Nadat we eerder naar vr in boeken en films hebben gekeken, is het nu tijd voor televisie. We pakken er een aantal aansprekende voorbeelden bij.
Star Trek TNG, Voyager en DS9
The Next Generation, de serie die ons de term ‘holodeck’ gaf, is nog zeer zeker het kijken waard. Tenminste, vanaf seizoen 2, toen Riker zijn baard liet staan. Maar voor we vervallen in allerlei Star Trek-trivia, is het voor dit artikel vooral van belang dat Trek virtuele werelden in zijn verhaallijnen introduceerde, op een manier die nog steeds futuristisch aandoet.
Wat we ook zien is dat het Holodeck vooral een manier was voor de schrijvers om settings te gebruiken die anders niet binnen de context van het verhaal mogelijk waren. In plaats van dat de bemanning om de week in de tijd reist, kunnen zij via een druk op de knop in het Wilde Westen of het Londen van Sherlock Holmes verschijnen. TNG laat meteen zien welke problemen vr geven als je ze als verhaaltruc introduceert. Want als alles virtueel is, zijn de personages nooit in gevaar. Vandaar dat de veiligheid ystemen het om de haverklap begeven en de virtuele kogels opeens echt dodelijk worden. Als dat met de Rift zou gebeuren, zou Zuckerberg in nog veel meer rechtszaken verstrikt raken.
Toch zijn dit soort onhandigheden makkelijk vergeven. Vooral omdat het holodeck ons enkele memorabele ideeën laat verkennen. Zoals het personage Moriarty (de Nemesis van Sherlock Holmes), die dankzij een ongelukkig gekozen commando (“creëer een tegenstander die commandant Data kan verslaan”) zelfbewustzijn ontwikkelt (“Elementary, dear Data”). Hoe ga je om met een kunstmatige intelligentie die op bijna alle vlakken gelijkwaardig is geworden aan zijn menselijke makers? En diezelfde Moriarty is de kern van een verhaal dat de aloude vraag ‘wat is werkelijkheid?’ in een nieuwe jas steekt, in “Ship in a Bottle”.
Een andere best vooruitziende aflevering is Hollow Pursuits. Luitenant Barclay (gespeeld door Dwight Schultz) is een voor Star Trek uitzonderlijk personage, omdat hij nu eens niet alles voor elkaar heeft. In tegendeel: hij is sociaal onhandig en onzeker. Maar in het Holodeck voelt hij zich veilig. Een Trek aflevering over gameverslaving dus.
Sword Art Online
Er zijn heel wat anime series die virtual reality als thema gebruiken. Een van de populairste is nog steeds Sword Art Online, waarin de bètatesters van een vr-mmo gevangen zitten in de spelwereld. Dit is een vaak terugkerend thema in vr-fictie, waarbij er allerlei redenen verzonnen worden waarom de gebruikers niet gewoon even hun helm afzetten. in SAO is dat omdat de neurale interface in feite het hele brein overneemt, zodat spierbewegingen niet meer doorgegeven worden aan het lichaam. Tegelijk heeft de maker van het spel een valstrik ingebouwd: wie probeert om zichzelf toch los te koppelen, krijgt via de vr-bril een stroomstoot in het brein, waarmee het letterlijk game over is.
Een aantal dingen vallen op aan SAO. In de eerste plaats verdwijnt het vr-thema een beetje naar de achtergrond. In alle opzichten die belangrijk zijn, zijn de spelers ‘gewoon’ in een andere wereld beland. Hoewel ze nog steeds toegang hebben tot de interface, is dat allemaal meer voor de show dan dat het werkelijk relevant is voor het plot. En hoewel het mysterie van wat er aan het eind van het spel op de winnaar wacht lang in stand wordt gehouden, draait het toch vooral om de liefdes en levens van de spelers die in een uitzonderlijke situatie zijn gedropt.
Ook opvallend is dat het daadwerkelijke spel Sword Art Online een typische Aziatische grind-mmo is, van het soort dat inmiddels alweer bijna is uitgestorven. We moeten er niet aan denken dat als er werkelijk een grootschalige vr-mmo op de markt komt, we weer honderd zwijnen moeten doden.
Red Dwarf
De cult-sciencefictionserie van de BBC is behalve heel grappig ook vaak net wat dieper dan je op het eerste gezicht denkt. In ‘Better than Life’ krijgen Lister, Kryton, Rimmer en de Kat de beschikking over een ‘full immersion videogame’, waarin de computer voor hen de perfecte ervaring creëert die zo levensecht is dat je er niet uit weg wilt. Het grootste probleem is echter dat de computer de ervaring genereert op basis van de psyche van de gebruikers. En aangezien Rimmer nogal, eh, problemen heeft en eigenlijk diep van binnen vindt dat hij geen geluk verdient, wordt de ervaring al snel een (hilarische) nachtmerrie.
Een andere heel sterke aflevering is ‘Back to Reality’, waarin de bemanning wakker wordt en er achter komt dat hun jaren aan boord van de Red Dwarf eigenlijk een vr spel was. Een spel waar ze heel slecht in bleken te zijn. Ook dit is weer zo’n kla ieke ‘wat is echt en wat is een droom?’-aflevering die niet alleen super grappig is, maar deze vraag met een aantal dubbele bodems op zijn kop zet.
Stargate: SG1
Ook deze langlopende sciencefictionreeks heeft een aantal trips naar virtuele werelden. De aflevering “The Gamekeeper” uit seizoen twee zet Carter, Jackson, Teal’c en O’Neil gevangen in een illusie die hen steeds een vreselijke herinnering laat herbeleven, terwijl spookachtige figuren toekijken. Het plot doet wel denken aan een van de slechtste Star Trek Voyager-aflevering, “The Thaw”, waarin een computerprogramma echte mensen in vr gevangen houdt. Het grote verschil tu en The Thaw en The Gamekeeper is dat die laatste wel degelijk goed in elkaar steekt. Niet alleen wordt opnieuw het stokpaardje ‘wat is nou echt?’ bereden, maar gebruiken de schrijvers de herinneringen om ons nieuwe dingen over de hoofdpersonages te vertellen.
In latere afleveringen (en andere Stargate-series) wordt vr nog wel eens zijdelings benoemd of gebruikt. Zoals in “Aurora”, een episode van Stargate: Atlantis. Daarin brengt de bemanning van een sterrenschip een groot deel van zijn tijd door in een vr-slaap. Een intere ant idee: de voordelen van ‘hyperslaap’, waarbij het lichaam niet ouder wordt, en tegelijk een bijna eeuwig leven in een virtuele werkelijkheid.
Mad About You
Ben je jonger dan dertig, dan heb je waarschijnlijk nog nooit van deze sitcom gehoord. Ben je ouder dan dertig en ken je de serie, vraag je je nu zeer waarschijnlijk af wat deze serie met vr te maken heeft. Gek genoeg is er één aflevering die niet alleen om virtual reality draait, maar het (ondanks de onhandigheid van de jaren ’90) nog best redelijk weet te brengen. In de vijftiende aflevering uit het tweede seizoen (toepa elijk genoeg “Virtual Reality” genoemd), mogen Paul en Jamie een vr-headset uitproberen voor ze er in investeren. Pauls se ie bestaat uit een virtuele ontmoeting (inclusief liefde cene) met supermodel Christie Brinkley. De aflevering gebruikt vr vooral om grappen te maken over het verschil tu en mannen en vrouwen. Als Pauls vrouw Jamie de headset opzet is haar fantasie dat een virtuele Paul haar niet tegenspreekt, maar haar overal gelijk in geeft.
Dit was zomaar een greep uit de televisiegeschiedenis van de afgelopen dertig jaar. Uiteraard is dit geen volledige opsomming. Heb je zelf nog tv-tips waarin vr een rol speelt? Laat weten in de reacties!
Meer Vr Vrijdag: