In deze rubriek vertellen Gamer.nl-redacteuren over de game die het afgelopen jaar de meeste indruk op ze heeft gemaakt. Vandaag: Erik met Tunic.

Soms word je als recensent hopeloos verliefd op een game. Je probeert nog enigszins objectief een game te beoordelen (al is een review natuurlijk per definitie subjectief), maar er is geen beginnen aan. Het overkwam mij bij Tunic. Ik viel voor die game zoals ik al lang niet meer ben gevallen. 



Gelukkig is de game ook objectief goed, voor zover zoiets bestaat. Het zit op zo’n briljante manier in elkaar, dat ik me voorstel dat het huis van ontwikkelaar Andrew Shouldice helemaal vol hangt met ontwerpdocumenten, artwork en puzzelonderdelen. Alle geheimen in deze ogenschijnlijk schattige Zelda-kloon vallen zo perfect in elkaar, dat het bijna niet te bevatten is dat dit voor een groot deel door één iemand is verzonnen.

Vossenjacht

Het probleem met en tegelijk het geniale aan Tunic, is dat lang niet iedereen die briljante elementen zal ontdekken. De meest boeiende puzzels en geheimen zitten zo diep in de game verstopt, dat alleen een kleine minderheid ze vindt. Dat geeft de game oneindig veel diepgang en een magisch gevoel van ontdekking, maar het maakt het ook heel lastig om zonder spoilers uit te leggen waarom hij zo goed is, iets waar ik in mijn review ook al tegenaan liep.

©GMRimport

Daarom ga ik nu eens al mijn favoriete Tunic-spoilers uit de doeken doen. Ben je toch al niet van plan om de game te spelen, lees dan vooral verder om te zien hoe intrigerend een game in elkaar kan steken. Heb je Tunic al eens uitgespeeld, dan lees je ongetwijfeld nog iets nieuws. En als je hem nog wilt spelen, dan ga je deze geheimen in je eentje misschien toch niet vinden.


De uitgever van de game had overigens ook al bedacht dat het echt een community-spel zou worden, en nodigde alle recensenten samen uit in een grote Discord-server. Zonder die gemeenschappelijke ruimte had ik voor de review misschien ook niet gezien hoe geniaal Tunic echt is. De eerste keer dat ik hem uitspeelde, dacht ik namelijk ‘tja, goede game, beetje matige combat, maar veel geheimen en een mooi gevoel van ontdekking. Een 8.’

Toen ik samen met collega’s van over de hele wereld dieper in de wereld van Tunic dook en op zoek ging naar het ‘echte’ einde, zag ik hoe diep deze poel van verborgen raadsels wel niet ging. 


Spoiler warning 

Om het ware einde van Tunic te zien, moet je alle bladzijden van de in-game handleiding vinden, een verfrommeld boekje in een vreemde taal dat je tijdens het spel nieuwe moves leert en context biedt aan de spelwereld. In dezelfde onleesbare taal praten bewoners soms over de ‘Holy Cross’, die zou moeten leiden naar de ‘Golden Path’. Lang dacht ik dat dit kruis een voorwerp was dat ik nog moest vinden, maar niets bleek minder waar.

©GMRimport

©GMRimport

De ‘Holy Cross’ is namelijk wat de gamebewoners de vierpuntdruktoets op jouw controller noemen. Dit is je eerste hint dat de spelfiguren maar al te goed weten dat ze in een game zitten. Plotseling besef je dat je kleine patronen die je in de wereld vindt, kunt intikken op je d-pad om geheimen te vinden. Een schilderij met een kronkelend paadje opent zich bijvoorbeeld om een kist te onthullen.

Maar wacht even, ergens anders in die handleiding stond iets over een ‘Seeking Spell’ met ook zo’n patroon ernaast, zou dat dan iets doen? Als je deze code invoert, komen er plotseling lichtjes uit je vosje tevoorschijn die je soms ergens heen lijken te leiden. Hmmm, een verzameling struikjes in een vreemd… patroon? Vormen die ook een pad dat je op je d-pad in kunt tikken?

©GMRimport

Jawel, het hele spel blijkt nog veel voller te zitten met puzzels dan je had gedacht. Overal zie je plotseling patronen, die paden openen naar nieuwe geheimen en kisten. Ik ging nog een tweede keer door de gamewereld heen en vond overal wel wat nieuws. Tegels op de grond, de wieken van een molen: alles is een patroon. Het lijkt wel The Witness! Je bevrijdt zo feeën uit kisten, wat je uiteindelijk een van de laatste bladzijden van het boekje oplevert.


Golden Path

Nu je ogen zijn geopend voor alle patronen, blijft één raadsel nog onopgelost: een enorme deur in de bergen die je tijdens het spel nooit hebt kunnen openen. De handleiding toont een enorm raster met cijfers, dat iets wegheeft van een onoplosbare sudoku. Elk cijfer blijkt echter overeen te komen met een paginanummer uit de handleiding. En op elke pagina vind je, met een beetje creatief zoeken, een goudgekleurd patroontje.

Ook je handleiding staat dus bomvol met eerder onopgemerkte patronen, die samen een enorm pad vormen, de ‘Golden Path’. Het is een patroon van meer dan honderd toetsen, maar als je dit helemaal correct invoert, gaat die grote deur plotseling open. Het was een bizar moment om deze vreemde theorie samen met andere spelers te bedenken, het patroon helemaal uit te tekenen en te kirren van geluk toen die deur zich eindelijk opende.

©GMRimport

Taalbarrière

Zelfs na het behalen van het ‘echte’ einde, waren nog niet alle geheimen gevonden. De patronen leiden je namelijk ook naar gouden schatten, maar de laatste daarvan blijft lange tijd onvindbaar. Je handleiding geeft een laatste hint, maar die is geschreven in die onleesbare taal… dan vraag je je toch af, is die wel zo onleesbaar als je denkt?



Het ontcijferen van Tunics taal is oprecht een van de meest bevredigende puzzels die ik ooit (met hulp van anderen) heb opgelost. Het is geen simpel alfabet waarbij elke rune voor een letter staat, maar een intrigerende taal die draait om fonemen, een verzameling klanken. Elke rune is een combinatie van een klinker en een medeklinker. Een taal die eerst zo buitenaards oogde, is met wat oefening plotseling volkomen leesbaar. 

Hier opent zich weer een nieuwe put vol met geheimen binnen de game. Wat zeggen al die bewoners dan? Wat staat er op alle borden? Ik doorliep de gamewereld een derde keer. Weer vond ik overal nieuwe geheimen. Wat een game! Hoe briljant zit dit in elkaar, dat er gewoon nog een derde laag geheimen onder de oppervlakte ligt!

Muziek in de oren

Dat was nóg niet het einde. De laatste gouden schat leidt je naar een toren met runes, die na de juiste invoer een webadres vormen. Op die website zie je een heel eng wezen dat vreemde geluiden maakt. Een spectrogram van dat geluid legt runes bloot, die zich laten vertalen naar ‘We are the eyes of the far shore’. Een vreemde en onheilspellende boodschap.

Slimme spelers ontdekten de laatste laag onder dit geluid. Niet alleen het spectrogram spelde deze tekst in Tunics taal, maar ook de onderliggende noten die te horen waren. In Tunic blijkt een tweede taal schuil te gaan die helemaal bestaat uit muzieknoten, die steeds op en neer gaan. De afstand tussen de noten bepaalt welk foneem er bedoeld wordt. Gaat een riffje bijvoorbeeld van D naar G naar C, dan is dat het foneem ‘ay’. ‘We are the eyes of the far shore’ bleek een soort Steen van Rosetta te zijn voor een nieuwe muziektaal, door spelers omgedoopt tot Tuneic.


©GMRimport

Weer gingen we met de hele community door de spelwereld heen, en overal bleek Tuneic verstopt te zitten. In de soundtrack, in geluidseffecten, zelfs in de trailers van de game. Als je tegen een bel slaat, zegt het geluidseffect DING DONG in de dromerige noten die Tuneic vormen. Versla je een turret, dan blijkt het geluidseffect BYE BYE, SNOOZE of SEE YA te spellen. De feeën die je bevrijdt zijn zo blij, dat ze teksten als YOU FOUND ME YAY of WHAT UP LIL FOX in Tuneic zeggen.

Het hoogtepunt, en voor zover ik weet ook het eindpunt, was een bepaalde fee die je in een kist kon vinden. Het bevrijden van dit wezen activeert een geluidseffect dat minutenlang doorgaat. Voorheen viel dat nauwelijks op, maar met de kennis van Tuneic bleek het een enorme speech te zijn die we konden ontcijferen. Hij is blij om uit zijn kist te zijn, vraagt ontwikkelaar Andrew om hem niet weer terug te stoppen en spoilt ook nog even het einde van de game.

Laag na laag

Zonder hulp vallen deze diepere lagen nooit te vinden, en waarschijnlijk weet maar een minuscuul deel van alle spelers überhaupt dat ze bestaan. Dat vind ik zo briljant aan Tunic. Er is steeds weer een diepere laag aan geheimen te vinden, maar het is aan jou hoeveel moeite je erin wilt steken. 

Je kunt Tunic één keer uitspelen en dan wegleggen. Dan heb je een alleraardigst spelletje gezien, dat je wel een magisch gevoel gaf, maar je misschien niet eeuwig zal bijblijven. Maar hoe meer je aan deze game geeft, hoe meer je daarvoor terug krijgt. Hoe verder je in de geheimen duikt, hoe dieper de bodem blijkt te zijn.

Het is een game die ongekend goed is ontworpen, ook al zal bijna niemand het zien. En ben je nu net zo weggeblazen als ik was, start Tunic dan vooral alsnog op, want ik heb nog lang niet alle geheimen verklapt. Wat is die savegame van 999 uur die plotseling opduikt in je bestanden? Er is maar één manier om daar achter te komen…


Tunic is verkrijgbaar voor pc, PlayStation 5, PlayStation 4, Xbox Series X en S, Xbox One en Nintendo Switch. Lees hier voorgaande artikelen uit de Favorieten van de Redactie-rubriek.

Deep Silver en Warhorse Studios hebben bekendgemaakt welke content Kingdom Come Deliverance 2-spelers in de loop van het jaar voor de game kunnen verwachten.

Zo zal aankomende lente een aantal gratis updates verschijnen, waaronder een 'kappersfeature' om het uiterlijk van het hoofdpersonage te veranderen, een Hardcore-modus voor nog meer uitdaging en paardenraces. Gedurende de rest van het jaar zullen er diverse gratis updates uitkomen om de game te verbeteren.

In de loop van de zomer verschijnt de betaalde uitbreiding 'Brushes with Death'. Hierin helpt hoofdpersonage Henry een artiest met een twijfelachtig verleden. Ook in het najaar volgt een betaalde uitbreiding, ditmaal met de naam 'Legacy of te Forge', waarin spelers de smidsafkomst van Henry verkennen. Tot slot zal ook volgende winter een betaalde uitbreiding verschijnen in de vorm van 'Mysteria Ecclesia', waarin spelers de intriges van het Sedlec-klooster achterhalen.

De hierboven genoemde betaalde uitbreidingen maken onderdeel uit van de uitbreidingspas van de game, die ook bij de Gold Edition van het spel zit. Deze Gold Edition kost 79,99 euro.

Kingdom Come Deliverance 2 is het vervolg op de in 2018 verschenen eerste game en laat spelers terugkeren naar het Centraal Europa van de vijftiende eeuw - de game speelt zich na het eerste deel af. Spelers besturen Henry, de zoon van een smid, die in een duizelingwekkend verhaal van wraak, bedrog en zelfontdekking terechtkomt.

De game speelt zich af in het Boheems Paradijs, een echte locatie die nog altijd bezocht kan worden in de Tsjechische Republiek. Zo zijn er het majestueuze Kasteel Trosky en de mijnstad Kutná Hora. Het gameplayconcept van het origineel, waarin de wereld realistisch op de acties van de speler reageert, blijft intact. Wel is het vechtsysteem op de schop gegaan, en zijn er nu ook nieuwe wapens voor op afstand, zoals kruisbogen en vroege vuurwapens.

Kingdom Come Deliverance 2 komt op 4 februari naar pc (Steam en Epic Games Store), PlayStation 5 en Xbox Series X en S. Onlangs bleek nog dat het spel volgens de makers het langste script voor een game ooit heeft.

Marvin Toepoel ging onlangs aan de slag met de game, zoals te lezen valt in de preview: "De rijke natuur van Bohemen komt nog veel beter tot zijn recht dan in het eerste deel, met dank aan sterk verbeterde graphics en belichting. Het geheel draait op PS5 soepel op 60 fps. Vanaf minuut één is ook duidelijk dat Warhorse Studios KCD2 een stuk beter heeft afgewerkt dan zijn voorganger. Npc’s bewegen natuurlijker en het handjevol bugs dat we tegenkomen is zo minimaal dat je goed op moet letten om er überhaupt iets van mee te krijgen (op twee crashes na). Waar deel één na zijn release nog maanden aan patches nodig had, lijkt het vervolg al voor release in een betere staat te verkeren."

Het importtarief dat de Verenigde Staten op in Mexico gemaakte producten gaat leggen, kan er voor zorgen dat de prijs van games gaat stijgen - uiteindelijk mogelijk zelfs globaal.

De huidige Amerikaanse president Donald Trump heeft aangegeven vanaf februari een handelstarief van 25 procent op producten uit Canada en Mexico te leggen die in de VS verkocht worden. Dat zou kunnen betekenen dat deze producten qua prijs gaan stijgen in dat land, om er voor te zorgen dat bedrijven deze tarieven kunnen betalen zonder in te leveren op hun verdiensten.

Mat Piscatella, de over het algemeen goed geïnformeerde executive director van gamemarketonderzoeksinstelling Circana (NPD), claimt dat deze importtarieven een negatief effect op gameprijzen kunnen hebben. Veel fysieke games die in de Verenigde Staten worden verkocht, worden namelijk in Mexico samengesteld.

Dit zou dus als effect kunnen hebben dat gameprijzen omhoog gaan - zowel voor fysieke als digitale games, aangezien gamebedrijven de prijzen van digitale games mogelijk gelijk zullen willen houden met fysieke games. Om de situatie overal gelijk te houden, is het mogelijk dat uitgevers de prijzen wereldwijd verhogen. De importtarieven kunnen er volgens Piscatella ook voor zorgen dat er minder games fysiek zullen uitkomen.