De neerwaartse spiraal die Xbox heet

De studio’s achter onder andere het gerenommeerde Prey en Hi-Fi Rush Zijn niet meer. Microsoft heeft onlangs besloten om vier studio's te sluiten. Het gaat om ontwikkelaars die onder de paraplu van ZeniMax vielen: Arkane Austin van Redfall, Hi-Fi Rush-maker Tango Gameworks en Mighty Doom-studio Alpha Dog Games gaan dicht. Het personeel van Roundhouse Games wordt ondergebracht bij ZeniMax Online Studios. 

Vorige week vertelde collega Marcel nog hoe ongeloofwaardig de boodschap van Xbox is geworden. Ik wil in dit artikel wat dieper ingaan op Microsofts verantwoording van die boodschap - of eigenlijk, het gebrek daaraan. Niemand kan de toekomst voorspellen, ook biljoenenbedrijven niet, zo blijkt. Maar in plaats van in barre tijden vast te houden aan de reeds ingeslagen Game Pass-strategie, schakelt Microsoft naar een kapitalistische klassieker: opportunisme.

Daarom komt er geen Hi-Fi Rush 2. Dat is een bittere pil. Xbox-marketinghoofd Aaron Greenberg noemde Hi-Fi Rush vorig jaar een “breakout hit” die “alle metingen en verwachtingen overtrof”. Dat valt niet te rijmen met wat Tango Gameworks nu is overkomen.  Veel gamers vragen zich daarom af wat de toekomst van Xbox is. Als hele goede en populaire games niet goed genoeg meer zijn, wat willen ze dán bij Microsoft?

Microsoft geeft met deze sluitingen ook intern een signaal af: het gaat het bedrijf op dit moment enkel om de bottom line. Stel je voor dat je nu bij Ninja Theory of Double Fine werkt. Zit je dan op je gemak te sleutelen aan gegarandeerde anti-kassuccessen als Hellblade 2 en een nieuwe Psychonauts? Nogmaals, Hi-Fi Rush peilde geweldig onder fans en critici en was meermaals genomineerd op The Game Awards.

Er zit onzekerheid in de onderste gelederen van Xbox, daar waar de games worden gemaakt. Ontwikkelaars binnen Xbox zouden zich volgens deze lezing van ‘Xbox-journalist’ Jez Corden afvragen welke maatlat Microsoft gebruikt om het succes van zijn games te meten. Ontwikkelaars missen naar verluidt visie van hogerop. Maar ook in de top rommelt het, met getob en warrige communicatie rond onderwerpen die gamers belangrijk vinden. 

Het voelt zo onbezonnen allemaal. Xbox-hoofd Matt Booty heeft na de studiosluitingen intern verkondigd dat die sluitingen nodig zijn omdat de gamedivisie te uitgesmeerd is – “als pindakaas over een boterham’. Hij zei dat Xbox meer wil inzetten op games waarvan ze weten dat die goed scoren. Zogeheten ‘high impact titles’. Je vraagt je af wat dat precies betekent. Was Hi-Fi Rush niet zo’n titel? Opnieuw is de strategie enorm onduidelijk.

Scrutiny

Waarschijnlijk is dat geen toeval, omdat Microsoft een beursgenoteerd bedrijf is, en daarom altijd zoekende is naar de beste boodschap richting investeerders. En die investeerders zien bij Microsoft in AI en cloudservices de voornaamste honingpot. Vrijwel ieder nieuwsbericht over Microsofts earnings afgelopen maand gaat over die twee takken van het bedrijf. Investeerders verwachten dat Microsoft daar het meeste kan groeien. 

De gamedivisie is met de aanschaf van Activision-Blizzard-King (ABK) ook immens gegroeid, maar dan vooral in grootte. ABK is ongeveer drie keer zo groot in personeel als de Xbox-divisie was voorafgaand aan de overname. Omdat Xbox nu zo’n grote tak binnen Microsoft is geworden, staat deze divisie feller onder toezicht. Scrutiny heet dat. Dat is de Xbox-divisie niet komen overvallen. Allicht neemt scrutiny toe na zo’n gigantische overname.

Als er hoge piefen over je schouder meekijken, zorg dan op zijn minst dat ze groene cijfertjes zien. Dat is op zijn zachtst gezegd niet het geval. De consolestrijd met de PlayStation 5 lijkt te zijn gestreden. In het eerste kwartaal van 2024 werden er vijf keer zoveel PlayStation 5-consoles verscheept als Xbox Series-consoles. Volgens Microsoft is de winst uit hardware afgelopen kwartaal met 31 procent afgenomen ten opzichte van vorig jaar.

The trend is your friend, maar de trend is deprimerend. Dat probleem speelt al langer en stak in algemene zin de kop op na de coronacrisis. We zaten tijdens corona thuis te gamen en staken veel meer tijd en geld in onze hobby. Veel gamebedrijven schroefden hun productie op en begonnen en masse projecten goed te keuren. Na corona stagneerde die groei. Er wordt gesproken over de grootste slowdown in dertig jaar. 

Microsoft had de aanschaf van ABK dan ook niet slechter kunnen timen. ABK kostte Microsoft min of meer zijn gehele geprojecteerde vrije kasstroom - geld dat ‘misbaar’ is en vaak gebruikt wordt om te investeren. De ABK-overname moest de groei van Game Pass stuwen, een groei die tijdens corona was ingezet. In 2022 hing de vlag er heel anders bij. De afgelopen twee jaar zijn diensten als Game Pass en PlayStation Plus volledig en abrupt gestagneerd.

Waar PlayStation Plus nog een vangnet heeft (PlayStation-bezitters vinden het niet erg om games te kopen), lijkt dat op Xbox-consoles veel minder het geval. Alles draait op Xbox-consoles om Game Pass. Het is een publiek geheim dat retailers in Europa amper nog fysieke Xbox-games verkopen. Dat komt door Game Pass, maar dat komt ook door de Series S zonder diskdrive, die gunstig geprijsd is ten opzichte van de Series X. 

Xbox is een digitaal platform, maar dat vindt Microsoft niet erg, want Microsoft heeft met Game Pass eigenlijk maar één doel: lifetime value. Het is de bedoeling dat jij in dat ecosysteem wordt gezogen en pas weggaat als je in de kist ligt, gechargeerd gezegd. Microsoft heeft daar games voor nodig, en die heeft Microsoft ook. Het probleem is enkel dat die games momenteel geen nieuwe mensen bereiken. 

Dus hoe nu verder? Ook dat is een probleem, want de opties voor groei op eigen platformen zijn beperkt. Microsoft ziet toekomst in cloudgamen. Uit gelekte documenten blijkt dat Xbox verwacht dat cloudgamen de komende jaren een enorme vlucht gaat nemen, maar ook dat cloudgamen nu nog weinig voorstelt. Game Pass groeit enkel op pc, maar PC Game Pass stelt in absolute getallen niet veel voor. De pc-markt wordt gedomineerd door Steam.

Neerwaartse spiraal

Als veel mensen die geen Game Pass hebben wél een Xbox zouden hebben, zou dat het perspectief veranderen. Voor Microsoft zou het verkopen van consoles de groei van Game Pass kunnen stuwen. Cloudgamen en PC Game Pass zetten immers geen zoden aan de dijk. Bovendien zullen andere consoles nooit Game Pass toelaten op hun eigen hardware. Dat is in de huidige vorm ondenkbaar, gezien er ook thirdpartytitels op Game Pass staan.  

En daarmee is een bittere neerwaartse spiraal ingezet waaraan niet makkelijk te ontkomen is. Game Pass op de console groeit niet, want voor groei heb je consoles nodig, maar Microsoft verkoopt geen consoles. Die groei zou je kunnen boosten door te verhuizen naar andere platformen, maar dat is op dit moment niet mogelijk. Dán zou je kunnen wachten tot die groei aanzet (er komen immers goede games aan), maar Microsoft heeft dat geduld niet. 

Het is duidelijk dat Microsoft wil dat Xbox zijn investeringen op de korte termijn gaat terugverdienen. Er doen al geruchten de ronde dat de top van Microsoft het liefst zo’n beetje alle eigen titels wil poorten naar andere platformen. Intern zou Microsoft die rode lijn van exclusiviteit het liefst zien vertroebelen. Tja, Microsoft verkoopt misschien weinig consoles, maar Sony en Nintendo doen dat absoluut wel.

Sea of Thieves doet het hartstikke goed in de PlayStation Store, maar het lag eigenlijk altijd al zeer voor de hand dat er nog veel meer ‘exclusieve Xbox-games’ naar andere digitale winkels zouden komen. Dat is verreweg de makkelijkste manier om te groeien voor Xbox. Als Xbox-bezitter vind je dat misschien stom of snap je de langetermijntactiek niet. Waarom zou je dan nog een Xbox kopen? Tja, dan denk je in games, niet in geld.

Zelf denk ik dat het goed is dat Xbox dit doet. Phil Spencer heeft altijd gezegd dat hij wil dat Xbox-games overal te spelen zijn, dus dit past daar prima bij. Er zit iets heel moois in een platformagnostische houding, vind ik. Maar ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat dit ook lelijk kan worden. Er gingen een paar dagen geleden bijvoorbeeld geruchten dat Microsoft overwoog om Call of Duty niet op dag van release op Game Pass uit te brengen.

Niet het einde, maar het stinkt

Inmiddels is duidelijk dat Call of Duty dit jaar wel gewoon vanaf dag één op Game Pass verschijnt. Gelukkig, want anders zou de backlash niet te versmaden zijn. Day One-titels zijn een van de weinige paradepaardjes die Game Pass nog heeft. Daarom laten mensen hun abonnement lopen. Je wilt niet dat ook die belofte opeens vaag wordt. En er is al zoveel onzekerheid. Er is geen Xbox-fan die op dit moment zijn handen voor Microsoft in het vuur durft te steken, op welk front dan ook.

Wel nu, Microsoft gaat Game Pass niet dumpen. Game Pass genereert nog altijd inkomsten. Wel moet Microsoft oppassen dat het Game Pass niet buitenspel zet door het snelle geld op te zoeken. Er zijn al langer geluiden dat de dienst van negatieve invloed is op de verkopen van thirdpartytitels op Xbox. Wanneer wordt het voor uitgevers als EA en Ubisoft niet meer de moeite waard om Xbox-games te ontwikkelen, omdat de omzet zo laag is? Sowieso zijn Game Pass-deals steeds minder lucratief voor uitgevers en ontwikkelaars. Neemt Game Pass niet te veel weg van hun verkoop op andere platformen?

Dat betekent allemaal niet het einde van Xbox of van Game Pass. Consolemakers verkopen consoles dankzij games. Ik ben persoonlijk van mening dat Xbox een bijzonder goede line-up heeft voor de komende jaren. Ik denk zelfs dat de aankomende Xbox-presentatie in juni de beste van Xbox wordt tot nu toe. Bovendien is ook Sony ontevreden over de geprojecteerde groei. Ik sluit niet uit dat Helldivers 2 naar Xbox komt.

Dit is een probleem dat iedere uitgever heeft, maar jeetje, zo erg als het bij Xbox stinkt, stinkt het nergens. Die presentatie komende maand gaat wellicht fantastisch worden, maar ik denk niet dat het de onzekerheid wegneemt over Game Pass, exclusieve games en hardware.

 “Maar Microsoft is 3000 miljard waard, die kunnen wel wat lijden en hebben geduld”, zo zou je kunnen counteren. Als dat zo was, dan waren we over een paar jaar wel Hi-Fi Rush 2 aan het spelen. Nee, dat geduld is er juist niet. Daarom hebben zelfs de positieve outcomes nu een donker randje: Microsoft zou op papier met zoveel studio’s een fantastische thirdparty-uitgever zijn bijvoorbeeld. Maar ja, ook daar heeft de praktijk de theorie ingehaald.

Als dat zo was dan waren we over een paar jaar wel Hi-Fi Rush 2 aan het spelen.