Heel veel mensen lopen rond met een of meerdere fobieën. Een fobie is meer dan ergens een beetje bang van zijn, of ergens van gruwen. Een fobie is verlammend en kan iemands functioneren in het dagelijks leven danig aantasten. Gelukkig zijn er manieren om mensen te helpen omgaan met een fobie en zelfs om mensen er van te genezen. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van twee therapeutische technieken: ‘gradual desensitization’ en ‘flooding’.
Laten we als voorbeeld arachnofobie nemen: de angst voor spinnen. Gradual desensitization betekent dat je langzaam aan steeds hogere ‘doses’ van de bron van je angst wordt blootgesteld. Bijvoorbeeld door steeds dichter bij een spin te komen, eerst van ver achter glas, dan dichterbij achter glas en uiteindelijk na veel begeleiding in dezelfde ruimte met een spin. Zo voel je stap voor stap minder angst en word je niet meer overvallen door die verlammende paniek.
Flooding is een stuk heftiger: de patiënt wordt in één keer in een kamer gezet met heel veel spinnen. Het idee is dat iemand in eerste instantie volkomen doorslaat en in paniek raakt. Het lichaam is alleen niet in staat om die toestand van paniek eindeloos vol te houden. Vooral niet als er verder eigenlijk niets gebeurt. Een fobie is immers een doorgeslagen angstreactie, en angst is de manier van de natuur om ons uit de buurt van gevaar te houden. Als na enige tijd die adrenaline wegzakt en de patiënt ontdekt dat er niets ergs is gebeurd, is de theorie dat je hiermee je angstcentrum ‘reset’ en in het vervolg niet meer zo’n extreme reactie op (in dit geval) spinnen hebt.
E entieel bij beide aanpakken is natuurlijk dat de patiënt nooit echt in gevaar is. Anders zou je een fobie alleen maar versterken. Iemand die hoogtevrees heeft en van een ladder valt, zal nou niet bepaald geneigd zijn om méér ladders te beklimmen.
Robotspin
Hier kan virtual reality natuurlijk een intere ante rol spelen. Vr is in staat om een heel overtuigende illusie te creëren die perfect is om iemand bloot te stellen aan zijn of haar grootste irrationele angsten, zonder dat er ook maar het geringste gevaar is. Wie nu denkt dat computerbeelden niet realistisch genoeg zijn, begrijpt niet hoe diep een fobie kan gaan. De acteur Michael Shanks, die Daniel Jackson speelde in de sciencefictionserie Stargate: SG1, lijdt aan arachnofobie. Zijn angst voor spinnen was zo groot dat hij zelfs in paniek raakte van de overduidelijk neppe plastic robotspinnen die op de set stonden voor de opname van de aflevering Nemesis. Shanks stond er op zo vaak als mogelijk een blinddoek te dragen, omdat zijn fobie hem oncontroleerbaar liet trillen van angst. En dat van plastic robotspinnen.
Het hoeft dus niet echt te lijken om een fobie te triggeren. En zelfs als je geen fobie hebt, kunnen de beelden van een PSVR, Rift of Vive werkelijk een angstaanval veroorzaken. Een van de grote plezieren van het laten zien van vr aan mensen die het medium niet kennen, is de Oculus Dreamdeck-demo, waarin je op een gegeven moment op een richel staat op de top van een wolkenkrabber. Je moet van erg goeden huize komen om daar toch op zijn minst niet even van te moeten slikken.
Geavanceerd
Het idee om vr in te zetten voor het behandelen van fobieën is niet nieuw. Al jaren tonen onderzoeken aan hoe effectief vr kan zijn. Een onderzoek uit 2002 liet bijvoorbeeld zien dat van alle proefpersonen met een angst voor spinnen, 83 procent significante vooruitgang boekte door met vr aan spinnen te wennen. En dat is met vr-systemen die bij lange na niet zo geavanceerd waren als de Rift en Vive van vandaag.
Inmiddels is een dure laboratoriumsetup dus niet meer nodig en wordt vr steeds vaker gebruikt om mensen te helpen met allerlei angststoorni en. Spreken in het openbaar bijvoorbeeld. Er zijn mensen die dat afschuwelijk vinden, maar er soms - door hun werk of opleiding - niet onderuit komen. Het blijkt heel goed te helpen om te oefenen voor een virtueel publiek.
Het is dus een veelbelovende toepa ing die steeds betaalbaarder wordt. Toch is het niet aan te raden om thuis te experimenteren, ondanks dat er heel wat vr-software beschikbaar is om mensen met hun angsten te confronteren. The Plank bijvoorbeeld, waarin je over een plank tu en twee wolkenkrabbers loopt. Het effect is nóg sterker als je een echte, fysieke plank op de vloer legt. Deze oorspronkelijk voor HTC Vive ontworpen ervaring geeft een verra end overtuigend gevoel van hoogte. Een andere is Face Your Fears, waarin je met allerlei enge effecten wordt geconfronteerd, van spinnen tot horror-effecten.
Dit zijn natuurlijk vooral attracties die het goed doen op feestjes. Voor wie echter aan een fobie lijdt, zal een kamer vol virtuele spinnen meer kwaad dan goed doen. Voor een goede behandeling van een angststoornis is profe ionele begeleiding nodig. Daarbij zal een therapeut niet alleen iemand met vr met zijn angsten confronteren, maar alles rustig doorspreken en tijdens de behandeling de hartslag en ademhaling in de gaten houden. Bovendien is een therapeut er voor getraind om te gaan met de emotionele reactie die een vr-illusie op kan roepen. De aloude kreet ‘don’t try this at home, kids’ is hier dus zeker van toepa ing.
Meer Vr Vrijdag: