Travis Strikes Again: No More Heroes is een game van bezinning

In een jaar vol sterke racegamereleases (zoals DiRT Rally 2.0, F1 2019 en Wreckfest op de PlayStation 4) had ik gemakkelijk een snel spel kunnen kiezen als favoriete game van 2019. Maar nee, die eer gaat naar de ‘absurde middelmatige actiegame’: het autobiografische Travis Strikes Again: No More Heroes van Goichi ‘Suda51’ Suda.

Als liefhebber van Suda’s werk - dat me sinds Killer7 in 2005 beklijft - voelde ik me ietwat verscheurd tijdens het recenseren van Travis Strikes Again: No More Heroes. De game zit weliswaar boordevol verwijzingen en stoere uitspraken die betrekking hebben op de meest uiteenlopende zaken op de wereld, van Hotline Miami tot overheidsspionage, maar wist met z’n basale hack ‘n slash-gameplay niet echt indruk te maken. Parallel daaraan loopt een absurdistisch tekstavontuur van hoofdpersoon Travis Touchdown, de markante antiheld die zich vooral afvraagt of het afslachten van evenzo bloeddorstige krijgers het enige is dat zijn leven zin geeft. Zo kwam ik ertoe om de game te bestempelen met het ultieme recensentencliché: leuk voor de liefhebbers. En ik wist niet eens echt of ik daar zelf nog wel toe behoorde.

Kill the Past

Toch kijk ik sinds kort behoorlijk anders naar Travis Strikes Again. Die verschuiving kwam vooral op gang dankzij de zeer bijzondere trailer van Suda’s volgende game: No More Heroes 3. Gelet op de reacties en vooral de kijkcijfers op YouTube (het is één van de best bekeken trailers op Nintendo’s kanaal in tijden) heeft dit verrassend lange animatiespektakel vol mysterieuze gebeurtenissen en uitspraken een hoop anticipatie teweeggebracht. En dat is typisch, want alleen wie Travis Strikes Again serieus gespeeld heeft, kan enigszins begrijpen wat (en vooral wie) er in de trailer aan bod komt.

Deze uitwerking kenmerkt Suda’s werkwijze, die in zekere zin te vergelijken valt met de manier waarop zijn bevriende collega Hideo Kojima (samen maakten ze ooit het hoorspel Sdatcher) het publiek keer op keer weet te bespelen. Maar waar Kojima spelers vooral lijkt te willen shockeren en op soms onbegrijpelijke wijze aan het denken zetten, werkt Suda aan een groter geheel. Je kunt dit beschouwen als een soort eigen, zeer persoonlijke variant op Marvel’s Cinematic Universe - door ingewijden ook wel ‘Sudaverse’ genoemd. Dat universum bevat op zijn beurt weer een kern van diepgaande, geëngageerde games: de ‘Kill the Past’-reeks.

Uitgebreidere uitleg over dit ‘canon’ van Suda51, waartoe onder meer zijn beste titels Killer7, No More Heroes en TheSilverCase behoren, is een artikel op zich waard. Deze games zijn juist zo de moeite waard omdat ze vol zitten met engagement en diepgaande dialogen, die je confronteren met zwaarwegende gebeurtenissen uit het leven - variërend van politieke spelletjes tot omgaan met de dood - en vooral de worsteling om deze te verwerken. Lange tijd leek Suda Kill the Past eigenlijk achter zich te hebben gelaten (met de release van No More Heroes 2 in 2010), maar door kort na de release van Travis Strikes Again een nieuwe introductievideo aan de game toe te voegen die zijn nieuwste werk aan Killer7 koppelde, bleek zijn levenswerkreeks weer springlevend.

EA

Die keuze lijkt de Japanner zeer bewust te hebben gemaakt. Suda vergaarde immers ooit relatieve bekendheid met de Kill the Past-games, die hij zelf met ziel en zaligheid schreef en ontwierp. Vervolgens nam hij een meer zakelijke CEO-rol aan binnen zijn studio Grasshopper Manufacture, om meer spellen te maken gericht op een breder, Westers publiek, zoals Shadows of the Damned (2011), Lollipop Chainsaw (2012) en Killer is Dead (2013). Vooral het ontwikkelproces achter eerstgenoemde game viel hem zwaar: uitgever EA perkte zijn creatieve vrijheid fors in en dwong de ontwikkelaar tot een actiegame die vooral goed scoorde in focustests, in plaats van het vertellen van een eigen diepgaand verhaal. Niet voor niets is een volledig level in Travis Strikes Again opgedragen aan Suda’s lijdensweg met de Amerikaanse gigant, die toen onder leiding stond van John Riccitiello - nu de van seksueel misbruik beschuldigde topman van Unity, wiens achternaam flink door het slijk gehaald wordt in de game.

En dat is slechts een voorbeeld van hoe Suda in Travis Strikes Again wil afrekenen met zijn recente verleden, om zo te kunnen terugkeren naar zijn roots als autonome gamemaker. Niet voor niets vertelt de Japanner tegenwoordig vol trots dat hij sinds deze titel weer zelf schrijft en ontwerpt met een klein team, en positioneert hij zichzelf het liefst naast onafhankelijke ontwikkelaars - ook getuige de vele tientallen shirts van populaire indietitels in Travis Strikes Again. Suda is terug bij zijn roots: het maken van games met een boodschap, waarmee hij een klein, maar zeer trouw publiek weet aan te spreken. En dat maakt hem weer gelukkig.

In dat proces kan ik me nu aardig goed verplaatsen - nóg een reden waarom Travis Strikes Again in m’n achting steeg. Eind 2019 liep ik zelf tegen een soort burn-out aan na jaren van (extreme) focus op m’n werk. Het is een worsteling om daarmee om te gaan, ook met het besef dat je het verleden niet zomaar achter je kunt laten om verder te gaan, maar daarover juist moet praten en nadenken om het te kunnen verwerken. Een goede vriend zei zelfs: omarm de narigheid, dan merk je daarna juist dat het beter wordt. Precies wat Suda deed met Travis Strikes Again, om zich daarna te focussen op No More Heroes 3.

Diepgravend verhaal

Uiteraard ben ik Travis Strikes Again recent weer gaan spelen. De gameplay voelde nog steeds verre van sterk, maar minder repetitief en plat dan ik me herinnerde. En precies die beschrijving geldt eigenlijk nota bene ook voor TheSilverCase, Killer7 en No More Heroes, die ook alleen uitblinken door het diepgravende verhaal dat ze proberen te vertellen, vol politicologische, psychologische en filosofische verwijzingen. Om nog maar te zwijgen over de enorme lading verwijzingen naar Suda’s meest uiteenlopende bronnen van inspiratie, van Mexicaans worstelen en Britse rockpop tot de Japanse keuken en zelfs Nederlands voetbal. (Wat mij doet denken aan het medeleven dat Suda betuigde nadat ik hem in 2010 interviewde, kort nadat ‘we’ de WK-finale hadden verloren.)

Toch is het nog steeds moeilijk om Suda’s games - met name Travis Strikes Again - zomaar aan te bevelen. Zeggen dat je daarvoor een bepaalde smaak moet hebben, riekt naar het predicaat pretentieus, waarmee je zijn werk juist weer tekort doet. Maar de Kill the Past-games vallen zeker onder het soort noemer dat literatuur heet in de boekenwereld. En hoewel literatuur evenzogoed lastig te definiëren valt, denk ik daarbij zelf aan het kenmerk dat me op de middelbare school geleerd werd: dat de hoofdpersoon een psychologische ontwikkeling moet doormaken. En laat dat nou bij uitstek zijn wat hier gebeurt met Travis Touchdown, als virtuele personificatie van Suda51: ooit ontstaan als gretige, energieke krijger die de wereld wilde veroveren, maar vele jaren later een zelfbewuste, naar bezinning zoekende oude rot. Zo zie ik Travis Strikes Again: No More Heroes nu niet meer als een absurde middelmatige actiegame, maar als een autobiografische parel.