Turn-based tactics is het ouderwetse genre van de toekomst
Er zijn in de duizenden jaren sinds de creatie van dammen en senet ontelbare revoluties op het gebied van spellen geweest, maar beurtelings zetten doen in een strijd van inzicht en intellect heeft nog steeds een tijdloze charme. Sterker nog, het genre heeft zijn ultieme vorm bereikt. Turn-based tactics, oftewel de Xcom-like, is het achter-achter-achter- kleinkind van schaken en is een van de hipste genres van het moment.
Voor velen ligt de liefde voor videogames grotendeels in de eenvoudige directe actie: je drukt op een knop en je schiet iemand door het hoofd. Het is snel, hectisch en rechtlijnig, zorgt voor onmiddellijke stoten endorfine en levert zo een bijna primitieve bevrediging op. Turn-based tactics presteert praktisch het tegenovergestelde. In dit genre zit het plezier voornamelijk in de anticipatie.
Je acties hebben lang niet altijd directe gevolgen op het spelverloop, maar je moet vaak preventief en/of defensief te werk gaan, incalculerend wat je tegenstander zou kunnen doen. Toekijken hoe je plan zich ontvouwt terwijl de beurt van je tegenstander ingaat is een bijzonder genoegen dat met weinig andere game-ervaringen te vergelijken is, en steeds meer mensen beginnen dat in te zien.
©GMRimport
Van UFO: Enemy Unknown naar Phoenix Point
Turn-based tactics, niet te verwarren met de door Civilization populair gemaakte (4X) turn-based strategy, heeft bescheiden beginselen. Twee mannen stonden aan de wieg van het genre, Chris Crawford en Julian Gollop, die in de jaren ’80 games maakten zoals Eastern Front (1941) en Battlestar Raiders. Beide zijn flink uitgebreide oorlogssimulators voor die tijd, waarin de vroege principes van het om beurten strijden vast werden gelegd, maar werden geen enorme successen. Turn-based tactics als genre had duidelijk nog een lange weg te gaan.
Terwijl Crawford de turn-based games al snel liet voor wat ze waren, maakte Gollop pas écht furore met UFO: Enemy Unknown, ook wel bekend als X-com: UFO Defense, een game uit 1994. Het mag wel Gollops meest invloedrijke creatie genoemd worden, gemaakt met alle ervaring die hij had opgedaan door zijn werk aan tabletop-spellen voor Games Workshop en de ontwikkeling van games zoals Rebelstar en Lords of Chaos. Met X-com wist hij zijn ideeën voor een strategische videogame te perfectioneren.
Het volledig managen van een agentschap dat tegen een buitenaardse bedreiging strijdt, is een van de meest intense belevenissen van de 90’s. De game was ongeëvenaard uitgebreid, enorm spannend en loeimoeilijk, hoewel het vergeleken met het vervolg, X-com: Terror From the Deep, een snoepreisje bleek te zijn.
©GMRimport
X-com kende vele vervolgen en spin-offs, van Apocalypse tot en met Interceptor en Enforcer, maar de écht waardige opvolger kwam pas in 2012. Firaxis nam het op zich de serie opnieuw op de kaart te zetten, en Jake Solomon werd daarbij de nieuwe Julian Gollop. Xcom: Enemy Unknown is een slanker gemaakte, gemoderniseerde versie van het Xcom uit 1994 en wist precies dezelfde spanning en daarop volgende bevrediging met zich mee te brengen. Xcom 2 perfectioneerde dit concept aanvankelijk deels, maar toen deze werd uitgebreid met fantastische uitbreidingen zoals War of the Chosen en Alien Hunters, werd dit een turn-based tactics game zonder weerga. Er is weinig zo intens als een Xcom 2-campagne op Iron Man.
Julian Gollop werkte ondertussen bij Ubisoft, waar hij onder andere het team leidde dat het ondergewaardeerde Tom Clancy's Ghost Recon: Shadow Wars maakte. Ook werd hij gevraagd om aan Mario + Rabbids te werken, maar de man had andere plannen: hij had gezien hoe Firaxis zijn X-com de 21ste eeuw had ingetrokken en voelde dat hij de volgende stap moest zetten. Gollop richtte Snapshot Games op. Daar bracht hij vorig jaar Phoenix Point uit, een game die je het best kan zien als de ongepolijste ‘sweet spot’ tussen X-com en Xcom, aangevuld met een flinke portie Lovecraftiaanse horror. Het is niet zo vergeeflijk als Xcom 2 of diens voorganger en het is een minder eenvoudig instapmodel, maar een stuk uitgebreider, uitdagender en qua achtergrondverhaal veel diepgaander. Phoenix Point is niet zo makkelijk aan te raden als de serie van Firaxis, maar het is op veel vlakken een stap voorwaarts voor het turn-based tactics-genre.
©GMRimport
Van Famicom Wars naar Mario + Rabbids: Kingdom Battle
Julian Gollop en Firaxis hebben turn-based tactics gemaakt tot wat het is, maar Nintendo heeft ook zeker veel invloed op het genre gehad. De Japanse gigant is verantwoordelijk voor Famicom Wars, Game Boy Wars en Advance Wars, games die bijna alle elementen in zich hebben wat turn-based tactics zo leuk maakt: tactiek, uitdaging, spanning en het welhaast machiavellistische plezier dat het neerleggen van een goed bedacht plan met zich meebrengt.
De beurtelingse actie van de Wars-serie had een nogal militaristische maar tegelijkertijd cartooneske esthetiek. De makers wilden die esthetiek overzetten naar een titel met een meer rollenspelachtige insteek. Dat was het begin van Fire Emblem, een serie die zich recentelijk, na uitstapjes op maar liefst tien verschillende platformen in een periode van 30 jaar, geperfectioneerd heeft in het fantastische Three Houses. De manier waarop deze game JRPG-achtige elementen weet te combineren met een Harry Potter-gevoel en dat doorspekt met tactiek van de bovenste plank, is een van de grootste triomfen op het gebied van turn-based tactics.
De actie van Fire Emblem en de Wars-serie vindt plaats op een ‘grid’: een uit hokjes bestaand veld dat alles een aangename overzichtelijkheid geeft en ook de basis vormt van vele ‘rules of engagement’ in de spellenreeksen. Ubisoft had al ervaring met de hokjesvorm van turn-based tactics met hun langlopende Heroes of Might and Magic-serie, maar ging (misschien intern geïnspireerd door de eerder genoemde Julian Gollop) iets heel anders doen met het genre…
Samen met Nintendo werd Mario + Rabbids: Kingdom Battle ontwikkeld, dat qua gameplay de iets minder in vakjes verdeelde kant van Xcom: Enemy Unknown opging. Het spel nam zichzelf minder serieus dan alles dat zich ‘strategy’ durfde te noemen. Het is een unieke opzet, niet alleen door de onwaarschijnlijke combo van Ubisofts domme konijnen en Nintendo’s Mario-crew, maar ook omdat het koddige uiterlijk van de game in contrast staat met de pittige tactiek. Het werd, destijds in 2017, opeens velen duidelijk wat er allemaal mogelijk was binnen de perken van turn-based tactics.
©GMRimport
Van Into the Breach naar Gears Tactics
Het is mooi om te zien hoe veel turn-based tactics games een bron van inspiratie vormen voor ontwikkelaars die zich aan het genre willen wagen. Zo voelde de ontwikkelaar van het fantastische FTL, Subset Games, zich geïnspireerd om een spirituele opvolger te maken van Advance Wars, waardoor het prachtige Into the Breach het licht zag. Wargroove, de Banner Saga-trilogie en Final Fantasy Tactics zijn ook allemaal door de grid-based tactiek van Nintendo bezield, terwijl Invisible Inc. en Mutant Year Zero: Road to Eden meer naar de X-com-stijl van turn-based tactics hebben gegluurd.
Dan zijn er nog de genre-mixen, zoals Darkest Dungeon en Iratus: Lord of the Dead, mobiele iteraties van turn-based tactics, zoals Marvel Strike Force en Ticket to Earth, plus nog veel meer variaties op het veelzijdige spelsoort. Met toekomstige games zoals Gears Tactics en de terugkeer van de meester met Xcom: Chimera Squad in het verschiet, kan je wel zeggen dat het beurtelings spelen van spelletjes een lange weg heeft afgelegd: van schaken, naar Battle Chess, naar een van de de meest complexe, veelzijdige en uitgebreide vormen van digitaal vermaak.
