We gaan terug naar de jaren ’80. Telefonie wordt door het staatsbedrijf PTT geleverd. Doe Maar is een jonge hippe popgroep. The A-Team is een controversieel televisieprogramma wat kinderen mi chien wel gewelddadig zou maken. En het is de tijd dat ‘thuiscomputers’ hun weg vinden naar de eerste huishoudens. Een van de populairste systemen is de Commodore 64, een grijsbruin kastje in de vorm van een ingezakt brood, met een nog bruiner toetsenbord. Achter deze weinig indrukwekkende façade gaat een voor die tijd bijzonder krachtig computersysteem schuil met een groot werkgeheugen, een synthesizer die drie stemmen tegelijk kan spelen en het vermogen om ‘hardware sprites’ over het scherm te laten dansen. Samen met het gigantische werkgeheugen van 64 kilobytes (38k vrij voor BASIC) is dit een beest van een machine.
De populariteit van het apparaat betekent dat er letterlijk duizenden games en toepa ingen verkrijgbaar zijn. De Commodore 64 is de koning van de nog jonge markt en voor veel enthousiastelingen hun eerste kennismaking met een computer voor thuis.
Nu, 35 jaar later, zijn computers zo alledaags geworden dat we ze niet eens meer zo noemen. Het is ons mobieltje, onze Playstation, onze pc. Zelfs de meest basale apparaten zijn krachtiger dan dat bruine geval uit de jaren ’80. Een geheugen van 64 kilobytes is niet eens voldoende om het plaatje op te slaan van de C64 Mini dat je bij dit artikel ziet staan. Toch zijn er genoeg mensen die met warme gevoelens terugdenken aan dit apparaat. En waarom ook niet? In veel opzichten was de Commodore 64 superieur aan de desktopsystemen van nu. Dit was een computer met een normale uitknop. Herstarten kostte hooguit twee seconden. Software startte je vanaf een diskette of ca ette en het werkte. Geen gedoe met drivers, videokaarten, wat dan ook. Geen notificaties, geen bloatware. En als je een klein beetje tijd en moeite investeerde, kon je zelf programma’s schrijven. Gouden tijden.
Geen klik
Het is met die warme nostalgische gevoelens dat we de C64 Mini uit zijn mooie verpakking halen. In de doos zit naast de Mini (die naam is terecht, het ding is piepklein) een kla iek ogende joystick. Behalve een grote rode knuppel en twee vuurknoppen heeft deze nog een viertal functieknopjes. Meteen is er ook de eerste teleurstelling. De joystick heeft geen microswitches. In plaats van de bevredigende zachte klikgeluidjes van de switches, blijft de stick mui til bij het bewegen. Dat betekent helaas ook dat de stick minder duurzaam is. Maar dat is van later zorg. Nu eerst de C64 zelf aansluiten.
Het apparaat ziet er op het eerste gezicht authentiek uit, afgezien van het formaat natuurlijk. Er zit zelfs een toetsenbord op, dat helaas niet werkt. Nou ja, helaas, het is zo klein dat je er ook echt niet mee zou kunnen werken. Je kunt echter een modern USB-toetsenbord aansluiten. Dit werkt perfect. Een klein detail valt ook op door afwezigheid: de oorspronkelijke C64 had grafische tekens op de voorkant van de toetsen zitten. Deze ontbreken op deze replica. Dat is geen ramp, maar de makers hadden bonuspunten verdiend als ze er wel hadden gezeten.
Ook niet authentiek (maar wel zo fijn) is de aanwezigheid van een HDMI-poort en twee USB-ingangen. Een micro-USB-ingang is tenslotte aanwezig om de stroom op aan te sluiten. Voor dat laatste is er wel een kabel in de doos (en overigens ook een HDMI-kabel), maar geen stekker. Elke telefoonoplader is echter geschikt. We hebben de C64 Mini ook even aan een vrije USB-poort van de pc gehangen en dat geeft genoeg stroom om het apparaat op te starten. Als we echter ook een toetsenbord en USB-stick aansluiten, is de stroomtoevoer van de pc onvoldoende en blijft het scherm zwart. Gebruik dus een lichtnetadapter om problemen te voorkomen.
Eenmaal aangezet verschijnt het menuscherm en speelt er een vreselijk irritant muziekje. Dat is gelukkig uit te zetten, maar die optie is niet vast te leggen. Met andere woorden: steeds als je de C64 Mini aanzet hoor je die rotherrie, tot je deze weer op mute zet. Belangrijker is natuurlijk het menu zelf, met de 64 speelbare games en de optie om BASIC op te starten.
Games
Je zou denken dat zoveel jaar C64 geschiedenis een heleboel kla ieke games heeft opgeleverd. En daar heb je gelijk in. Er zitten een aantal grote C64-hits in de Mini ingebakken. Titels als Uridium (side scrolling shooter), Paradroid (actie-puzzel) en de Epshai Trilogy (rogue-like rpgs) zijn voor fans bekende namen. En wat te denken van Pit Stop 2 en Summer Games? Ook gouden ouden uit het verre verleden.
Ons enthousiasme bedaart echter flink wanneer we deze hits van weleer opstarten en er achter komen dat de meesten van deze titels bijna onspeelbaar zijn. Niet alleen is vaak volkomen onduidelijk hoe je de spellen moet spelen, maar ze zijn ook gru-we-lijk moeilijk. Als je denkt dat Dark Souls een uitdaging is, dan heb je nog nooit op de C64 gespeeld. Dit zijn spellen uit een tijd waarin je drie levens kreeg en het dan vijf minuten volhield. Als je goed was. Hoeveel plezier je uit het ingebouwde aanbod haalt, hangt dus af van je enthousiasme voor deze titels. Heb je ze nog nooit gespeeld (of ben je van de generatie die de DS al retro vindt), dan zijn dit geen spellen voor jou.
USB
Gelukkig zit je niet vast aan de ingebouwde games. Het is mogelijk om spellen van buitenaf te draaien. Hiervoor heb je een D64 disk image nodig. Dit is het C64-equivalent van een rom. De legaliteit van dit soort disk images is zeer twijfelachtig. Zelfs als de rechthebbenden niets met de titels doen, is het illegaal om ze zomaar van internet af te halen. Maar er van uitgaand dat je netjes voor de game betaald hebt en de D64 zelf geript hebt, dan kun je deze via USB=stick inladen op de C64 Mini.
Dit is niet wat je noemt gebruikersvriendelijk. Je kunt maar één D64 op de USB-stick zetten, en die moet de naam TheC64-drive8.D64 hebben. Vervolgens start je BASIC op en laad je het spel op de ouderwetse manier:
LOAD”*”,8
RUN
Dit laden is niet versneld. Je zit dus net zo lang te wachten als vroeger. Wat op zich wel een leuke retro ervaring is: Duran Duran op Spotify aan en wegdromen over een tijd waarin er nog maar twee Nederlandse televisienetten waren.
De makers van de C64 Mini hebben inmiddels een firmware update aangekondigd dat dit proces makkelijker maakt, waarna je ook meerdere disk images op één USB-stick kunt zetten. Ook komt er dan ondersteuning voor games die meerdere disks nodig hadden. Dat kan nu nog niet. Wie dus Ultima 4, 5 of 6 in zijn retroglorie wil herbeleven, moet nog even wachten. Uit eigen ervaring kunnen we gelukkig wel bevestigen dat Infocom tekstadventures prima werken. En de bizarre Jeff Minter-game Revenge of the Mutant Camels is zelfs vandaag de dag nog prima speelbaar.
Conclusie
Hoewel de C64 Mini een heel leuk hebbeding is, vragen we ons af voor wie hij bedoeld is. De echte C64-fan wacht ongetwijfeld op de volgende versie, die op ware grote is nagebouwd en een functionerend toetsenbord heeft. Voor de ‘casual gamer’ is de collectie spellen nauwelijks intere ant. Je kunt de spellen gewoon niet vergelijken met de games van vandaag en ze verbleken bij het aanbod op de SNES Cla ic Mini. Het sideloaden van spellen maakt dit een beetje goed, maar dit is zo onhandig uitgevoerd dat je hier snel op uitgekeken raakt. Het is dan eigenlijk makkelijker om een goede emulator te installeren en daar mee te retro-C64-en. Het is te hopen dat de aangekondigde firmware update de grootste ergerni en wegneemt. Zelfs dan kijken wij in elk geval reikhalzend uit naar de ‘echte’ heruitgave met volwaardig toetsenbord.