Vijf jaar lang heeft Phil Fish, met de hulp van slechts een enkele programmeur en een paar artiesten, lopen zwoegen aan zijn droomproject. Het leverde hem dikke schulden op , maar ook twee Independent Games Festival Awards en de hoofdrol in de documentaire Indie Game: the Movie. Eindelijk ziet Fez dan nu het levenslicht, en wat is de game het wachten waard geweest.

De wereld is niet plat

In eerste instantie is Fez een vrolijke, lichte platformgame, waarin je op avontuur gaat met hoofdpersoon Gomez. Gomez leeft in een idyllisch dorpje, zwevend in de lucht. Maar als hij op een dag bezocht wordt door een mysterieuze kubus en in het bezit komt van een magische fez, blijkt zijn wereld anders dan gedacht. De tweedimensionale wereld blijkt in werkelijkheid driedimensionaal en al snel wordt hij op pad gestuurd om met die kennis het einde van de wereld te voorkomen.

Platformen gebeurt in Fez feitelijk in de tweede dimensie. Je kunt springen en opzij lopen, maar de diepte ingaan is niet mogelijk. Door een simpele druk op een van de triggers van de controller draait de wereld echter negentig graden en doordat alles platgedrukt wordt, komen zo platformen tevoorschijn die je eerder niet zag. Een platform dat vanuit de ene hoek niet bereikbaar is, kan in de andere direct aan je grenzen. Zo klim je bijvoorbeeld via lianen omhoog die van voren niet aan elkaar grenzen, maar van opzij een gemakkelijk pad vormen. Het klinkt zo misschien alsof het in Fez enorm ingewikkeld is om je voort te bewegen, maar eigenlijk zie je na een enkele rotatie altijd wel een volgende stap om te nemen. De mechaniek is daarmee erg charmant, maar nooit onnodig onoverzichtelijk, aangezien het niet nodig is om te snappen hoe de wereld er in 3D uitziet.

Kubussen

Fez is dan ook geen spel dat het platformen onnodig moeilijk wil maken. Sterker nog, de game richt zich niet op het afstraffen van gemaakte fouten. Er zijn geen vijanden die Gomez kunnen doden en als je valt, word je meestal weer teruggezet op het laatste stabiele platform. In plaats daarvan richt de game zich op het verkennen van de spelwereld. Vrijwel iedere omgeving heeft verschillende deuren, met daarachter weer nieuwe omgevingen, waardoor een spinnenweb aan werelden ontstaat. Al snel verdwaal je dan ook in de omgeving, in de meest positieve zin van het woord.

Het doel van de game is om de tweeëndertig, soms in acht blokjes gesplitste, kubussen die over wereld verstopt zijn op te sporen. Erg lastig te vinden zijn deze overigens niet, al gooit het wat zweverige springen soms roet in het eten. Door het gebrek aan vijanden of andere manieren om dood te gaan, kan Fez daarom overkomen als een onuitdagende platformer, zij het met een leuke twist.

Breinkrakers

Maar net als zijn verhaal heeft Fez een extra dimensie, die niet iedereen meteen zal opvallen. Naast de tweeëndertig normale kubussen zijn er namelijk ook nog eens evenveel anti-kubussen. Pas als je op zoek gaat naar deze verborgen schatten, begint de game echt en openbaart het zich als een van de beste puzzelgames ooit gemaakt. Zo is er een geheime taal, zit de wereld vol met paswoorden die op de meest creatieve manieren verstopt zijn en is zelfs je smartphone onderdeel van de ervaring.

Al snel heb je dan ook een pen en papier in de hand, in plaats van de controller, terwijl je probeert de code van die ene ruimte te kraken. Fez is daarmee een game die net zo veel op je beeldscherm als daar weg van gespeeld wordt en maakt van de echte wereld dus ook een extra dimensie. Het knappe is dat het spel je daarmee helemaal opzuigt. Meerdere malen hebben we onze Xbox 360 uitgezet om deze vijf minuten later opnieuw op te starten en nog een keer die ene puzzel te proberen, omdat we er in ons hoofd maar mee bezig bleven. Fez kruipt onder je huid en laat je niet meer los, een eigenschap waar niet veel games in slagen.

Luchtkastelen

Het grote oog voor detail keert niet alleen terug in de puzzels, maar ook in de wereld zelf. Iedere omgeving heeft een zekere mystiek, een magie die tegelijkertijd doet denken aan een haast verlaten versie van Wonderland of een vrolijke kijk op het kasteel uit Ico. De omgevingen voelen vaak aan als prachtige in de lucht zwevende kastelen, die door de retro grafische stijl alleen nog maar mystieker worden. Tel daarbij de fenomenale soundtrack van chiptune-artiest Disasterpeace en de overige sfeervolle geluidseffecten op en je hebt een presentatie om puur van te genieten.

Bedenker Phil Fish was onlangs het middelpunt van een relletje nadat hij gezegd had dat moderne Japanse games slecht zijn, maar tijdens het spelen van Fez wordt duidelijk dat dit vooral voortkomt uit frustratie. Fez is namelijk een ode aan de Japanse games van weleer, en dan met name die van Nintendo. Net als dat bedrijf slaagt Fez er in om simpele mechanieken met een uniek eigen sfeertje op de kaart te zetten en deze bovendien telkens subtiel te veranderen zodat je altijd gemotiveerd wordt om nog even verder te spelen.

Glitch

Ondanks al die lofwoorden heeft de game een groot probleem waar we niet omheen kunnen draaien: het zit vol met bugs en glitches. Naarmate je langer speelt, loopt de framerate zichtbaar achteruit en enkele malen crashte de game zelfs, en waren we opeens terug in het menu van de Xbox 360. Ook wordt Gomez soms niet helemaal op het goede punt neergezet na een rotatie. Een minuscuul ontwikkelteam als dat van Fez wordt deze fouten iets makkelijker vergeven, maar dat neemt niet weg dat we van een Xbox Live Arcade-game een wat stabielere release verwachten.

Laat dat je echter niet tegenhouden om Fez te spelen, want de game is met recht een van de beste games van het jaar. Samen met Journey bewijst Fez dat games niet altijd enorm veel actie nodig hebben om je helemaal op te zuigen. Doe jezelf overigens het plezier om de game met zo min mogelijk hulp van buitenaf te spelen, want Fez moet je niet alleen betoveren met zijn sfeer, maar ook vastgrijpen met zijn verbluffend goede breinkrakers.