Ja, natuurlijk ben ik wel eens bang geworden van een game. Ik kan mij nog levendig herinneren hoeveel indruk de eerste Silent Hill op mij maakte, met zijn duistere, mistige wereld en de onderhuidse angst die het spel constant opriep. Ik durf ook gerust toe te geven dat ik nachtmerries heb gehad waarin ik zelf door het geteisterde Amerikaanse dorpje rende.
Maar dat was 1999. En hoewel ik nog best een paar keer uit mijn stoel ben gesprongen van sommige spellen (ik kijk naar jou, Alien Isolation), heb ik al heel lang niet meer dat kippenvelgevoel gehad dat ik kreeg toen ik het verlaten ziekenhuis of het lege schoolgebouw doorzocht met enkel een klein zaklampje aan mijn borstzak bevestigd.
Pas sinds ik mijn Oculus Rift in huis heb, weet ik weer wat échte angst is. Angst die zo sterk is dat ik sommige spellen niet meer kan aanraken, Of, als ik in een moedige bui ben, eventjes speel tot ik met een gesmoorde kreet de vr-bril van mijn hoofd trek..
Mobiel
Een voorbeeld is Dead Secret (Rift, GearVR). Eigenlijk is dat een simpele point en click adventure, die oorspronkelijk verscheen voor GearVR. We hebben het dus over een game voor mobiele vr, en daar verwacht je wellicht niet zo veel van. Maar dit spel, waarin je een journaliste speelt die een moord moet onderzoeken in een verlaten huis, heeft mij meerdere malen zo ver gekregen dat ik niet meer verder durfde.
Eén van de spelmechanieken is een speciale lens, die als je deze activeert, je verborgen spookbeelden laat zien. Dit is op zich al vreselijk, omdat je nooit weet wat je kunt verwachten. Het plots vlakbij opduiken van een man met een Japans demonenmasker is niet goed voor de bloeddruk. Maar ook de achtervolging die halverwege de game plaatsvindt, gaf mij het gevoel in een nachtmerrie gevangen te zitten.
Zaklamp
Hetzelfde heb ik met de game Arizona Sunshine (Rift, Vive), van Nederlandse makelij. Op papier is het ‘gewoon’ een zombieshooter, waarbij je al teleporterend eerst een rotsachtig woestijngebied verkent, maar dan in een mijn moet afdalen. En natuurlijk hoor je van alle kanten het treurige kreunen van de levende doden. En nee, die zaklamp maakt het niet beter, omdat je steeds maar een heel klein deel van je omgeving kunt verlichten.
Beide games zouden mij geen licht verhoogde hartslag geven als ik ze op een plat scherm zou spelen. Want met zijn blokkerige graphics en eenvoudige puzzels is Dead Secret eigenlijk een matige Myst-kloon. En Arizona Sunshine zou als Wii-shooter mijn neefje van elf niet bang maken.
Maar in vr komt het allemaal opeens erg dichtbij. Letterlijk. Het is een enorm verschil of je je personage op het scherm omringd ziet door monsters of dat jij ‘zelf’ aan alle kanten belaagd wordt.
Reptiel
Het is niet voor niets dat we het ongemakkelijk vinden als iemand die we niet kennen te dichtbij komt. Er is zoiets als persoonlijke ruimte en dat is meer dan het respecteren van beleefdheid. Als een vreemde in die persoonlijke ruimte binnendringt (uit onderzoek blijkt dat mensen gemiddeld het liefst een vreemde op minimaal 64 centimeter afstand houden), triggert dat een reactie in het meest primitieve deel van ons brein, de Amygdala. Dit wordt ook wel het ‘reptielenbrein’ genoemd en is de motor achter onze ‘vecht of vlucht’-reflex.
Het maakt voor ons reptielenbrein niet uit of die persoonlijke ruimte echt wordt binnengedrongen of dat het een virtueel beeld is. De reactie op dit binnenkomen in ons veilige gebied maakt dat we extra stre hormonen aanmaken en ons op zijn minst heel ongemakkelijk voelen. Vooral als het ook nog eens monsters zijn die deze inbreuk maken.
Blik
Een ander aspect wat vr-games griezeliger maakt dan gewone spellen is dat ons hele blikveld gevuld is. Wegkijken kan eigenlijk niet. Of je moet natuurlijk je ogen sluiten, wat je echter niet doet als je reptielenbrein een noodsignaal uitzendt. En dan is er nog dat vreselijke deel van de spelwereld dat je niet kunt zien omdat het zich achter je bevindt.
De laatste keer dat ik Arizona Sunshine speelde en diep was doorgedrongen in de mijn, bevond ik mij in een grote grot. Ik had met veel zelfbeheersing de aanwezige zombies weggeknald. Toch bleef er gekreun klinken. En toen ik mij omdraaide… Het is niet leuk om als volwa en man aan je vriendin te moeten uitleggen dat er echt niets aan de hand is en dat ze heus niet naar boven had hoeven rennen.
Nu kan het zijn dat je denkt dat ik gewoon een watje ben. Dat is een optie die ik natuurlijk niet helemaal kan weerleggen. Maar ik daag elke moedige gamer uit om een spel als Crystal Rift (Rift, Vive) te spelen en de door monsters bevolkte kerkers zonder gillen te verkennen. En Dreadhalls (Vive, Rift) weet de meest horrorbestendige gamer te reduceren tot een trillend hoopje pudding.
Maakt al die angst en al dat schrikken de games ook beter? Nou, als we het hebben over horror is natuurlijk de belangrijkste vraag: wordt je er bang van? Bij vr-horror is het antwoord bijna altijd: Aaaaaaarrrrgghhh!