2016: Het jaar van de spacesim

Je kon in de jaren ’80 en ’90 geen gamewinkel inlopen zonder over de ruimtesims te struikelen. De allereerste was Elite in 1984. Ja, er waren al heel wat schietspelletjes met de ruimte als thema (de allereerste computergame ooit, uit 1962, heette Space War! notabene), maar Elite was de eerste game die je een schip gaf in een gesimuleerd 3D-universum.

Elite heeft heel wat imitators geïnspireerd: Wing Commander en Privateer zijn de bekendste. Maar ook spellen als Battleship 3000, Freelancer, I-War en talloze anderen volgden. Tot het opeens ophield. Alsof vliegen door de ruimte van de ene op de andere dag niet meer ‘cool’ genoeg was –fantasy en first-person shooters waren de nieuwe mode. Gamers vergaten de spacesim bijna net zo snel als het tekst-adventure.

Misschien is het handig om eerst even te definiëren wat een ‘spacesim’ is. Niet elke game met wat ruimteschepen valt namelijk in die categorie. Wij bedoelen met spacesims spellen die als doel hebben je het gevoel te geven dat je een ruimteschip bestuurt in een groot universum. De nadruk ligt op het gevoel van realisme, voor zover mogelijk in een echte wereld waar ruimtevaart nog relatief in de kinderschoenen staat. Wat het moet doen is je een overtuigend gevoel geven dat het allemaal ‘klopt’. Dat jouw schip en het universum aan bepaalde geloofwaardige regels voldoen.

Strike Suit Zero bijvoorbeeld is daarom géén spacesim. Het is een spel dat zich afspeelt in de ruimte en waarbij je allerlei vijandelijke schepen moet verslaan. Het is echter geen sim omdat je je nooit echt bezig hoeft te houden met je schip. Duw je stick in de goede richting en knallen maar. Ook is er geen sprake van een diepe simulatie van het universum en is er geen sprake van ruimte-exploratie.

Elite: Dangerous is een spacesim omdat je wel degelijk moet leren hoe je schip werkt. Er is een coherente set van regels en systemen die je moet beheersen om te kunnen spelen. Landen is een vaardigheid, evenals het beheren van energie en temperatuur, het navigeren en het ontdekken van dingen om te doen. Bovendien is er een groot universum om te verkennen dat zijn best doet om geloofwaardig over te komen.

Een andere benadering van het genre vinden we in de klassieke Wing Commander-reeks. Die games gaven je geen bewegingsvrijheid buiten de ‘arena’ waarin de dogfights plaatsvonden. Wat ze echter wel in de sim-categorie duwde is dat het vliegen van de ruimtejager zekere tactische vaardigheden vereiste, waarbij het spel ook zijn best deed om van het vliegen een enigszins overtuigende ervaring te maken. Met andere woorden: je voelde je echt als de piloot van een ruimtejager, al lag de nadruk van Wing Commander veel meer op actie dan bij Elite. Hetzelfde geldt voor games als X-Wing vs Tie Fighter, die je in de cockpit van iconische Star Wars schepen plaatsten en de nadruk legden op de dogfight.

Hoewel het genre eind jaren ’90 van de aardbodem verdween is het in 2016 weer helemaal terug. De comeback werd eind 2014 ingeluid met het verschijnen van Elite: Dangerous. Het Britse bedrijf Frontier kon dankzij Kickstarter eindelijk een remake maken van die allereerste Elite uit 1984, maar dan met alle moderne techniek (inclusief VR) die de 21ste-eeuwse gamer verwacht. Elite toonde aan dat er nog steeds interesse is in spellen waarbij je de ruimte verkent en kosmische verschijnselen ontdekt. En natuurlijk waarin je vijandelijke schepen weg kan knallen.

Elite: Dangerous was bij de release al groot, breed en open. Eind vorig jaar werd de game ook nog eens voorzien van een eerste expansion, Horizons genaamd. Deze expansion wordt in delen uitgerold, en in de eerste fase is het mogelijk om te landen op manen en planeten zonder atmosfeer. Het komende jaar wordt dit aangevuld met landingen op vulkanische planeten én kunnen spelers met meerderen tegelijk één schip bemannen. Dit maakt dus gedeelde avonturen mogelijk. Daar komt bij dat grotere schepen, zoals de Anaconda, uitgerust kunnen worden met de optie om kleinere schepen mee te voeren. Zo kunnen spelers dus ‘fighters’ lanceren die zowel door echte mensen als door de computer bestuurd kunnen worden.

Elite is gelukkig niet de enige game die het sciencefictiongenre weer doet opleven. Alsof het afgesproken werk is, komen opeens heel wat ontwikkelaars met hun eigen ruimtegames. Een aantal daarvan zien eruit als een spacesim maar doen feitelijk wat anders. Een goed voorbeeld daarvan is Everspace. Wie de screenshots en filmpjes bekijkt zou zomaar kunnen denken dat dit een Elite-kloon is. Het is echter een interessante combinatie van roguelike en actie-avontuur in de ruimte. De game is succesvol gefinancierd op Kickstarter, waar het een respectabele €420.252,- ophaalde. Het spel draait om het verkennen van de ruimte en het verzamelen van grondstoffen. Als je schip vernietigd wordt, ben je al je upgrades kwijt, maar niet de verdiende credits en blauwdrukken. Dat betekent dat je opnieuw moet beginnen maar wel meteen je schip kunt opwaarderen tot het niveau dat je had voor je dood. En bovendien moet je een nieuwe route vliegen door het heelal, waardoor de volgende ‘run’ anders is dan die je eerder deed. Everspace is daarom eerder verwant aan de roguelike FTL dan aan spacesim Elite.

Een andere space-roguelike is Into The Stars. Ook deze game ziet eruit als spacesim maar is dat éigenlijk niet. Net als Everspace is Into te Stars een Kickstarter-project ($111.274,- opgehaald) dat vorig jaar zijn doel haalde en nu in Early Access al speelbaar is. Net als in FTL moet je hier als kapitein ook je bemanning managen en zijn ruimtegevechten eerder turn-based dan actiegericht. Door de nadruk op resource-management is het veel meer een strategiegame dan een ruimteschipsimulator.

En dan is er die grote publiekslieveling. De game die heel wat harten stal bij de eerste onthulling. De game die in één klap grote groepen fans deed smachten naar een vlucht door de ruimte. No Man’s Sky maakte grote indruk bij de onthulling op E3 2014. Het speelt zich af in een gigantisch procedureel gegenereerd universum met (volgens de ontwikkelaar) 18 kwintiljoen planeten. Dat is een cijfer met 18 nullen. Voor wie wil weten hoe veel dat is: stel je voor dat je zo veel eurocenten had. Daarmee zou je het hele oppervlak van de aarde 36 keer kunnen bedekken. 

Hoewel No Man’s Sky er heel mooi uitziet en de mogelijkheid geeft om zonder enige laadtijd planeten te bezoeken en daar procedureel gegenereerd leven te ontdekken, is het nog erg de vraag hoe het spel daadwerkelijk speelt. Het oogt als een spacesim, maar het lijkt erop dat de game meer in het genre Journey valt dan Elite. Dat wil niet zeggen dat de game daardoor minder interessant is, maar we vragen ons af of de hooggespannen verwachtingen die de trailers oproepen ook echt overeenkomen met het eindproduct. 

Meer in de hoek van Wing Commander vinden we Eve: Valkyrie. Deze space-shooter van de makers van Eve Online is honderd procent ontwikkeld voor virtual reality. Het spel is dan ook alleen speelbaar met een Oculus Rift of Playstation VR – een dure grap dus. De game is meer arcade dan sim, net als Wing Commander en X-Wing vs Tie Fighter. Het spel brengt op overdonderende manier de fantasie van het ruimtegevecht tot leven. In Eve: Valkyrie zit je in de cockpit van een ruimtejager en strijdt je online tegen anderen. Het gevoel van schaal en immersie is indrukwekkend: al snel vergeet je de werkelijkheid en ben je volledig ondergedompeld in een dogfight zoals we die uit films kennen. Als er één game is die laat zien wat VR kan bieden is het Eve: Valkyrie wel.

Een titel die juist weer meer richting ‘Elite’ beweegt is Limit Theory, ook een Kickstarter ($187.865) met een oneindig procedureel gegenereerd universum. Vliegen, schieten, verkennen en handel drijven doe je in first- of third-person. In tegenstelling tot Elite is deze game volledig offline. En daar valt wat voor te zeggen: een heel oneindig universum voor jezelf alleen. Binnenkort lees je meer op Gamer over dit unieke eenmansproject.

We kunnen alleen maar eindigen met die ándere grote ruimtesim: Star Citizen. Dit spel van de man achter Wing Commander, Chris Roberts, brak alle records op Kickstarter. Via de site werd $2.134.374,- opgehaald terwijl de studio om een half miljoen vroeg. Na Kickstarter ging Roberts door met fondsen werven. Inmiddels is meer dan $105 miljoen aan Roberts’ bedrijf overgemaakt door de fans.

Op papier is Star Citizen de beste game ooit gemaakt: een persistent universum waarin je niet alleen met ruimteschepen rond kunt vliegen maar waar je ook uit je schip kunt en als soldaat in first-person gevechten kunt strijden. Waarin je kunt landen op planeten en allerlei Star Wars-achtige avonturen kunt beleven. De schaal van Star Citizen is gigantisch.

‘Op papier’ is hier echter wel een essentieel punt. De game zou oorspronkelijk in november 2014 al uitkomen, maar deze deadline werd niet gehaald. In plaats daarvan bleef Roberts om meer geld vragen, en werden de beloften groter en groter: meer sterrenstelsels! Procedureel gegenereerde elementen! Meer schepen! Zero-G FPS combat! En met de beloften werd Star Citizen steeds verder uitgesteld. 

Dat wil allemaal uiteraard niet zeggen dat de game gedoemd is om te mislukken. Wel is het reden genoeg om de verwachtingen enigszins te temperen. Het is namelijk niet de eerste keer dat een crowdfunded game te hoge verwachtingen opriep, veel geld ophaalde en uiteindelijk niets opleverde. Het is op zijn minst opmerkelijk dat het bedrijf van Roberts met een bedrag van 105 miljoen dollar op de bank nog geen game heeft uitgebracht terwijl hij in eerste instantie aangaf dat hij de game voor een half miljoen zou kunnen produceren. Ook op zijn minst merkwaardig is hoe Star Citizen virtuele ruimteschepen voor honderden dollars verkoopt voor een spel dat op dit moment niet meer is dan een vroege demo.

Nogmaals: het zou zomaar kunnen dat Star Citizen uiteindelijk geweldig wordt, maar op dit moment hebben we alleen de belofte van Roberts. En beloften maken geen game. Wat dat betreft is het op dit moment dan ook veel te vroeg om geld aan Star Citizen uit te geven. Wie zo snel mogelijk een mooi ruimteavontuur wil beleven heeft gelukkig al meer dan genoeg keus in 2016. 

2016 is dus hoe dan ook het jaar van de spacesim. Dit kleine overzicht toont aan dat het een heel divers genre is met talloze interpretaties. Voor jongere games is dit waarschijnlijk de eerste kennismaking met een genre van ongekende mogelijkheden. Voor sciencefictionfans is dit een nieuwe Gouden Eeuw. Wie Star Trek, Star Wars, Firefly, Farscape of Blake’s 7 ooit heeft gezien kan straks al die avonturen en meer zelf beleven in een genre dat hopelijk niet nogmaals in een zwart gat verdwijnt.