De geschiedenis van superheldengames

Wie anno 2023 denkt aan superhelden, komt vrijwel zeker uit bij de helden van het filmuniversum van Marvel. Of bij Batman, gezien de rol van de Dark Knight met enige regelmaat door een nieuwe acteur vertolkt wordt. Toch is het diens rivaal Superman die een primeur had door als allereerste superheld te debuteren in een videogame.

Wéér de eerste

In 1979 verscheen namelijk een game genaamd Superman voor de Atari 2600. De game van programmeur John Dunn gaf je de ruimte om een blokkerig ogend Metropolis te verkennen om een kapotte brug te repareren, Lex Luthor te vangen en dat allemaal zo snel als de speler maar kan. Voor die tijd zag de game er schitterend uit, terwijl ook de unieke gameplay in de smaak viel. Ondanks goede kritieken werd de game toch vaak vergeten wegens de crash van de game-industrie die een paar jaar later volgde.

Pas zeven jaar later verscheen de eerste superheldengame waar men zelfs tegenwoordig nog weleens liefdevol aan terugdenkt. Het betreft het in 1986 uitgekomen Batman van Ocean Software, die lovende kritieken ontving. In de isometrische 3D-game moest je als Batman verschillende onderdelen van de Batcraft verzamelen om Robin te redden. Drie jaar later was het opnieuw de Caped Crusader die superhelden hielp doorbreken in de gamewereld. Dit keer dankzij Batman: The Video Game van ontwikkelaar Sunsoft, dat losjes is gebaseerd op de in 1989 uitgekomen film met Michael Keaton in de hoofdrol.

Zeer bijzonder was de NES-game niet, maar het genre viel wel op. Sunsoft koos er namelijk voor om er een 2D-sidescroller van te maken en deed logischerwijs denken aan de alom bekende Italiaanse loodgieter met zijn rode petje die toen al het hart van menig gamer veroverde. Zowel deze game als het vervolg Batman: Return of the Joker zetten een explosie aan superheldengames in het laatste decennium van de twintigste eeuw in gang.

Explosie aan superheldengames

DC en Marvel maakten dankbaar van de nieuwe trend gebruik en in een kleine tien jaar tijd verscheen dan ook een gros aan superheldengames, zoals een Sonic-achtige game rondom The Flash gebaseerd op de tv-serie uit 1990, en Maximum Carnage voor de SNES, een beat ‘em up waarin Spidey en Venom het samen tegen Carnage opnamen.

Ook kregen de X-Men en Captain America hun eigen spellen, maar het was de cross-over Marvel Super Heroes vs. Street Fighter die de meeste aandacht trok bij fanatieke gamers. Het vechtspel bleek een daverend succes voor de Sega Saturn. Zoals de naam al doet vermoeden, is het ook de voorloper van wat later uitgroeide tot Marvel vs. Capcom.

Waar Marvel met die game uit 1995 een ijzersterke indruk achterliet, was het DC die de plank vier jaar later compleet missloeg. Superman 64 voor de Nintendo 64 bracht de man van staal voor het eerst naar een driedimensionale spelwereld, maar bleek een complete ramp te zijn. De game werd unaniem afgekraakt door de pers en richtte zelfs reputatieschade aan bij de grootste superheld van DC.

De N64-game liet zich gebrekkig besturen en was technisch ondermaats. Screenshots van de extreme mist die in de spelwereld hing groeiden uit tot een meme voordat die term überhaupt bestond. Ook bizar was dat je door groene cirkels moest vliegen om die superkracht te kunnen blijven gebruiken. Het is nog altijd een mysterie hoe er zo’n erbarmelijk product afgeleverd kon worden. En het is niet alsof de ontwikkelaar geen goed voorbeeld had van hoe het niét moest: twee jaar eerder, in 1997, flopte Spawn: The Eternal, wat ook al een duidelijk voorbeeld was van hoe een superheldengame in ieder geval niet gemaakt moest worden.

Kroonjuweel

Rond de eeuwwisseling werd Superman 64 zo snel mogelijk vergeten en de lijn omhoog ingezet door superheldengames die door talloze fans omarmd werden. voor succesvolle superheldengames. Ditmaal door Activision met Spider-Man in 2002 en Spider-Man 2 in 2004. Dit waren beiden licentiegames die naast de populaire Spider-Man-films van Sam Raimi verschenen.

De door Treyarch ontwikkelde games waren een daverend succes, waarbij het vervolg uit 2004 nog altijd wordt gezien als één van de kroonjuwelen binnen het superheldengenre. Dat komt mede doordat de consoleversie van de game één van de eerste superheldengames was met een open spelwereld waarin slingeren door de stad daadwerkelijk goed aanvoelde.

Andere platformversies van de game met unieke insteken verschenen ook - iets dat pakweg twintig jaar geleden nog de normaalste zaak van de wereld was. Zo kwam er een PSP-, Game Boy Advance- en Nintendo DS-versie van de game uit. Met al die verschillende versies groeide het spel dan ook uit tot verkoopsucces, waarna een licentiefestijn volgde met wisselend succes.

Licentiefestijn

Batman Begins, Catwoman, Iron Man, Superman Returns: stuk voor stuk zijn het licentiegames die rondom de release van een blockbusterfilm in de bioscoop verschenen. De andere overeenkomst? Elk van deze licentietitels werd gehekeld door critici en de meesten verkochten ook nog eens slecht.

Tussen 1998 en 2012 was er op de achtergrond slechts één uitgever die consistent successen wist te boeken met superheldengames: Capcom. De Japanse uitgever bouwde namelijk verder op het succes van de cross-over tussen Street Fighter en de Marvel-superhelden.

Zo ontstond Marvel vs. Capcom, waarvan gedurende die periode drie succesvolle fighters verschenen. De Japanse uitgever koos voor een compleet andere tactiek dan alle andere licentietitels, door de superhelden juist te verweven met diens eigen personages. De vechtreeks was samen met de twee Spider-Man-games dan ook één van de weinige lichtpuntjes in het licensiefestijn, tot Rocksteady Studios in 2009 van zich liet horen.

Terug aan de top

Achter de schermen werkte de Britse studio sinds 2007 samen met Eidos Montreal aan een nieuwe aanpak voor superheldengames. De ontwikkelaar besloot in te zetten op een eigen Batman-verhaal en bouwde een actiegame waarin tal van populaire mechanics op slimme wijze samenkwamen. Gecombineerd met een sterk verhaal en een slim ontwerp van de spelwereld leverde dat Batman: Arkham Asylum op.

De game werd gekroond tot één van de beste superheldengames aller tijden en een vervolg kon dan ook niet uitblijven. In 2012 verscheen Batman: Arkham City, dat voortborduurde op diens voorganger. Het grote verschil was de toevoeging van een grotere, open spelwereld waarin spelers misdaad konden bestrijden.

Daarna verschenen nog twee Batman: Arkham-games, namelijk prequel Batman: Arkham Origins van WB Games Montreal en vervolg Batman: Arkham Knight. De wisselende kritieken op Arkham Origins, gevolgd door het succes van Arkham Knight, deed vermoeden dat alleen Rocksteady in de smiezen had hoe het zowel een uitstekend verhaal met goed ontwerp en een heerlijk vechtsysteem kon ontwikkelen.

Koud kunstje

Insomniac Games toonde aan dat er niets klopte van die hypothese. Tijdens de E3 in 2016 onthulde de studio dat men aan een Spider-Man-game werkte. Al snel werd duidelijk dat de Batman: Arkham-games als een van de inspiratiebronnen dienden, vanwege het zogeheten freeflow combat-systeem.

Ook de succesvolle Spider-Man-games van Activision die aan het begin van deze eeuw verschenen lijken hun stempel op Insomniacs ontwerp te hebben gedrukt. Het slingeren door de stad – een element dat ook al zo goed uitgewerkt was in die spellen – doet dat in ieder geval wel vermoeden. Het zijn dan ook deze twee gameplaysystemen, in combinatie met het spannende verhaal, die als belangrijkste reden worden gezien voor het succes van de in 2018 uitgekomen PlayStation 4-game.

Samen met het vervolg Marvel’s Spider-Man: Miles Morales in 2020 betreft het één van de succesvolste franchises van PlayStation Studios. Het staat in schril contrast met één van de grootste flops binnen het superheldengenre, een spel dat toevallig in datzelfde jaar verscheen: Marvel’s Avengers. Dit actiespektakel dat jarenlang als live-servicegame moest dienen, ging zo hard onderuit dat uitgever Square Enix naar eigen zeggen bijna zestig miljoen euro verlies draaide op de game.

De meest recente cijfers rondom de Spider-Man-reeks van Insomniac stellen dat er meer dan 33 miljoen exemplaren zijn verkocht. Het is een statistiek die ongetwijfeld zal toenemen met de aanstaande release van Marvel’s Spider-Man 2. Vanaf 20 oktober kunnen PlayStation 5-gamers daarmee aan de slag. Als de voorgaande delen een indicatie zijn, dan weten we één ding zeker: het voelt geweldig om zelf virtueel in de huid van een superheld te kruipen!