Op het moment dat je eigen zoon een moordaanslag op je beraamt, weet je dat je ergens in de opvoeding gefaald hebt. Wat de meesten van ons gelukkig bespaard blijft, is een doorsnee dag in de wereld van Crusader Kings 3.

Grand strategie is, zoals de naam al suggereert, een overtreffende trap van ‘gewone’ strategiespellen zoals Civilization. ‘Grand’ staat hier vooral voor ‘diepgang’ en Crusader Kings 3 is daar een schoolvoorbeeld van. Het doel van het spel is generaties lang regeren over een gebied en het laten uitgroeien tot een keizerrijk. Tenminste, dat is één mogelijk doel. Feitelijk is er geen ‘winnen’ in dit spel, alleen beleven. Dat klinkt vaag, maar dat is nu eenmaal inherent aan de diepgang van het genre.

Diepgang betekent vaak ook complexiteit en onduidelijkheid. In eerste instantie is het dan ook heel lastig om te omvatten wat er nu precies gaande is en wie jij nou eigenlijk bent. Waar je in de meeste strategiespellen wel een ‘heerser’ hebt die jou vertegenwoordigt, is dat vaak niet meer dan een afbeelding en een naam die past bij de door jou gekozen natie.

Crusader Kings 3 is anders. Feitelijk is het een rollenspel, en eentje die de naam werkelijk eer aan doet. Je begint elk ‘potje’ (dat honderden uren kan duren) met de keuze van een heer of dame die een klein gebied bestuurt in een van de vele landen tijdens de Middeleeuwen. Jouw personage heeft bepaalde eigenschappen die bepalen hoe je het spel het beste kunt spelen. Waar je in Civilization bijvoorbeeld gewoon zelf kiest wat je wil doen, en of je het spel vredig of agressief speelt, is dat in CK3 veel meer afhankelijk van jouw heerser.

©GMRimport

Spelverloop

Crusader Kings 3 is een simulatie van een wereld, waarbij de gebeurtenissen doorgaan, of je nu wat doet of niet. Er zijn geen beurten en de tijd loopt door als je niets doet (al kun je natuurlijk pauzeren om even na te denken over een beslissing). Op de achtergrond berekent de game wat de andere personages zoals heersers en familieleden doen, en regelmatig krijg je daar melding van. Het is aan jou of je hierop reageert. De acties die daaruit volgen, neem je vooral dankzij jouw raad van wijze mensen, die bepaalde taken voor je uitvoeren.

Wil je bijvoorbeeld een naburig gebied de oorlog verklaren, en heb je daar geen juridisch goede reden voor, dan kun je je religieus leider een reden laten verzinnen. Zoiets kost wel tijd, net als alle handelingen. Een moord beramen? Prima, maar zoiets kan maanden duren: infiltreren van de hofhouding, het zorgen voor een afleiding, het geven van instructies aan je agenten… Al die beslissingen komen in de loop van het spel voorbij.

Hierbij is het zeker niet duidelijk wat bepaalde handelingen voor gevolg kunnen hebben. Zo kan het tevreden houden van je echtgenote er voor zorgen dat ze je extra goed verzorgt, mocht je in de strijd gewond raken, waardoor je sneller op de been bent. Behandel je haar slecht, kan ze vreemd gaan en zit je opeens met een onrechtmatig kind (naar Middeleeuwse maatstaven uiteraard) die ook weer claims op je gebieden kan hebben.

©GMRimport

Groove

Het is een kwestie van een evenwicht zoeken tussen meevaren op de stroom en zelf de koers wijzigen. Als je eenmaal in de groove van het spel komt, is het een bijzonder ontspannen en tegelijk spannende belevenis. Je vergeet de tijd en al snel is het twee uur ’s nachts omdat je toch echt even wilde weten wat de gevolgen waren van het uithuwelijken van je dochter. Dat is wat het spel zo geweldig maakt: het verhaal voltrekt zich voor je ogen en gaandeweg raak je steeds meer betrokken bij jouw rijk, leer je je familie beter kennen en ga je relaties aan met je buurlanden.

Crusader Kings 3 gaat niet alleen over het maken van grote beslissingen, zoals het bouwen van kastelen of het voeren van oorlogen. Het legt juist ook de nadruk op de interacties tussen de hoofdpersonen. Daardoor krijg je het gevoel dat je met een echt rijk te maken hebt, in plaats van met speelstukken op een kaartvormig bord.

©GMRimport

Personages

De belangrijkste drijfveer van de game is namelijk de handelingen van personages. Net als de echte geschiedenis, is het karakter van de heersers en de verwikkelingen van de verschillende invloedrijke personen de motor achter de meeste gebeurtenissen. Elk personage heeft bepaalde eigenschappen die hem ergens heel goed in maken of hem in een bepaalde richting bewegen. Een personage kan bijvoorbeeld agressief zijn en wreed, of ongeduldig en gul. En hoewel het jou als speler vrij is om te spelen hoe je wil, zijn er gevolgen voor gedrag wat tegen de eigenschappen van het personage ingaan, in de vorm van stress.

Als jij bijvoorbeeld een oorlogszuchtig personage bestuurt, maar de hele tijd maar vreedzame verdragen sluit, kan dat het stressniveau van het personage vergroten, wat zich in negatieve eigenschappen uit. Zo raakte mijn Ierse koning al snel aan de drank omdat ik maar bleef proberen oorlog te voeren, terwijl dat niet bij zijn karakter paste.

Nu moet je dit soort sturing niet zien als een beperking, maar eerder als een vervolmaking van het genre. In feite is Crusader Kings namelijk vooral een manier om verhalen te volgen die uit het spel ontstaan. Huwelijken, verraad, moord, doodslag: het lijkt Game of Thrones wel! En dat alles verspreid over vele generaties.

Want wanneer jouw personage overlijdt (wat uiteraard onvermijdelijk is), neem je de besturing over van zijn of haar erfgenaam. Vervolgens moet je die persoon – met alle eigenschappen die daarbij horen – zo goed mogelijk door de geschiedenis loodsen.

©GMRimport

Het grote plan

Crusader Kings 3 is een immens complex spel met enorm veel dingen om in de gaten te houden. Jouw personage heeft bijvoorbeeld gezag over een gebied, en binnen dat gebied zijn weer andere heersers die onderdanig zijn aan jou. Maar jij hebt waarschijnlijk ook een koning of keizer boven je die van alles wil en doet.

Daar komt bij dat je een raad van wijzen hebt die allerlei taken voor je uitvoeren. Zoals een koninklijke geneesheer, een spionagemeester, enzovoorts. Maar als je denkt dat je daarvoor altijd de meest geschikte personages uit je rijk kunt kiezen, snap je de diepgang van de game niet. Als jij in je gebied een vazal hebt die ook behoorlijk machtig is, kan die persoon een plek in jouw raad van wijzen opeisen. Doe je dat niet, loop je de kans dat die persoon een complot tegen jou opzet. Hetzelfde geldt voor je familie. Als je jouw zoon niet de macht geeft die hij wil, zou hij zomaar kunnen proberen om jou uit de weg te ruimen om zelf heerser te worden.

©GMRimport

Al die complexiteit en diepgang zijn door de interface goed te besturen. Het spel geeft je ook voldoende informatie om het zich voltrekkende koningsdrama begrijpelijk te maken. Maar dat is niet meteen duidelijk. Zelfs de tutorial helpt niet om het spel in het begin echt te begrijpen. Want hoewel de tutorial je bij de eerste twee uur van het spel bij de hand houdt, maakt het niet duidelijk hoe je de game feitelijk moet spelen. In eerste instantie zet je je raadgevers aan het werk en vraag je je af: wat nu? Er gebeurt soms gewoon een tijdje niets en het is dan makkelijk om te denken dat je iets mist, of dat je meer zelf moet doen. Maar soms gaat er gewoon wat tijd overheen eer jouw huwelijksaanzoek is aangenomen, de alliantie inderdaad bekrachtigd wordt, of je nieuwe kasteel eindelijk is opgebouwd.

Pas na een paar uur spelen is duidelijk dat het spel zelf een heleboel aan het doen is en jou op regelmatige momenten om interactie vraagt. Zoals gezegd: kom je in de groove van het spel, dan merk je dat stilzitten niet betekent dat er niets gebeurt, en dat je echt niet elk moment van de game duizend dingen hoeft te doen. Heersen betekent soms gewoon even afwachten en dealen met de dingen die zich voordoen. En soms ben je een multigenerationeel plan aan het opzetten waarbij de resultaten pas na honderd jaar duidelijk zijn.

©GMRimport

Hoe dan ook is Crusader Kings 3 een briljante game waarin je gaandeweg een relatie opbouwt met de vele personages in de ‘fictieve’ geschiedenis van jouw spel. Het is een ervaring die je eigenlijk met geen andere game kunt vergelijken (behalve wellicht Crusader Kings 2) en waarin je langzaam wordt meegesleurd in een interactieve, historische roman. Als je niet bereid bent om tientallen uren te investeren in het leren kennen van alle finesses, is dit waarschijnlijk niet de game voor jou. Maar als je kunt genieten van vuistdikke fantasy-romans, of ademloos zat te luisteren tijdens de geschiedenisles, is dit precies wat je zoekt.

Crusader Kings 3 is nu beschikbaar op pc.

Meer reviews:

Hoewel het op dit moment lopende tweede seizoen van animatieserie Arcane de laatste is, heeft Riot Games eens te meer gehint naar andere series gebaseerd op League of Legends.

Op X vroeg iemand aan Marc Merrill, de medeoprichter van League of Legends-ontwikkelaar Riot Games, waarom er na het tweede seizoen niet meer seizoenen van Arcane verschijnen. Daar antwoordde Merrill op met het volgende: "Er zijn nog veel andere verhalen te vertellen." Dat lijkt te suggereren dat er meerdere andere series gebaseerd op LoL zullen verschijnen.

Eerder hintte Riot Games al naar andere series: "Arcane is nog maar het begin van onze verhaalvertelling en samenwerking met de geweldige animatiestudio Fortiche. Vanaf het allereerste moment hadden we een specifiek einde in het achterhoofd, wat betekent dat het verhaal van Arcane in het tweede seizoen afloopt. Maar Arcane is nog maar het eerste van vele verhalen die we in Runeterra willen vertellen."

Er zijn inmiddels zes afleveringen van het tweede seizoen van Arcane te bekijken, en de laatste drie afleveringen arriveren aanstaande zaterdag. Onlangs bleek al dat de serie wereldwijd enorm populair is.

Treyarch heeft laten weten dat het bedrijf de intentie heeft om de herstelde Double XP-tokens uit Call of Duty: Modern Warfare 2 en 3 toch terug te brengen naar Black Ops 6.

Veel gamers hadden nog diverse Double XP-tokens over in Modern Warfare 2 en 3. Met deze tokens kan er twee keer zo snel XP vrijgespeeld worden voor levels en wapens. Toen Black Ops 6 eerder dit najaar uitkwam, bleek dat de overgebleven tokens niet mee waren verhuist naar de multiplayer van die game. Toen het eerste seizoen van Black Ops 6 afgelopen donderdagavond begon, bleek echter dat de tokens alsnog waren toegevoegd - tot blijdschap van veel spelers.

Kort daarna werden de Double XP-tokens echter weer verwijderd. In recente patch notes viel te lezen dat Treyarch "een probleem heeft opgelost waardoor incorrect oude XP-tokens geactiveerd konden worden in Black Ops 6". Ondanks de positieve reactie van veel spelers, besloot de ontwikkelaar de tokens dus toch weer te verwijderen.

Logischerwijs leverde deze keuze veel kritiek op van spelers, en Treyarch is dan ook in de digitale pen gekropen om te melden dat ze de oude Double XP-tekens tóch weer terugbrengen. "Aan het begin van het eerste seizoen zorgde een bug ervoor dat spelers oude XP-tokens in Black Ops 6 konden activeren. Dit leverde helaas ook een risico voor de stabiliteit van de game op. Daarom hebben we het gepatcht."

Het bedrijf vervolgt: "We realiseren ons hoe erg spelers het waarderen dat ze oude XP-tokens in Black Ops 6 en Warzone kunnen gebruiken. We testen dan ook een manier om dit correct te implementeren via een toekomstige update. Dit geeft ons de tijd om er voor te zorgen dat de stabiliteit intact blijft voordat we deze optie introduceren."