Right, down + circle hoort in je boekenkast

Lees hier alle Favorieten van de redactie.

In 1999 verscheen Tony Hawk’s Pro Skater én landde de beste man de eerste 900 in een skatewedstrijd. Het leidde tot een revolutie binnen sportgames en een nieuwe hype rondom de skatecultuur. Wat heeft dat met 2023 te maken? Nou, in ieder geval zo’n 120 pagina’s. Afgelopen jaar schreef de Amerikaanse journalist Cole Nowicki namelijk een boek over deze fabelachtige samenloop van omstandigheden. Het resultaat? Right, down + circle – een heerlijke analyse van een wonderlijke tijd.

Cole’s jeugd is er een die resoneert met veel gamers die geboren zijn in de jaren tachtig en negentig. Via z’n oudere broer kwam-ie in aanraking met games. De rolverdeling was duidelijk: z’n broer en diens vrienden mochten gamen, Cole – als jongste van iedereen – omarmde het lot van passieve toeschouwer. 

Maar toen veranderde alles. Z’n broer dook plots in de skatewereld en was nauwelijks nog voor de tv te vinden. In plaats daarvan ging hij direct vanuit school met z’n deck naar buiten, als enthousiaste skater. Oftewel: in één klap had Cole een monopolie over de PlayStation, met platformer Croc en actiegame Blood Omen: Legacy Kain als z’n eerste stapjes als gamer.

Een paar weken later neemt zijn broer – die inmiddels ruikt naar sigaretten en      andere versnaperingen – een nieuw PSX-schijfje mee. Cole is vooral gefascineerd door het logo van ontwikkelaar Neversoft: de ‘o’ is een oogbal gespietst op een speer. De game? Tony Hawk’s Pro Skater. 

Meer nog dan gamer groeit Cole uiteindelijk uit tot skater – maar die specifieke, rauwe esthetiek van Tony Hawk’s Pro Skater blijft een jarenlange inspiratiebron. Die skatecultuur is ongeremd en onbevreesd, misschien zelfs punk. En Tony Hawk’s Pro Skater is de eerste game die dat gevoel zo scherp en adequaat oproept.

Nieuwe generatie skaters

In right, down + circle verbindt Cole Nowicki zijn eigen verhouding tot de skate- en gamecultuur met een bredere analyse: hoe kan het toch dat Tony Hawk’s Pro Skater zo’n enorme invloed heeft gehad op de populaire cultuur? In een paar pagina’s bespreekt-ie een aantal skategames die nooit een miljoenenpubliek bereikt hebben – waaronder 720°, Skate or Die! en Street Sk8er. 

© 1.73.0-23O-FI6ZMLKTFJUO3GRTOKREZJTT2M.0.2-9

Nowicki laat ook zien hoe Rockstar er bijna met de Tony Hawk-licentie      vandoor ging. Maar, zo schrijft ‘ie, Hawk begon aan te voelen dat Rockstars game te moeilijk zou zijn en te veel potentiële spelers af zou stoten”. En dat strookte niet met Tony Hawks ambitie om een geheel nieuwe generatie gamers kennis te laten maken met de skatecultuur. Dat lukte, met de hulp van Neversoft en Activision. 

Boegbeeld van een generatie

Het verhaal achter Tony Hawk’s Pro Skater is interessant voor vrijwel iedere gamer. Het laat zien dat succesverhalen soms eerder met geluk dan wijsheid te maken hebben. Bovendien is het een fantastisch tijdsbeeld: rond de millenniumwisseling ontstond er een hype rondom wijde broeken, Avril Lavigne’s Sk8er Boi, Jackass en Tony Hawk’s Pro Skater. Die combinatie vormde een generatie tieners, die opgroeiden met punk en hiphop, maar ook politiek anti-establishment en een sterk gemeenschapsgevoel. 

Die generatie bestaat inmiddels uit dertigers. Right, down + circle laat zien dat die culturele invloed van twintig jaar geleden in sommige gevallen nog steeds hun leven markeert. Wie van jullie draagt nog steeds Sk8-Hi Vans of petten of geruite hemden? En waarom precies?     

In de Verenigde Staten, maar ook dichter bij huis, vind je coverbands die nog steeds Tony Hawk-soundtracks spelen. Ook fungeerden de games als referentiepunt voor nieuwe tricks: een generatie skaters groeide op met de mogelijkheid om in-game tricks te vertalen naar de straat of het skatepark. Hoewel er alleen anekdotisch bewijs is, denk ik dat de games een grote rol hebben gespeeld in de richting die competitief skateboarden is uitgeslagen: technische tricks, veel rotaties en nog meer complexe combinaties. Als je niet oplet, verwar je de skatefinale van de Olympische Spelen met een run uit Tony Hawk’s Pro Skater.

Maar het boek plaatst ook kritische noten. Tony Hawk’s Pro Skater 1, 2, 3, 4 en Underground bevatten elk één niet-mannelijke professionele skater: Elissa Steamer. De inmiddels legendarische Steamer groeide weliswaar uit tot een boegbeeld voor vrouwelijke en queer skaters, maar vooral het gebrek aan representatie valt op. Het dieptepunt? Underground 2 – voortbordurend op Jackass en Viva La Bam – staat bol van culturele stereotypen en bedenkelijke humor. 

De remake van Tony Hawk’s Pro Skater 1 en 2, uitgebracht in 2020, laat overigens zien dat zowel de skate- als gamecultuur een morele ontwikkeling hebben doorgemaakt, zowel qua representatie als algehele toonzetting. Right, down + circle gaat hier niet uitgebreid op in; misschien is dit een onderwerp voor een vervolg.

Maar waarom is dit boek nu precies mijn favoriet van 2023? Right, down + circle bevestigt dat twee culturele uitingen waar ik enorm van houd – games en skateboarden – legitiem zijn. 

Ik heb hier zelf overigens nooit aan getwijfeld. Maar er bestaan breedgedragen stigma’s over de meerwaarde, doelgroep en symboliek van beide uitingen. Vaak zijn die vooroordelen niet al te positief, met alle gevolgen van dien.

Boeken als right, down + circle onderstrepen dat die stigma’s langzaamaan wegebben – en plaatsmaken voor kritische, oprechte en betekenisvolle discussies. Die ontwikkeling doet ertoe. Want als je goed kijkt, als je echt goed kijkt, dan zie je dat skateboarden en gamen een afspiegeling zijn van onze samenleving.