Pixel, pixel, aan de wand, wie is de mooiste in gameland? Battlefield 4! Uncharted 3! Crysis 3! Killzone: Shadow Fall! Forza 5! Ergens te midden van de kakofonie van voor de hand liggende blockbusters fluistert een schuchter stemmetje: Proteus. Dat stemmetje heeft recht van spreken, want inderdaad, Proteus is Prachtig Pixelachtig. Met twee hoofdletters P.
Virtueel impre ionisme
Proteus is een game van ontwikkelaar Ed Key en muzikant David Kanaga. Het duo lanceerde in februari van dit jaar de pc-versie van het spel, dat we volkomen onterecht volkomen over het hoofd zagen. Met de release van een PS3- en PSVita-versie krijgen wij en jij een herkansing: wij om Proteus te recenseren, jij om ‘m op groot of klein scherm (alsnog) te beleven. Want ‘beleven’, dat is het sleutelwoord achter dit bijzondere project.
Wat is Proteus precies? Start de game op en je wordt ergens in een pixelige oceaan gedumpt. Voor je ligt een eiland, waarachter de zon gemoedelijk bezig is aan zijn dagelijkse ondergang. Het eiland staat vol met blokkerige begroeiing, mysterieuze torens, onheilspellende vogelverschrikkerachtige verschijningen en, soms, een huisje. Soms, want het eiland wordt bij elke playthrough willekeurig (of, in de Vita-versie, gebaseerd op je omgeving) gegenereerd. Geen potje Proteus is dus hetzelfde, slechts dezelfde ingrediënten keren telkens terug.
Het eiland met zijn flora en ronddartelende fauna is vormgegeven in grove pixels, maar doet niet denken aan Minecraft. Daarvoor is het kleurgebruik te gevarieerd en dromerig. Proteus oogt tengevolge als een interactief virtueel impre ionistisch kunstwerk waarin je vrij mag rondwandelen. Her en der kom je levende wezens tegen, variërend van hoekige herten tot ondefinieerbare creaties. Ze springen weg als jij in de buurt komt of laten je lekker je gang gaan. Tegelijkertijd doen de zon (staar ernaar en je wordt tijdelijk verblind) en de maan hun ding, en verandert de lucht van fel blauw in romantisch oranje in nachtelijke duisternis. Met een beetje geluk schieten er een stel vallende sterren voorbij.
De dromerige sfeer die deze beelden oproepen wordt enorm versterkt door de geluiden die bij voorkeur door je headset je trommelvliezen doen trillen van verdovend plezier. De soundtrack van Proteus bestaat uit rustgevende synthesizerklanken, en past zich aan aan waar jij je begeeft op het eiland. Loop van laaggelegen plek A naar toren B en onheilspellend lage rauwere tonen mixen zich door de tot dan toe compleet chille robotmuzak. Bezoek een kudde blokherten en de beesten springen weg, begeleid door vrolijke willekeurige tonen die toch één melodie vormen. Beklim de hoogste berg, boven het wolkendek en je belandt in doodse stilte.
De kracht van suggestie
Proteus gebruikt zo constant de kracht van suggestie. Audio en beeld werken harmonieus samen om afwi elend gevaar, geborgenheid en alles ertu enin te impliceren. Maar de game gebruikt die kracht ook inhoudelijk. Want zonder je enige instructies te geven weet Proteus je toch door vier jaargetijden te loodsen binnen een uurtje, door je op milde wijze viermaal naar een bepaalde plek te loodsen. Wat is namelijk de bedoeling (en sla vooral even deze drie alinea’s over als je volkomen blanco aan Proteus wilt beginnen)? Wanneer de nacht valt dalen enkele sterren af naar wat lijkt op een cirkelvormige begraafplaats. Omdat het eiland enkele hooggelegen plekken kent heb je altijd een goed uitkijkpunt in de buurt om die samenklontering van sterren te vinden en er op je gemakje heen te wandelen.
Eenmaal aangekomen bij de mysterieuze begraafplaats vind je een kleine sterrentyfoon. Ga erin staan, kijk naar de hemel en je ziet dat zon en maan plots door de hemel racen, en dag en nacht binnen een paar seconden verstrijken. Het beeld wordt wit en plots ben je op een nieuwe plek met een nieuw seizoen. Je doorloopt achtereenvolgens lente, zomer, herfst en winter, met elk hun eigen beelden, geluiden en plekken om te verkennen.
Zweef je naar het einde van de winternacht, dan heb je Proteus uitgespeeld, uitbeleefd, uitgefantaseerd. Juist door geen woorden vuil te maken aan enige uitleg weet de game met zijn (letterlijk en figuurlijk) natuurlijke progre ie de fantastie van de speler aan te wakkeren. Het heeft namelijk iets zwaarmoedigs – de afwi elende seizoenen, de tijd die plots versneld wordt, de willekeurige events die af en toe getriggerd worden – maar wat het betekent mag je zelf maar bedenken, lijkt de ontwikkelaar te zeggen. Proteus is, hoe walgelijk en zweverig het ook mag klinken, een spirituele ervaring.
Game?
‘Maar is het een game?’ Die vraag werd ma aal gesteld nadat internationale gamewebsites Proteus bijna unaniem de pixelhemel in prezen. Het was een vraag die we kennen van nóg zo’n spelletje op nóg zo’n eiland dat nóg zo’n hoog cijfer wist te scoren vorig jaar. Ondergetekende beantwoordt ‘m graag met een wedervraag: doet het ertoe? Proteus daagt zijn spelers inderdaad niet uit tot bovennatuurlijke reflexen en test nergens de hand-oog coördinatie zoals actiegerichte collega’s dat doen, maar eenieder die dat verwacht bij het betreden van Proteus’ pixelige prachteiland zit sowieso aan het verkeerde adres.
Cynische gamers (en daar zijn er genoeg van) zullen zich afvragen welke geestverruimende middelen Key en Kanaga tot zich namen tijdens het bedenken en programmeren van Proteus. Maar het is bijna andersom: Proteus is als geestverruimend middel voor zijn speler. Dezelfde cynici mogen de game afslachten op zijn graphics. Het is per slot van rekening 2013, geen 1983. Maar de keuze voor grove pixels is exact dát, een keuze. Een keuze die perfect past bij de synths en vooral ook de opzet van de game: een mooi geheel waarin de details met opzet vaag zijn gehouden.
Een product dat zich buiten de recente gametradities beweegt is uiteindelijk onmogelijk te beoordelen naar dezelfde graadmeters als de traditionele games die je doorgaans tegenkomt hier op Gamer.nl. Vergeet daarom lekker dat cijfer boven deze tekst. Proteus is helemaal niet beter dan Call of Duty: Ghosts of slechter dan Battlefield 4. Proteus is ánders en op zijn eigen manier Prachtig.
Proteus is beschikbaar voor pc, Mac en Linux via de website van de ontwikkelaar en Steam (€9,99), en voor PlayStation 3 en Vita via PlayStation Network (Cro -Buy, €12,99).