Met vijfentwintig jaar houdt de Civilization-serie het langer vol dan sommige href="https://en.wikipedia.org/wiki/Qin_dynasty">Chinese dynastieën</a>, maar dat betekent niet dat de illustere reeks van turn-based strategiegames op zijn lauweren rust. De vervolgen op <a href="http://gamer.nl/artikelen/achtergrond/de-geschiedenis-van-civilization-deel-1/">Sid Meier’s meesterwerk</a> durfden het aan om telkens weer te sleutelen aan de beproefde formule – bouw een rijk dat zich door de eeuwen heen ontwikkelt en andere beschavingen overwint – en deel zes richt zich ditmaal op een centraal onderdeel van de game: de steden.</p>
In Civilization zijn steden als de spaken van een wiel; zonder kom je niet ver in de race naar het overwinning cherm. In alle voorgaande Civs omvatte je stad, groot of klein, een enkel vakje. Of je nu een graanschuur, vliegveld of de Piramiden van Gizeh bouwde, het paste allemaal. In Civilization 6 kom je er niet zo makkelijk vanaf. Los van de stadsmuren en wat algemene gebouwen, moet je uitbreiden met gespecialiseerde districten. Denk hierbij aan de Campus, waar je de Science-punten producerende bibliotheek of universiteit kwijt kunt. Het loont om vooruit te denken bij het plaatsen van je districten. Zet je Commercial District langs een rivier en je verdient per beurt extra Gold en een Campus of Holy Site naast bergen doet wonderen voor de productie van respectievelijk Science en Faith.
Ook de Wonders die je significante bonu en geven nemen een vakje in beslag en dat toont gelijk wat de zet van Civilization 6 om de steden uit te pakken zo slim maakt. Je moet nu actief nadenken hoe je omgaat met je belangrijkste bezittingen. Ga je voor kleine, uiterst gespecialiseerde steden? Of bouw je overal alles wat je bouwen kunt? Dat laatste lijkt verleidelijk, maar dan blijft er minder ruimte over voor de e entiële boerderijen die je inwoners van voedsel voorzien. Zonder voedsel houd je weinig Citizens over om voor je te laten werken. SimCity bewees het al: ruimtelijke ordening is leuker dan het klinkt.
De diepgang bij het managen van je steden is al een mooi pluspunt, maar de gevolgen reiken verder, in positieve zin. Het beste aan de nieuwe aanpak is dat potjes nu minder voorspelbaar zijn. De route naar de overwinning is niet meer een kwestie van Wonders rushen – zoals de Great Library, gevolgd door de Oracle en Oxford University, zoals dat in Civ 5 de standaard was. Geen steen in de buurt van je stad? Dat wordt dan geen Stonehenge en de bijbehorende profeet, maar je hebt nu wel de tijd om het aquaduct te bouwen om je inwoners van vers water te voorzien. Sid Meier’s Civilization: Beyond Earth zette al een goede eerste stap, maar in Civilization 6 is doordacht gebruik van omgeving dus van cruciaal belang.
Goed idee
Een tweede pijler van vernieuwing is de nieuwe benadering van wetenschap en ontwikkeling. Net als voorheen leveren wetenschappelijke instituten als een bibliotheek of een onderzoekslaboratorium je Science-punten op, waarmee je nieuwe technologieën ontsluit. In Civilization 6 is dit niet de enige manier om vooruitgang te boeken, dankzij de Boosts die je behaalt door allerlei handelingen. Bouw een stadsmuur en je krijgt een boost voor Construction. Train een Musketman en je krijgt de helft van Rifling cadeau. Net als bij de steden stimuleert deze vernieuwing je om na te denken over iets wat je in voorgaande delen bijna op de automatische piloot deed.
Alsof dat niet genoeg is, heeft ontwikkelaar Firaxis de Tech Tree ook nog eens in tweeën gehakt. Als de huidige Tech Tree vooruitgang in de ‘harde’ wetenschappen simuleert, doet de Civic Tree dat voor de ‘zachte’ wetenschappen. Civics, verdiend met Culture-punten, stellen de ideeën voor die de mensheid over de millennia hebben gevormd, zoals handel, het feodale stelsel of – het vanzelfsprekende toppunt van onze beschaving – Social Media. Civics verschaffen je bovendien toegang tot een feature die we zes jaar hebben gemist in Civilization: de regeringsvorm.
Beginnend als een eenvoudige Chiefdom heb je weinig inbreng in hoe je precies je samenleving inricht, maar met elke Civic die je ontsluit, speel je wel een paar Policies vrij. Deze decreten werken als kaarten in een constant veranderend deck van bonu en, die je in door je regeringsvorm bepaald aantal slots kunt steken. Als Chiefdom kun je bijvoorbeeld slechts twee Policies kiezen, een militaire en een economische. Maar zodra je overstapt naar een oligarchie of republiek, komen daar extra openingen bij.
Dit systeem geeft je de vrijheid om je speelstijl een extra zet te geven, of beter te reageren op een veranderende situatie. Als bijvoorbeeld een periode van rust bruut wordt verstoord door een onverwachte oorlogsverklaring van die verraderlijke Gandhi, kun je met een paar militaire Policies de trainingstijd van cavalerie halveren en intu en de verdediging van je steden verstevigen.
Een presentatie om van te glunderen
De eerder genoemde uitgepakte steden zijn ook om een heel andere reden een meesterzet. Civilization 6 ziet er betoverend mooi uit. De procedureel gegenereerde speelkaarten leveren al geloofwaardig uitziende werelden op, maar het is genieten om te zien hoe je steden van gedaante wi elen naarmate de tijd verstrijkt. Of het nu gaat om de bescheiden hutjes van je City Center in 4000 v. Chr., de vuurtoren in je haven die ’s nachts de naastgelegen buitenwijk verlicht, de duellerende ridders in de arena van je Entertainment District, of de hijskranen van je industrieterrein; de steden zitten boordevol prachtige details. Elk speciaal gebouw zie je verschijnen in de desbetreffende districten – en kun je met militaire eenheden ook individueel plunderen.
Een ander hoogtepunt zijn de fenomenaal uitziende leiders van andere beschavingen waar je geheid ruzie mee krijgt. De gelaatsuitdrukkingen en mimiek van tegenstrevers als Montezuma en Tomyris zijn zo overtuigend dat je zou zweren dat je naar een Pixar-film zit te kijken. De vernietigende blik van Catharina de Medici is op zichzelf al een reden om haar bespottelijke vredesvoorstellen af te wijzen en Parijs plat te gooien met bommenwerpers.
Voor het oor is Civilization 6 net zo goed een genot. Bovenstaande leiders, of nu de Congolese Mvemba a Nzinga of de Japanse Hojo Tokimune aan het woord zijn, beledigen en vlijen stuk voor stuk in hun eigen taal. Het Noord-Engelse accent van Sean Bean steelt de show bij het oplezen van de vele quotes die je hoort bij het uitvinden van een nieuwe technologie. We zijn benieuwd hoeveel pogingen de The Elder Scrolls 4: Oblivion-acteur nodig had voor ‘methylethylamylophenylium’. Dan had Leonard Nimoy het in Civ 4 met ‘’ toch iets makkelijker.
Elke beschaving kent zijn eigen soundtrack en, nog mooier, deze past zich aan op het tijdvak. In de Ancient Age speelt een enkele fluit of banjo nog het centrale thema, maar met elke stap vooruit in de geschiedenis wint de muziek aan complexiteit. Tegen de tijd dat je de Industrial Age bereikt, wiegen je heupen mee met de Braziliaanse samba of droom je weg bij een orkestrale versie van Scarborough Fair. Een leuke vondst is dat het muzikale repertoire zich uitbreidt, zodra je andere beschavingen ontmoet. Saladin mag je land dan mi chien overspoelen met mi ionari en, maar de muziek die ze met zich meebrengen verzacht het leed. Een beetje.
Voorwaarts naar de overwinning
Van de Disney-achtige vormgeving van je tegenstanders en de bordspelachtige stijl van het speelveld, tot de opzwepende titelmuziek over het – geïnspireerd door een tekst van Leonardo da Vinci – Civilization 6 is doordrongen van een onweerstaanbaar optimisme. De game mag dan hier en daar over de lelijke hoofdstukken van de geschiedenis heen lezen, maar uiteindelijk werk je toe naar een positief einddoel. Zo is de Science Victory als vanouds van de partij, met een kolonie op Mars als het summum.
Ook de culturele overwinning doet weer mee, deze keer uitgedrukt in het aantal toeristen dat je land weet te trekken met zonnige vakantieoorden, nationale parken en musea vol kunstwerken. De religieuze overwinning door je geloof naar alle uithoeken van de aarde te verspreiden heeft een opknapbeurt gehad. De mi ionari en, inquisiteurs en extra sterke apostelen kunnen nu de zendelingen van andere religies direct bevechten (zonder dat je de oorlog hoeft te verklaren). Als twee concurrerende gelovigen elkaar ontmoeten, is er geen sprake van een beleefd theologisch debat, maar laten ze bliksemschichten neerdalen uit de hemel in een wedstrijdje ‘mijn-god-is-lekker-beter-dan-de-jouwe’, Oud Testament-stijl.
Tot slot de Domination Victory – want de Score Victory op basis van een tijdslimiet blijft de loser onder de winnaars. Oorlogvoering blijft grotendeels binnen de ‘één eenheid per vakje’-lijntjes kleuren, net als voorganger Civilization 5. Nieuw zijn de Support Units, zoals hospikken en stormrammen, die op zichzelf geen militaire waarde hebben, maar indirect helpen bij het gevecht of de belegering van een stad. Combineer dat met de terugkerende Great Generals, waar je in Civ 5 al mee mocht smokkelen, en je mag nu maximaal drie eenheden op een hex hebben staan. Als je nu weer angstige flashbacks krijgt naar de ‘doomstacks’ van oudere Civs, geen nood; oorlog in Civilization 6 is nog altijd een elegant tactisch spel van het zo goed mogelijk positioneren van je troepen en het inzetten van de juiste counters.
Waarom zou hij anders op de cover staan?
Na vijftienhonderd woorden aan vernieuwing en verdieping vraag je jezelf mi chien af hoe je dat allemaal onder de knie gaat krijgen. Dat is nou net een punt waar Civilization 6 de mist in gaat. Als Atlas die de wereldbol op zijn schouders moet dragen, heeft de interface van Civ 6 er soms de grootste moeite mee om alle relevante informatie goed over te brengen. De tutorial helpt een nieuwe speler aardig op weg en de Advisor doet haar best om alle concepten uit te leggen, maar veel blijft onduidelijk.
Wil je weten wat de Adjacency Bonus is voor het unieke Hansa-district? Succes. Wat doen Trading Posts precies? Dat mag je opzoeken in de Civilopedia. Wat beïnvloedt de snelheid waarmee je nieuwe districten bouwt? Hoe veel je van dat type hebt? De hoeveelheid wereldwijd? Niemand die het weet. Waarom heb ik nog steeds War Wearine van die oorlog tien beurten geleden? Nog maar eens op End Turn klikken, dan. Jammer dat je niet meer kunt zien hoeveel XP een eenheid nodig heeft tot de volgende promotie. Oh, dáár! Luchtafweergeschut beschermt tegen nucleaire aanvallen volgens de tooltip? Niet als het om een raket gaat, blijkbaar. Dit soort mi ers weten de ervaring niet te verpesten, maar het maakt de game wel onnodig ingewikkeld.
Dat Civilization 6 af en toe dreigt te bezwijken onder het gewicht van al zijn regels en ideeën, zullen de computergestuurde tegenstanders volmondig mee instemmen. Als een potje nog enkele tientallen beurten jong is, gaat het nog wel. Uitstekend zelfs, getuige de vele berichten dat er weer een neutrale stadstaat is gesneuveld. Ook de barbaren, de schrik van elke Civ-speler, zijn agre iever dan ooit tevoren. Als een Scout je nederzetting ontdekt, rent hij zo snel als hij kan terug naar zijn Barbarian Encampment en trommelt hij een leger aan krijgers, slingeraars en ruiters op om je steden te plunderen. Zo hinderlijk als de barbaren kunnen zijn, de voldoening die het oplevert om je landen te zuiveren van de roodzwarte plaag is er des te groter om.
Zodra het spel verder is gevorderd raakt de kunstmatige intelligentie van Civ 6 de draad kwijt en lijkt het te vergeten waar het mee bezig is. Vooral bij beschavingen die niet veel ruimte hebben gaat het te vaak fout en zien we steden omringd met tientallen eenvoudige Horsemen, terwijl onze eerste tanks al de lopende band afrollen. Ook al komt de computertegenstander goed mee qua technologie, zelfs op het hoogste moeilijkheidsniveau blijft het lastig om een stad te veroveren.
Gaat heen en vermenigvuldig
Gelukkig geven de tegenstanders meer blijk van intelligentie als het gaat om de andere overwinningstypen. Een mi ie naar Mars voor de einddatum van 2050 na Christus is een opgave voor ze, maar het binnen harken van toerismepunten lukt nog wel. Waar de computer echt in uitblinkt, is het bekeren van andermans beschaving. Legioenen aan mi ionari en trotseren zeeën en oerwouden om de mensheid het licht te laten zien en als je niet oppast, buigt je beschaving niet meer richting Tokyo, maar Tenochtitlan. Een alleraardigste bijkomstigheid is dat je door grote steden van een andere beschaving te overtuigen van je al dan niet zelfgemaakte geloof, zij jouw religie verspreiden alsof ze hem zelf hebben bedacht.
Civilization 6 is een genot om te spelen. Ogen, oren en de grijze ma a worden gestreeld met een wonderschone visuele stijl, uitmuntende muziek en meer diepgang dan we ooit hebben gezien in de Civilization-reeks. Dat laatste brengt echter ook een nadeel in zich mee, omdat Civ 6 er nauwelijks in slaagt om al zijn concepten en informatie duidelijk over te brengen. Ook de computertegenstanders laten het wel eens afweten, met name als het gaat om militaire zaken. Het gemis van dat glanslaagje neemt niet weg dat Sid Meier’s Civilization 6 een uitstekende evolutie is van een titanische reeks.
Sid Meier’s Civilization 6 is nu verkrijgbaar voor Windows en Mac.