GB (4 x 8 GB) van Crucial Ballistix’ DDR4-3200. Qua opslag maken we gebruik van zowel PCIe 4.0-ssd’s (Corsair MP600 Force) als PCIe 3.0-ssd’s (Samsung Pro 970), al zal dat de framerates in de meeste gevallen nauwelijks beïnvloeden — hoogstens de laadtijden.

Relevanter voor het totaalplaatje: de processor wordt gekoeld door een Noctua NH-D15 en draait geheel op stock-snelheden. Verder wordt de airflow in Corsairs 4000D-kast op gang geholpen door tien stuks van Noctua’s NF-P12 Redux (1700 RPM). Aan luchttoevoer is geen gebrek. Let wel: voor de plaatsing van de RTX 3090 Ti’s radiator-eenheid hebben drie intake-ventilatoren moeten ruimen.

Om beide kaarten hetzelfde stroomplatform te bieden, voorzag Asus ook in een geschikte voeding voor onze tests. De Asus ROG Thor Platinum II van 1000 watt dient ruim voldoende te zijn voor zowel de RTX 3090 Ti, alsmede alles daaromheen. Al met al is het een aardig luxe systeem, in lijn met wat potentiële eigenaren van RTX 3090 (Ti) videokaarten zouden hebben.

RTX 3090 Ti versus RTX 3090: de benchmarks

Voor de synthetische beproeving doen we beroep op enkele 3DMark-benchmarks. Time Spy en in groeiende mate ook Time Spy Extreme biedt een fraai referentiekader voor moderne gameprestaties. Port Royal is bij uitstek een benchmark om het uiterste van nieuwe en zwaardere technologieën op te zoeken, waaronder voornamelijk ray tracing.

Verder draaien we de vaste benchmarks van Far Cry 6, Forza Horizon 5 en Shadow of the Tomb Raider, voor een brede greep in verschillende scenario’s. Voor wat extra variatie nemen we ook een segment van Control en de recente pc-versie van God of War mee, al bieden die twee geen consistente benchmark. In die gevallen is getracht circa drie minuten van dezelfde actievolle gameplay op beide videokaarten na te bootsen. Dat wil ook zeggen dat de resultaten mogelijk iets minder betrouwbaar zijn dan de vaste benchmarks.

De games in kwestie zijn zoveel mogelijk op 4k-resoluties getest, met vaak de allerhoogste instellingen — inclusief ray tracing indien mogelijk. Titels met DLSS-upscaling zijn zoveel mogelijk in de ‘Quality’-modus (1440p) gespeeld; AMD’s upscalingtechnologie is geheel buiten beschouwing gelaten.

Uit de benchmarks blijkt dat de RTX 3090 Ti in veel gevallen 10 tot 15 procent krachtiger is dan de RTX 3090. In synthetische prestaties is het verschil in lijn met de verhoogde specificaties, maar zeker in selecte games blijkt het snellere geheugen (en de paar extra rekenkernen) in een beter meetbare prestatiebonus te voorzien. Een game als God of War vertoeft blijkbaar goed op de hogere efficiëntie bij het streamen van textures.

Ook presteert de RTX 3090 Ti een flinke tik beter in ray tracing. In de aardig zware, native Port Royal-benchmark is dit de eerste kaart die met enige consistentie boven de 60 frames per seconde kan presteren. De RTX 3090 liep niet veel achter, maar toch.

Wel valt het onderlinge verschil aanzienlijk mee wanneer het vergeleken wordt met zwaardere belasting op de voeding. Met in de praktijk vaak tot 120 watt hoger verbruik wordt lang niet altijd het verwachte rendement geboekt. In een goed geoptimaliseerde titel als Forza Horizon 5 klokt de RTX 3090 Ti gemiddeld genomen slechts 6 meer frames dan zijn voorganger, terwijl het ruim 100 watt meer stroom opslurpt.

Minieme prestatiesprongen zijn niets nieuws onder de zon voor Ti-modellen; wel voelt het wat zuur bij een zware en prijzige gpu als deze. Van ‘het beste van het beste’ verwacht je misschien iets meer — zeker als je daar een nieuwe of zwaardere voeding voor dient te installeren. 

©GMRimport

Alle kracht van Ampere, met ijskoude koeling

Wat Nvidia’s part betreft, blijft de RTX 3090 Ti nogal een vreemde eend in de bijt. De gpu maakt zelf geen revolutionaire stappen in prestaties — des te minder in rendement. Hetgeen Asus aan de formule toevoegt, helpt echter wel degelijk een handje. De al vrij luxe ingestoken ROG Strix LC-behuizing sluit één-op-één aan op een zware gpu als de RTX 3090 Ti. Niet alleen kan de anders zo omvangrijke videokaart afslanken met behulp van waterkoeling; het helpt het bakbeest ook efficiënt koelen.

Ter beeldvorming: de kaart in kwestie komt nog steeds met een stevige omvang van circa 2,6 PCI-slots dik, maar voor een RTX 3090 (Ti) geldt dit als relatief slank. Met behulp van 560 millimeter lange watertubes — voldoende voor compatibiliteit met grotere EATX-kasten — wordt het gros van het koeloppervlak naar de radiator verplaatst. Met alle kille resultaten van dien.

Asus’ ingebakken waterkoeling houdt de RTX 3090 Ti vrijwel voortdurend onder de 56 graden. Zelfs gedurende lange en rigoureuze stresstests, zoals twintig rondjes Time Spy, wordt merkbaar dat er weinig is wat de gpu heter kan doen oplopen. Beproef je de kaart in een wat meer doorsnee scenario, zoals een avondje God of War, dan merk je dat circa 53 graden het absolute maximum is. De luchtgekoelde RTX 3090 valt in dezelfde gevallen vaak 10 graden warmer uit.

©GMRimport

Voor een gpu die op vol vermogen ruim 450 watt aan stroom door zijn aderen heeft lopen, zijn dergelijke temperaturen zeker niet verkeerd. Niet alleen is de AIO-koeling in staat om de gpu consistent te laten presteren; de koelte biedt ook voldoende ‘plafond’ voor een overklok of twee.

De kaart is uiteraard al voorzien van een ingebakken overklok, maar 200 megahertz bovenop de gpu en/of geheugenmodules kan er met gemak bij. Zeker voor een kaart die gemaakt is om de laatste beetjes puf uit de Ampere-architectuur te pompen, is een dergelijke koeling een fraaie match. 

Plaatsing en geluidsproductie doen ertoe

Belangrijk detail: de lucht die door de radiator suist wil je niet ‘terug’ de kast in werken. In onze opstelling kon het ventilatorpaar frisse lucht direct weer uitspuwen, zij dat wel bijzonder warm opgelopen. Ook met lagere loads duwen de ventilatoren flink wat hitte weg. Wie de radiator suboptimaal plaatst — zoals bijvoorbeeld als intake, voorin de kast — loopt kans de airflow van een systeem om zeep te helpen. Het geheel koelt goed, maar er dient aanvankelijk wel voldoende ruimte en frisse lucht aanwezig te zijn.

Daarbij moet gezegd worden dat de koeloplossing relatief stil is, ongeacht de plaatsing. De twee ventilatoren op de radiator kunnen enigszins suizen op hun hoogste toerentallen, maar het blijft ver van snerpende klanken. De radiator produceert hoogstens een lage en subtiele zoem; van de beruchte coil whine in goedkopere en kleinere ventilatoren is hier geen sprake.

Handige bijkomstigheid van de radiator: de ventilatoren zijn eventueel te vervangen, dan wel direct op het moederbord of fan-controllers aan te sluiten. Middels slimme kabelbommen in de watertubes zijn de ventilatoren standaard aan de videokaart gekoppeld, maar een setje fan- en rgb-headers is potentieel op alternatieve wijze door te lussen. Zeker voor liefhebbers van geoptimaliseerde luchtstromen (of simpelweg specifieke ventilatoren en rgb-apparatuur) is dat mooi meegenomen.

©GMRimport

Extra luxe en een overdaad aan rgb

Veruit het minst relevant voor prestaties, maar altijd leuk voor wat extra charme: de afwerking op en rondom de ROG Strix LC RTX 3090 Ti. Daaronder valt de tegenwoordig gestandaardiseerde metalen achterplaat en een verstevigd chassis, maar in dit geval resulteert het in meer flair. Met het besparen van luchtkoeling op de kaart zelf weet Asus het chassis te voorzien van riante rgb-effecten.

Aan de flank van de videokaart houdt Asus nog in, met enkel een ferm en verlicht ROG-logo. Onderop de kaart schittert echter een luxe grille van 10 felle rgb-banieren. Zeker met wat discoprofielen oogt dat als een aardige lichtkrant, maar qua ontwerp en vorm blijft de kaart verder relatief strak. Asus’ eigen Aura Creator- en Armoury Crate-programma’s zijn overigens nog altijd niet echt schoolvoorbeelden van overzicht of stabiliteit in rgb-effecten, maar wie er moeite in steekt kan een mooie lichtshow bij elkaar knutselen.

Hetzelfde geldt uiteraard voor de eerdergenoemde rgb-ventilatoren, naar Asus’ Aura-standaard. Dit tweetal van Asus’ eigen 120 mm argb-ventilatoren is niet ‘s werelds beste of sierlijkste koeling, maar het voldoet ruim voor deze opstelling. Zes rgb-diodes ín de ventilator lichten de bladen fel op, waarmee ook de radiatoreenheid absoluut niet misstaat in op rgb georiënteerde systemen.

©GMRimport

Is de RTX 3090 Ti het kopen waard?

Dat brengt ons bij de hamvraag: is een RTX 3090 Ti als deze het kopen waard? Het zal niemand verrassen, maar de overweging ligt lastig. Met het oog op de stevige (vraag)prijs en de flink opgelopen stroomvereisten voelt het alsof de gpu niet bijzonder veel meer biedt dan de toch al krachtige RTX 3090 van anderhalf jaar geleden.

Gezien het feit dat de RTX 3090 Ti makkelijk 400 euro duurder uit kan vallen en net zo makkelijk 100 watt meer stroom verbruikt, komt de prestatiebonus van 10 tot 15 procent opvallend moeizaam los. En dan alsnog is dat verschil vooral merkbaar voor de framerate-purist, met toch minstens een 4k-monitor op hogere beeldverversing. Daarom is een aankoop ook enkel uitbesteed aan de pc-gamers die, koste wat kost, het allerbeste in en rondom hun systeem willen hebben — inclusief zware voeding en high-end beeldschermen.

Voor precies die gamers zijn varianten als de ROG Strix LC wel weer het aanraden waard. Tegenover een vrij schappelijke meerprijs van 150 euro (ten opzichte van Nvidia’s adviestarief) levert Asus een aardig efficiënte koeloplossing in een strak chassis. Qua koelprestaties kan enkel ‘custom’ waterkoeling deze oplossing aftroeven, maar dít blijft nog relatief betaalbaar en vergt aanzienlijk minder moeite. Als je dan toch álles uit de Ampere-generatie wil pompen, dan helpt dit model je gemakkelijk op weg.

De ROG Strix LC RTX 3090 Ti is nu verkrijgbaar met een adviesprijs van 2.399 euro. Voor deze review werd vanuit Asus een testexemplaar verstrekt, alsmede een ROG Thor Platinum II-voeding.

Atari brengt op 5 december Rollercoaster Tycoon Classic naar Nintendo Switch.

De game kwam voorheen al uit op Steam, GOG, iOS en Google Play, en combineert remasters van de eerste twee Rollercoaster Tycoons - games die oorspronkelijk in 1999 en 2002 uitkwamen. Deze zijn daarbij aangevuld met diverse uitbreidingspakketten en scenario's.

In de Rollercoaster Tycoon-games bouwen spelers hun eigen pretpark, vol met achtbanen, andere attracties en kraampjes voor bezoekers om hun geld aan uit te geven. Daarbij krijgen spelers totale controle over allerlei aspecten van het park, waaronder de aankleding en de prijzen. Ook kunnen complete achtbanen ontworpen worden.

Eerder dit jaar kocht Atari overigens voor 7 miljoen dollar de rechten op Rollercoaster Tycoon 3 van Frontier Developments. Dat was de oorspronkelijke ontwikkelaar van het derde deel. Daarvoor had Atari echter al de rechten op de eerste twee games in handen, en nu dus van heel de franchise.

Er wordt geen downloadbare content voor Final Fantasy 7 Rebirth uitgebracht, zodat de ontwikkelaar zo snel mogelijk het slotstuk van de remaketrilogie kan afmaken.

Dat liet Naoki Hamaguchi, de regisseur van Rebirth, weten in een interview met The Daily Star. Waar het eerste deel, Final Fantasy 7 Remake, wel extra content kreeg middels Intergrade, hoeven fans niet iets soortgelijk voor het vervolg te verwachten.

"We horen zeker de wensen van fans en de mensen die dat soort dingen willen", aldus Hamaguchi. "Ik begrijp het volkomen. Maar ik denk dat fans vooral het derde deel in de trilogie zo snel mogelijk willen zien verschijnen. Daarom gebruiken we onze ontwikkeltijd niet aan het maken van dlc. We zetten alles op alles om de derde game zo vlug mogelijk af te maken."

Hamaguchi liet daarnaast aan VG24/7 weten wat hij eventueel wil veranderen in het derde deel. Hij laat daarbij weten dat hij geen grote wijzigingen voorziet, maar dat hij wel heeft gehoord dat spelers vonden dat er veel minigames in Rebirth zaten. Wat Hamaguchi betreft was het aantal minigames echter wel in balans, maar denkt hij niet dat er in het derde deel evenveel minigames zullen zitten.

Hij concludeert: "Als we alleen maar hetzelfde doen in de derde game, dan is het niet echt meer nieuw of spannend. Ik wil een andere twist introduceren, dingen een beetje anders indelen, zodat het iets anders aanvoelt."

Eerder deze week gaf Square Enix aan dat het derde deel in de Final Fantasy 7 Remake-trilogie nu volledig in productie is. Ook werd gemeld dat in de derde game de Highwind - een luchtschip - zal voorkomen waarmee de spelwereld verkend kan worden. De makers hebben laten weten niet 'vals te spelen' en dat het de bedoeling is dat spelers geheel vrij worden gelaten bij het gebruik van dit schip.

Het is op dit moment nog niet bekend wanneer de derde Final Fantasy 7 Remake-game moet verschijnen - er is nog niets getoond van het spel. Wel overweegt Square Enix om de game op Unreal Engine 5 in plaats van Unreal Engine 4 te laten lopen. Eerder dit jaar meldde het bedrijf ook dat men hoopt dat de ontwikkeling van de game ongeveer drie jaar vergt.

Final Fantasy 7 Rebirth verscheen begin dit jaar voor PlayStation 5. Erik Nusselder deelde een 9 uit: "De roadtrip van Final Fantasy 7 Rebirth is betoverend en geweldig geschreven, slingerend tussen emotionele en absurde momenten. De gevechten blijven geweldig en de soundtrack is overweldigend, maar het zijn vooral de charmante omgevingen en personages die van Rebirth een triomf maken. Elke locatie die je aandoet, voelt als een kleine vakantie met je beste vrienden."