Het begint allemaal met Stanley en zijn kantoor. Een Britse volwa en voice-over vertelt over Stanley’s simpele leven, over hoe Stanley niets meer doet dan dagelijks op commando knoppen indrukken. Tot er plots geen opdrachten meer op zijn scherm verschijnen. Hij loopt zijn kamer uit en ziet tot zijn verbazing dat het hele kantoor leeg is. De voice-over vertelt hoe Stanley op zoek gaat naar collega’s, dus begin jij – de speler – te lopen, op zoek naar collega’s.

The Ludo Parable

De toon wordt direct gezet: The Stanley Parable is een game die vertelt over game-vertellingen, een metaspel over de ludo-narratieve di onantie waar collega Gijs recentelijk over sprak hier op Gamer.nl. The Stanley Parable speelt constant met de opdrachten die de game je geeft, wat jij met deze opdrachten doet en hoe de game (in de vorm van de verteller) daar vervolgens weer op reageert. De eerste steek onder water is dan al gevallen. Want ben jij niet de gamer die in een kamertje gedachteloos commando’s opvolgt die de computer jou voorlegt? Wat doe je als er geen enkele aanwijzing meer verschijnt en je plots in het diepe wordt gegooid?

The Stanley Parable doet dat op een ongelofelijk slimme en vermakelijke manier. Jij loopt door het kantoorgebouw van Stanley, begeleid door een voice-over die dicteert wat er gebeurt, wat er gaat gebeuren en wat er het hoofd van hoofdpersoon Stanley omgaat. Kom je voor twee open deuren te staan, dan hoor je de verteller: “Stanley besloot de linkerdeur te nemen”. Jij loopt vervolgens door de linker of, nieuwsgierige ondeugende recalcitrante speler die je bent, door de rechter. Beide keuzes hebben hun invloed op volgende gebeurteni en én op het verhaal van de verteller. Deze reflecteert en probeert je alsnog in de goede richting te sturen door te stellen dat Stanley een omweg maakt. Blijf je tegen de instructies in gaan, dan openbaart zich een expliciete paradox tu en game en speler: de voice-over richt zich naar jou en vraagt jou letterlijk waarom je erop staat af te wijken van het verhaal.

Zo ontpopt The Stanley Parable zich meer en meer als strijd tu en speler en narrator. Wijk af en de verteller herstart prompt de hele game. En blijft dit doen, in de hoop het ‘oorspronkelijke verhaal’ te hervinden. Het resultaat is een Groundhog Day-ervaring waarin je telkens nieuwe wegen zoekt door het kantoor en telkens nieuwe paden uitprobeert. The Stanley Parable is voorbereid op alle verschillende scenario’s en aftakkingen (zelfs je dood), en de uitdaging zit ‘m er dan ook in alle eindes te vinden.

Meta: the game

Veel meer mogen we daarom niet zeggen over de inhoud van The Stanley Parable. In een game zonder ‘play’ in de traditionele zin, is het prijsgeven van elke verra ing een doodzonde. The Stanley Parable put zijn brille echter juist uit deze verra ingen. Wat begint als een ogenschijnlijke zoektocht in een leeg kantoor wordt al gauw een commentaar op vrije wil in games, op leaderboards, op quick-time events, op spoilers (!), op achievements, op de invloed van spelers op een interactief verhaal (hey Beyond!), op keuzevrijheid, op lineairiteit, op deus ex machina; kortom, op ándere games. Letterlijk. Heel erg letterlijk.

Maar The Stanley Parable kijkt niet alleen naar buiten, de game is ook zelfbewust. Het vraagt zich bijvoorbeeld af: waarom kan Stanley zijn eigen voeten niet zien? Waarom is er een stem die dicteert wat Stanley doet en denkt? En waarom is er een stem die beschrijft dat Stanley zich afvraagt waarom er een stem is die dicteert wat Stanley doet en denkt? Op een gegeven moment dwingt de game de verteller zelfs in de rol die jij/Stanley tot even daarvoor nog speelde. Enzovoorts. Constant overstijgt The Stanley Parable zichzelf om de aandacht te vestigen op zichzelf, op wat je verwacht en gewend bent van interactieve verhalen. The Stanley Parable is daarom de meest metagame ooit gemaakt.

Is The Stanley Parable dan nog wel leuk? Ja. De opzet klinkt pretentieus en is dat ook wel, maar is zichzelf weer bewust van die pretenties en koppelt dit expliciet terug naar de speler. Zo zet de game je afwi elend middenin het verhaal om je er drie seconden later weer uit te gooien. Het trekt aan en stoot af, is vervreemdend en herkenbaar. Het laat je schaterlachen en nadenken. En is daarmee perfect geslaagd. The Stanley Parable gebruikt een interactief medium om datzelfde medium te becommentariëren, waardoor de boodschap in zijn ultieme vorm wordt overgebracht. Beter dan bijvoorbeeld via een geschreven (en a-interactief) e ay van een gamecriticus.

Remake

The Stanley Parable is overigens niet nieuw. In 2011 verscheen onder dezelfde naam en met grotendeels dezelfde inhoud een mod voor Half-Life 2. Waar die mod een blokkerige bedoening in een ouderwets kantoor was, oogt The Stanley Parable anno 2013 klinisch, geloofwaardig en gedetailleerd. Als een kantoor waar de airco nét te koud of te warm staat en waar iedere werknemer RSI-opwekkend zijn dagen doorbrengt tu en drie crèmekleurige wandjes. Weg is de American Beauty-soundtrack, gebleven zijn de uitdagende voice-overs van Kevan Brighting. Een aantal verhaalvertakkingen zijn veranderd, verdwenen en toegevoegd, maar de overkoepelende opzet blijft uiteraard hetzelfde.

Meer dan een krakkemikkige mod is The Stanley Parable nu een volwaardige game, eentje die je in anderhalf uur overigens wel doorlopen hebt. Daar ligt direct het enige minpunt. De game is in alles grootschaliger dan de mod, maar heel veel langer doe je er niet over om alle eindes te bereiken. Het is zo fijn vertoeven in de krankzinnige metawereld van Stanley, dat er best nog meer vertakkingen, meer hilarische plotwendingen, meer reflectie, meer kritiek, meer paradoxen, meer inkeer in had mogen zitten. Maar dat is eigenlijk een compliment.

The Stanley Parable is te koop via Steam en momenteel alleen beschikbaar voor pc. Mac en Linux volgen. Probeer ook de spoilervrije demo.