Six Days in Fallujah is na bijna vijftien jaar nog steeds controversieel

Journalist Tom Kleijn is tijdens de oorlog vaak in Irak geweest voor verschillende reportages. Hij noemt Six Days in Fallujah een heel slecht idee. Het is volgens hem té kort geleden dat het heeft plaatsgevonden. “Het is ook nog een veldslag waar de zogenaamde good guys niet trots op moeten zijn. Om er dan een sausje overheen te gooien dat je over de geschiedenis kan leren, vind ik gewoon bijna een smoes.”

De veldslag waar de game op is gebaseerd speelde zich af in de Iraakse stad Falluja in november 2004. De gevechten duurden officieel iets langer dan een maand. De strijd om de stad woedde tussen een coalitie geleid door de Verenigde Staten, ondersteund door onder andere Groot-Brittannië en een tijdelijke Iraakse regering, en verschillende strijdersgroepen, waaronder Al-Qaeda. Dit allemaal onder de koepel van de acht jaar lang durende Irakoorlog, waarin de door de VS geleide coalitie het doel had om de Iraakse regering onder Saddam Hussein te verwerpen en daarna autonome strijdersgroepen tegen te werken. De slag om Falluja staat bekend als een van de zwaarste stedelijke veldslagen die de Verenigde Staten heeft gevochten sinds de Vietnamoorlog.

Uraniumkogels

De gevechten in Falluja werden gekenmerkt door het veelvoudig gebruik van artillerie, luchtsteun en zware voertuigen die soldaten en mariniers ondersteunden, terwijl ze gebouwen in de dichtbebouwde stad overnamen. Hierdoor was de stad aan het einde van de veldslag grotendeels onherkenbaar. Zo was ongeveer een vijfde van de gebouwen in de stad verwoest, kwamen er rond de achthonderd burgers om en werden er rond de tweehonderdduizend burgers ontheemd. Ook volgde er kritiek op het handelen van de coalitie tijdens de slag. Er zouden bijvoorbeeld witte fosfor en uraniumkogels zijn gebruikt als wapens.

Gameontwikkelaar en spreker voor diversiteit in gaming Rami Ismail heeft ook geen goed woord over voor Six Days in Fallujah. “Voor mij is het eigenlijk ondenkbaar dat mensen entertainment maken over een illegale invasie, in het land dat de illegale invasie uitvoerde, waarbij ze de indringers betalen om propaganda te maken over hoe verdrietig de indringers zijn over alle mensen die ze vermoord hebben. En dat voordat de grond waar de invasie plaatsvond niet meer radioactief is van de uraniumkogels.”

Six Days in Fallujah werd al in 2009 door Atomic Games in het leven geroepen, nadat een Amerikaanse marinier contact met de Amerikaanse ontwikkelaar opzocht met de vraag of er een game gemaakt kan worden over hun ervaringen in Falluja. Het doel van de game is volgens het team om de meest realistische militaire shooter te maken. Zo hebben mariniers toestemming gegeven om hun namen en uiterlijk te gebruiken in de game. Om dit doel te behalen heeft Atomic Games meer dan zeventig interviews gehouden met onder andere Amerikaanse mariniers, Iraakse burgers, Iraakse strijders en historici.

Spelers stappen in de game in de schoenen van leden van het Amerikaanse 3rd Battalion, 1st Marines en moeten zichzelf en hun teamgenoten door bezette gebouwen leiden. Kort na de aankondiging van de game uiten onder anderen Britse veteranen hun kritiek. Ze vinden het ongepast dat er een game gemaakt wordt rond een relatief recente en bloedige veldslag. Uitgever Konami zou het spel in eerste instantie uitbrengen, maar besluit dat niet te doen na de kritiek. Daardoor komt de game voor meer dan tien jaar in limbo terecht, ook al blijft het hoofd van Atomic Games, Peter Tamte, beweren dat het spel niet geannuleerd is.

Een nieuwe poging met hetzelfde resultaat

In februari 2021 kondigt een nieuwe uitgever onder leiding van Tamte, genaamd Victura, aan de game uit te willen brengen met Highwire Games als ontwikkelaar. De aankondiging gaat gepaard met een trailer die nieuwsbeelden en interviews gebruikt naast gameplay. Ook komen er geleidelijk meer details naar buiten. Zo zijn alle levels – tot aan de huiskamers aan toe - procedureel gegenereerd, waardoor elke missie anders moet aanvoelen.

De aankondiging gaat wederom gepaard met felle kritiek. Zo vinden verschillende tegenstanders dat Six Days in Fallujah de pijn van de Irakese inwoners trivialiseert en dat het mogelijk de impact van de veldslag doet vervagen. De ontwikkelaar is echter van mening dat zelf een handeling verrichten, zoals je in een game doet, niet alleen spelers helpt te begrijpen wat er is gebeurd, maar ook waaróm iets is gebeurd. Op deze manier wil Highwire Games spelers laten stilstaan bij de veldslag en de moeilijke beslissingen die gemaakt werden. Hoe dan ook ging de ontwikkeling door en is de game nu speelbaar via Early Access.

Volgens Kleijn is er een gebrek aan empathie voor de Irakezen. “Het is alsof wij hier een game zouden hebben waarin je als Duitse soldaat tijdens de Tweede Wereldoorlog speelt in de straten van Amsterdam.” Kleijn vermoedt dat de gemiddelde Irakees dat ook op zo’n manier ervaart. “Ze zeggen allemaal dat Amerika er kwam vanwege de olie en macht. Voordat ze binnenvielen waren de omstandigheden al slecht, maar daarna werd het er niet veel beter op. Ze zagen het allemaal als een bezetting.” Dat er nu een game verkrijgbaar is die over een van de heftigste voorbeelden van onderdrukking in Irak gaat, toont volgens Kleijn aan dat er niet genoeg is nagedacht over de gevoelens van de andere partij.

Ismail noemt Six Days in Fallujah op zijn beurt een propaganda-oefening die de complexe geschiedenis probeert te herschrijven. Het spel laat wat hem betreft veel verhalen links liggen, zoals die van het lokale verzet en hoe terreurgroepen de instabiliteit in de regio gebruikten voor politieke macht. ‘”In plaats daarvan is Falluja - waar zoveel onschuldige verzetsstrijders en burgers voor zijn gestorven - procedureel gegenereerd, de lokale bevolking allemaal terrorist, en worden er zorgvuldig gecureerde videobeelden getoond om de propaganda realistischer te doen lijken. Het enige wat echt accuraat is, zijn de geselecteerde verhalen van de soldaten in een redelijk middelmatige shooter. Het is pure propaganda. Propaganda waar je nog voor moet betalen ook.”

“Elke Arabier is een terrorist”

Six Days in Fallujah is zeker niet de eerste game die kritiek ontvangt over diens setting en hoe de ontwikkelaars ermee omgaan. Zo moest Electronic Arts in 2010 de Taliban vervangen in de multiplayer van Medal of Honor nadat er kritiek kwam op het feit dat spelers Amerikaanse soldaten konden doden als Talibanstrijders. Een meer recent voorbeeld is Call of Duty: Modern Warfare uit 2019. Hoewel de game een fictieve setting heeft, kwam het onder vuur doordat een level geïnspireerd door de ‘Highway of Death’ uit de Golfoorlog Rusland aanwijst als schuldige, terwijl de echte ‘Highway of Death’ door de Verenigde Staten gepleegd werd. Er volgden beschuldigingen dat de game onnodig Rusland demoniseert.

Volgens Kleijn maken niet alleen games zich schuldig aan hetgeen waar Six Days in Fallujah van wordt beschuldigd – ook films scheren volgens hem alle Irakezen over één kam. “Denk bijvoorbeeld aan American Sniper. Daar worden de Amerikaanse militairen afgeschilderd als mensen van vlees en bloed, maar alle Irakezen als gevaarlijke, semi-terroristische idioten die zichzelf elk moment kunnen opblazen.” Dit valt volgens Kleijn in het stereotype wat de afgelopen twintig jaar prominent is geworden. “Elke Arabier is een terrorist. Dat werkt natuurlijk goed in een film of game, maar is tegelijk heel schadelijk.” Volgens Kleijn kunnen dit soort games en films best geïnspireerd zijn door echte gebeurtenissen, maar hij vraagt zich af of een letterlijke uitbeelding van een echt plaatsgevonden strijd nodig is. “Uiteindelijk gaat het om hoe het spel speelt en niet waar het zich afspeelt. Wat zou er nou anders zijn als er een niet-bestaande stad in het Midden-Oosten wordt gebruikt?”

De beloofde verhalende missies die volgens de ontwikkelaar geïnspireerd zijn door de verhalen van Irakezen en Amerikanen maken op dit moment geen onderdeel uit van Six Days in Fallujah. Volgens de ontwikkelaar volgen die in een later stadium van de Early Access-versie. Op dit moment zijn er alleen nog maar gegeneerde missies die zich afspelen aan het begin van de veldslag. Het is dus nog lastig om een goed oordeel te vellen over hoe de uiteindelijke versie van Six Days in Fallujah om zal gaan met een van de bloedigste veldslagen van de afgelopen decennia, en of het de ervaring van de lokale bevolking, die alleen maar slachtoffer werd van geweld, uit zal beelden. Op dit moment is daar in ieder geval geenszins sprake van.