Hoe gezellige games een hele industrie veranderen

Nieuw is het fenomeen in ieder geval niet. Al zeker sinds de eerste Harvest Moon (1996) is deze benadering behoorlijk gangbaar. In Harvest Moon (en spirituele opvolger Story of Seasons) krijg je een kleinschalige boerderij onder je hoede. In principe is het de bedoeling om een goedlopende, efficiënte en bruisende onderneming op poten te zetten. Maar voor veel gamers is dat slechts bijzaak: voor hen draaien de games om de rustgevende vormgeving en de ontzettend vriendelijke spelwereld. Als je verschillende fora erop naslaat, lijkt het voor een groeiende groep gamers belangrijker om goede relaties met dorpsgenoten en dieren op te bouwen dan daadwerkelijk hun boerderij te exploiteren.

Het mag een tandje vriendelijker

Waar komt deze belangstelling voor het sociale, het fijne en het gemoedelijke vandaan? In een blog contextualiseert mediawetenschapper Nicolle Lamerichs de groeiende populariteit van gezellige (of ‘wholesome’) games. Voor haar zijn media in staat om specifieke emoties onder gebruikers los te weken, van een gevoel van warmte en gezelligheid tot een transcendentale ervaring – oftewel een ervaring die het alledaagse leven ontstijgt. Ze laat zien hoe spellen als Kind Words en Spiritfarer ontworpen zijn rondom empathie, generositeit en heling. Dit ontwerp maakt het voor gamers makkelijker om zich open te stellen “voor nieuwe ervaringen, gevoelens en manieren van zijn”.

Lamerichs publiceert het artikel in juli 2021. COVID-19 is dan aan de orde van de dag; ziekte- en sterftecijfers domineren het nieuws. De mentale gezondheid van jongeren is er niet goed aan toe en de behoefte aan sociaal contact en mentale weerbaarheid groeit met de dag. Media, en games in het bijzonder, kunnen dat voor een deel faciliteren. En dus omarmen meer dan veertig miljoen gamers Animal Crossing: New Horizons – een digitale vlucht naar een eiland waar geen pandemie woedt en iedereen je aardig vindt. Binnen een mum van tijd vieren spelers hun verjaardag in Animal Crossing, uiten er hun heimwee en vinden er zingeving in een periode van wereldwijde onrust.

Tijdens de pandemie groeit Animal Crossing uit tot een uithangbord voor de positieve effecten van games. Media schrijven gretig over alles wat met de game te maken heeft, van Joe Biden die een eiland maakt als onderdeel van zijn politieke campagne tot de claim dat het een helende game voor millennials is. Het gevolg van al deze aandacht is een toenemend momentum voor de ‘wholesome game’. In het kielzog van Animal Crossing verschijnen tal van vergelijkbare titels: Hokko Life, Disney Dreamlight Valley, Cozy Grove en Alba: A Wildlife Adventure bijvoorbeeld. De gemeenschappelijke deler: een vriendelijke spelwereld vol personages die je vooral goed willen laten voelen. Wat een gezelligheid!

Ecobewust en diervriendelijk

Maar zijn die gezellige games wel zo gezellig? Gamejournalist Heidi Nicholas sprak met meerdere ontwikkelaars en kwam tot de conclusie dat de benaming je al snel op het verkeerde been zet. “Gezellige [wholesome] games”, zo schrijft ze, “zijn eveneens in staat om complexe ideeën of volwassen thema's aan te snijden.” Gezellige games draaien om meer dan het vaak schattige of op z’n minst kleurrijke uiterlijk.

Nicholas positioneert Stardew Valley bijvoorbeeld als een ecobewuste game: deze boerderijsimulator onderzoekt hoe wij als mens met onze omgeving willen omgaan. Het rigoureus omhakken van bomen en onkruid levert wellicht op de korte termijn veel materiaal op, maar heeft ook negatieve consequenties voor de natuurlijke omgeving. (En hoewel Nicholas het niet noemt, is Stardew Valley ook kritiek op het monopolie van megabedrijven die winst belangrijker vinden dan het welzijn van hun werknemers en hun ecologische voetafdruk.) Strategiespel Terra Nil gaat zelfs een stapje verder dan kritiek: hier is het de bedoeling om een stedelijke omgeving of een monocultuur om te vormen tot een bruisend en duurzaam ecosysteem. Het is een gezellige game vol klimaatactivisme.

Heidi Nicholas haalt ook Ooblets aan – waarin je verschillende beestjes verzamelt om ze met elkaar te laten dansen. Het is een afkeuring van de menselijke uitbuiting van dieren; in Ooblets staat een ‘diervriendelijke ideologie’ centraal. Dat lijkt misschien hetzelfde als al die kleurrijke games die geweld uit de weg gaan, maar het ligt net iets genuanceerder. Het schuwen van geweld betekent niet per se dat een game een kritische noot plaatst of een alternatief biedt. Ooblets doet dat wel. De ontwikkelaar hoopt dat gamers reflecteren op hun omgangsvormen met niet-menselijk leven. Bovendien laat de game via de metafoor van de dans zien hoe mensen met niet-mensen zouden kunnen samenleven: op een gedeeld ritme.

Wij zeggen: nee!

Ooblets staat in die zin symbool voor een nieuwe lichting aan gezellige games. Het zijn stuk voor stuk titels om even tot rust te komen, om je te onttrekken aan de sleur van het kapitalisme, om een vriendelijke wereld binnen te stappen en om jezelf te troosten. Maar het zijn ook maatschappelijk bewuste titels. De organisatoren van Wholesome Games Direct nemen hier een duidelijke stelling over in: “Als een game schattig en gezellig is, maar schadelijke stereotypen bevat, is het dan nog ‘wholesome’? Wij zeggen: nee! Als een game gewelddadig is, maar dat geweld draait om het omverwerpen van een onderdrukker, is het dan ‘unwholesome’? Wij zeggen: nee!” Voor de organisatoren draait het genre niet om een lege huls van positiviteit, maar biedt het vooral een alternatief op dominante gamegenres.

De gezellige game heeft een steeds explicieter politiek randje. In een vrij behoudende, langzaam veranderende en weinig uitgesproken game-industrie nemen ontwikkelaars binnen dit genre een voortrekkersrol op zich. Zonder al te veel concessies te doen en met een steeds grotere doelgroep zetten ze zich in voor games die rechtvaardig en sociaal geëngageerd zijn. Dan wordt het vanzelf wel gezellig.