The Stanley Parable: Ultra Deluxe neemt zichzelf en jou op de hak

In The Stanley Parable kruip je in de huid van kantoormedewerker Stanley. Het enige wat Stanley in dit kantoor doet is het op commando indrukken van knopjes, dag in, dag uit. Als er plots geen commando’s meer binnenkomen en het hele kantoor leeg is, besluit Stanley – en daarmee de speler – op onderzoek uit te gaan.

Je loopt vervolgens door het kantoor tot je twee deuren treft. Volgens de verteller die je op je avontuur begeleidt loopt Stanley door de linker deur, maar er is in feite niets wat je er van weerhoudt om gewoon door de rechterdeur te lopen. Wie van de gebaande paden afwijkt beleeft een meta-avontuur over games, met enorm veel verschillende eindes en uitkomsten die aan het denken zetten. 

Een game over games

Gamer-redacteur Arthur beschreef The Stanley Parable destijds in zijn review als een game die je tegelijkertijd laat schaterlachen en nadenken, en dat de game het medium effectiever becommentarieert dan een geschreven essay ooit zou kunnen. Tien jaar later klopt dit statement nog steeds als een bus. Nog geen anderhalf jaar geleden kreeg ik voor een college over narratief in videogames de opdracht om The Stanley Parable te spelen, en dat was vele malen interessanter dan ieder essay wat ik ooit voor het vak heb gelezen.

The Stanley Parable is in feite een game over games en neemt daarbij ieder aspect van het medium op de hak. Zo gaat de demo van de game bijvoorbeeld over demo’s en is de

van de game zich op onheilspellende wijze ervan bewust dat het een trailer is. Zelfs de releasedatum is meta: Stanley is werknemer nummer 427 en de game kwam uit op 27 april, oftewel 4/27. Geheel in lijn met de marketing gaat de Ultra Deluxe-versie aan de haal met heruitgaven van spellen.

De game die de speler bespeelt

The Stanley Parable: Ultra Deluxe neemt je constant in het ootje, waardoor je als speler alles in twijfel begint te trekken. De game houdt je namelijk een behoorlijke spiegel voor over het gebrek aan controle dat je hebt tijdens het spelen – ben je niet gewoon op commando op knopjes aan het drukken, net als Stanley?

De game levert bovendien kritiek op de speler. De verteller vraagt soms direct waarom gamen leuk of nuttig is, bijvoorbeeld bij het verzamelen van achievements of collectibles die buiten de gamewereld om geen enkel nut hebben. Waarom gamen wij eigenlijk? Telkens als de game dit soort bijna filosofische vragen stelt, gaat dit gepaard met voldoende humor om het een luchtige ervaring te houden, maar tussen het lachen door ben je wel degelijk aan het denken gezet.

De constante mindfucks zijn in de Ultra Deluxe-editie nog absurder dan voorheen. Waar het origineel eerst een metaperspectief ten opzichte van games aannam, kijkt deze nieuwe editie nu ook met een metaperspectief naar diens eigen metaperspectief. Dat kan heel snel irritant, verwarrend en pretentieus worden, maar ontwikkelaar Crows Crows Crows weet dat op subtiele wijze te vermijden. Wel betreft het verhaal een existentialistische nachtmerrie. Je moet er dus tegen kunnen dat je om de tuin geleid wordt, anders mondt het al snel uit in een frustrerende ervaring.

Verwarrend, maar gestructureerd

Wanneer je eenmaal wat dieper in de nieuwe content zit, wordt langzaamaan duidelijk wat voor nieuwe eindes je kunt bereiken. Daardoor blijf je constant nieuwsgierig naar de nieuwe paden die je kunt nemen. Telkens wanneer je een einde bereikt hebt, heb je alweer een nieuw pad in je hoofd om in je volgende speelsessie uit te proberen.

Daarbij wordt out of the box denken ook echt beloond: als je als speler iets geks probeert, kan zich zomaar een nieuw einde openbaren. The Stanley Parable: Ultra Deluxe zit vol met constante obscure puzzeltjes die je telkens naar nieuwe eindes leiden. Het spel is verwarrend, maar zorgt ervoor dat je nooit echt de weg kwijtraakt. Dat komt doordat het vrij minimalistisch is vormgegeven en een duidelijke structuur heeft: een kantoorpand waar je steeds doorheen wandelt.

De daadwerkelijke gameplay is overigens niet erg bijzonder: je kunt lopen, bukken en er is een knop voor overige interacties. Ultra Deluxe biedt als game daardoor maar weinig uitdaging. Dat is echter op geen moment storend, want The Stanley Parable daagt je op andere vlakken uit: de game spoort spelers aan om de gekste dingen te doen om zo nieuwe eindes te ontdekken. Op PlayStation 4 hapert het spel soms enigszins bij het inladen van nieuwe gebieden – opvallend voor een tien jaar oude game – maar ook dat stoort nooit echt, omdat je er door het gebrek aan uitdaging nooit nadeel aan ondervindt.

Een geweldige ervaring (voor een avondje)

Met de nieuwe content is de game ongeveer twee keer zo lang – na ongeveer vijf uur heb je bijna ieder einde wel gezien – maar de stem van Kevan Brighting en de absurde dingen die je tegenkomt blijven naderhand nog lang in je hoofd rondspoken.

Mocht je het origineel hebben gespeeld en direct naar de nieuwe content willen, dan is dat ook mogelijk. Wanneer je het spel opstart kun je aangeven dat je het origineel al hebt gespeeld, zodat je de nieuwe content eerder voorgeschoteld krijgt. De nieuwe onderdelen van het spel zijn op slimme, vrij letterlijke wijze geïmplementeerd.

Dat is maar goed ook, want als je eenmaal alles hebt gezien, is er niet veel interessants meer te doen behalve nóg een keer dezelfde eindes doorspelen, wat gezien de repetitieve aard van het spel niet erg lonend is. Met name de langere eindes heb je na één keer wel gezien. 

Gerijpt als goede wijn 

In de afgelopen tien jaar zijn games alsmaar groter en groter geworden en is The Stanley Parable tegelijkertijd alleen maar relevanter geworden. De game probeert een punt te maken over het gebrek aan controle dat je als gamer eigenlijk hebt, omdat je een vast pad volgt dat ontwikkelaars voor je hebben uitgestippeld. We zijn immers gebonden aan de beperkingen die ontwikkelaars ons opleggen – zelfs in openwereldgames of spellen waarbij je keuzes kunt maken. Het is een bijna filosofisch vraagstuk over wat vrijheid in games eigenlijk betekent en hoe dat wellicht van toepassing is op de rest van ons leven.

Ook als je geen zin hebt om na te denken over deze diepzinnige thema’s, heeft The Stanley Parable: Ultra Deluxe genoeg grappige en verrassende momenten te bieden die het spel een enorm bijzondere ervaring maken. De nieuwe content verdubbelt de hoeveelheid content ten opzichte van het origineel en breidt uit met nieuwe, absurde, grappige eindes. Je bent er nog steeds niet meer dan een avondje aan kwijt, maar die tijd is het dubbel en dwars waard.

The Stanley Parable: Ultra Deluxe is nu beschikbaar voor PlayStation 5, PlayStation 4, Xbox Series X en S, Xbox One, Nintendo Switch en pc. Voor deze recensie is de game op een PlayStation 4 gespeeld.

Conclusie

9

Fantastisch

Conclusie

The Stanley Parable: Ultra Deluxe is net als het origineel meer ervaring dan game. Het meta-avontuur laat je schaterlachen, maar zet je onder het genot van de heerlijke stem van Kevan Brighting wellicht ook aan het denken. Daarbij is het kantooravontuur twee keer zo lang als het origineel: nog steeds een korte ervaring, maar ditmaal wel een avondvullend programma.

Plus- minpunten

Nieuwe content is verrassend en origineel

out of the box denken wordt beloond

hilarisch geschreven

zet je aan het denken

Relatief kort

weinig uitdaging

soms is er lag