Wat je natuurlijk wil weten: maakt GTA de absurde verwachtingen waar? We hebben allemaal de screenshots gezien en gehoord over de grootte van de spelwereld. In een jaar tijd zagen we talloze traileranalyses en opsommingen van voertuigen, dieren, wapens, personages, (optionele) bezigheden en giswerk voorbij komen dat in het collectieve hoofd van gamers wereldwijd een beeld wist te scheppen van bijna onhaalbare verwachtingen. Ook in jouw hoofd heeft Rockstar middels een vernuftig uitgezet pr-traject een belofte weten te tekenen. Ook jij hebt mi chien sceptisch tegenover dat beloofde goed gestaan. Want hoe hoog je Rockstar ook hebt zitten, er werd ons iets beloofd op een schaal die we nog nooit eerder zagen. Is dat, zelfs voor het gelauwerde Rockstar, wel haalbaar? We willen je het antwoord op die vraag niet langer dan nodig onthouden. GTA 5 is precies die game geworden die Rockstar ons beloofd heeft. Niets meer en niet minder.
Stomende homoseks
Na de hoofdvraag volgt natuurlijk ook een deelvraag: op wat voor manier lost GTA 5 zijn beloftes in? Het antwoord daarop is het zaligmakende ‘op alle fronten’, al zal het per speler verschillen waar de verzadiging gevonden wordt. Je houdt van de vrijheid die GTA-games met zich meebrengen? Voor jou geldt: ja, die kaart is inderdaad zo groot als dat ie lijkt. En ja, verreweg het grootste gedeelte is te danken aan dunbevolkte open vlaktes en berggebieden. En nee, dat is niet de easy way out. Zelfs in z’n meest ondankbare vierkante meter, ver weg van de beschaving, nadat we vanwege allerlei redenen veel te ver uit de richting zijn geraakt (geloof ons nooit als we denken een shortcut te nemen) komen we GTA in z’n puurste vorm tegen. Een camper, midden in de nacht, in een verlaten landschap die op en neer wiegt. Trevor stapt van z’n quad en grinnikt hardop. Vanuit de camper horen we twee hillybilly’s met hoge stem in paniek schreeuwen. “Oh no, he saw our special time!” En dan stappen twee gasten gewapend met shotguns en nog net niet poedeltjesnaakt de camper uit.
We leggen ze zonder pardon om. Stappen op onze quad en rijden door. Ook op die ene vierkante meter in the middle of nowhere heeft Rockstar ons een glimlach bezorgd die talloze gamers nooit zullen vinden. Het is subtiel, maar tekenend voor de schaal waarop deze wereld gebouwd is. De verlaten camper die ooit stomende homoseks insinueerde staat er in onze wereld inmiddels schraal en leeg bij. Maar hij heeft een belangrijk statement gemaakt: er worden hier geen conce ies gedaan. Over elk van duizenden details is nagedacht in deze wereld, van de talloze nepmerken, tot de richting van de wind bij het jagen en het kleinste schroefje in de wieldop van je auto. Een wereld mag alleen zo groot zijn als de content waarmee hij gevuld wordt. En vanuit die filosofie zouden we de immense wereld van GTA 5 bijna nog te klein noemen.
De opsomming
Zelfs als we voorbij gaan aan de hoofdmi ies en grotere zijmi ies is de opsomming van content eigenlijk onmogelijk en iets dat we liever aan de ervaring van de speler overlaten. Maar denk in ieder geval aan talloze hobby’s (al dan niet intere ant), races met off-road voertuigen in de bergen of snelle sportwagens op nachtelijke straten, het opkopen en uitbreiden van vastgoed, het beleggen van geld in een markt die je zelf kunt manipuleren, het maken van selfies of het bijhouden van je in-game online profiel op Facebook-parodie LifeInvader. Dan is er nog het uitlaten van je hond Chop, het tunen van je auto’s, het losgaan op Rampage-mi ies en het jagen op wild.
Nog niet genoeg? Okay, wat te denken dan van het diepzeeduiken naar schatten op een schitterend en overtuigend gebrachte zeebodem, het najagen van bounty’s, het uitbouwen van de statistieken van je personages, op gesprek gaan bij je psycholoog, aanpa en van je wapens of het wegslepen van auto’s voor je methverslaafde broeder van een andere moeder? Nog niet genoeg? Weet dan dat al het bovenstaande nog steeds slechts het topje van de ijsberg is. Zoals we zeiden willen we de opsomming van content liever aan je eigen ervaring overlaten. Net zoals dat we vrij kort kunnen stellen dat de auto’s heerlijk soepel besturen en het schieten, dekking zoeken en (in iets mindere mate) het knokken voor het eerst in een GTA-game eens subliem werkt. We willen alles wel benoemen, maar dan zouden we er servers bij moeten plaatsen. Veel belangrijker is om het eens over de ware kracht achter deze game te hebben. Wat hoe graag we ook lekker aanklooien in San Andreas, hoeveel spelers duiken niet vol overgave in de verhaallijn? En wat zou deze titel zijn zonder zijn personages, zijn scipt en zijn verhaalvertelling?
Kijk, plan, kies, sla toe
GTA moet het vanaf zijn derde deel al hebben van de schitterende symbiose tu en de kracht van het script en de vrijheid van zijn spelwereld. De een zou nooit tot z’n recht komen zonder de ander, maar samen vormen ze een som die groter is dan zijn delen. Gelukkig heeft Rockstar zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een expert op beide gebieden. Een belangrijk onderdeel van die verhaalvertelling zijn – natuurlijk – de mi ies. Rockstar beloofde minder saaie ritten, meer dynamiek en het sterk terugbrengen van ‘kastje naar de muur mi ies’. Wat dat betreft: mi ie geslaagd!
Er gaat bijna geen opdracht voorbij die daadwerkelijk geen functionele taak in het verhaal vervult. Bovendien gaan de iets grotere mi ies vaak gepaard met indrukwekkende shoot-outs binnenshuis of andersoortig spektakel dat feilloos verbloemt dat je ‘weer’ van A naar B gaat om daar iets te doen. Absolute hoogtepunten vinden we in de vorm van een handjevol groots opgezette overvallen die vaak weer onderverdeeld zijn in meerdere mi ies. Het begint allemaal met het verkennen van de locatie die je gaat beroven, zoals een juwelier of een vrachtschip van een privaat leger. Heb je eenmaal de route, beveiliging en opties in kaart gebracht, dan kies je een aanpak. Dat vrachtschip bijvoorbeeld, blaas je die op om de buit van de zeebodem te roven? Of kies je er toch voor om via de lucht aan te vallen?
De keuze die je maakt heeft weer invloed op de voorbereidingen die je treft. In het eerste geval moet je een onderzeeër zien te bemachtigen, in het tweede geval een helikopter. En als alle voorbereidingen op orde zijn, rest je alleen nog het handmatig selecteren van je crew. Betere crewleden vrager een groter deel van de winst. Soms is het beter om voor de iets mindere goden te kiezen, aangezien de ervaring die ze opdoen hen beter maakt, zonder dat het percentage verandert. Toeleven naar zo’n overval, rekening houden met alle kleine onzekerheden en het daadwerkelijke uitvoeren van je meesterplan zorgt voor een bijzonder aantrekkelijke, dynamische afwi eling ten opzichte van de relatief traditionelere mi ies.
Wie schrijft, die blijft
Sowieso geldt voor alle mi ies: hetgeen ‘wat je doet’ is van een dusdanige omvang dat het ritje ernaartoe slechts een klein stukje voorspel vormt voor de echte actie. En zelfs dan: aangezien je vaak met twee of drie man op pad gaat is er altijd wel een intere ant gesprek te volgen onderweg. Dat is weer te danken aan het ongelooflijk scherp geschreven script. In het eerste uur noteerden we plichtsgetrouw nog stukjes dialoog om daar vervolgens in deze recensie makkelijk mee te kunnen scoren. Maar na dat eerste uur en twintig A4’tjes werd al snel duidelijk dat we het complete script aan het overpennen waren. Dit is van een continu hoog niveau. Dit is geschreven door de allerbeste schrijvers, perfect geschaafde teksten die vervolgens gebruikt zijn om personages te creëren met een gelaagd, geslaagd en onwaarschijnlijk sterk karakter.
Psychopaat Trevor, gepensioneerde meesterkraker Michael en de jonge Franklin die niets liever wil dan de misère van de getto’s ontvluchten; het zijn mannen die tot leven komen. Dat gebeurt (inderdaad) via grove schuttingtaal, maar dus ook middels ontzettend intelligent geschreven teksten. Er is nagedacht over deze drie levens, tot in de kleinste details. Bovendien zit er op briljante wijze een tragiek verscholen in hun onderlinge verhoudingen die het geheel zwaarte meegeeft, terwijl er op de oppervlakte steeds met tongue in cheek, een grote bek en onmiskenbare humor geflaneerd wordt. Sta er niet bij stil en je bent je er niet van bewust, maar wie verder dan de oppervlakte zoekt vindt een kwaliteit die in gaming zo zeldzaam is, dat het bijna moeilijk op waarde te schatten is.
Tablad: ingeloste belofte
Toen bekend werd dat deze GTA-game drie personages zou bevatten waartu en je kon wi elen, schoot gelijk het woord gimmick te binnen. We probeerden in een interview met grote baas Dan Houser zelfs nog te ontlokken dat de man ‘drie GTA-games in één’ zou beloven. Hij trapte er niet in. Nu weten we waarom, want die eer laat hij aan recensenten over. Dit voelt, voor wie de nauwkeurig opgezette verhaallijnen volgt, als drie delen in één. Via Franklin beleven we de ultieme versie van de droom die GTA: San Andreas een generatie terug al beloofde. Wie na het serieuze GTA IV op zoek is naar complete gestoordheid, krijgt zijn portie dubbel en dwars door de ogen van Trevor. En alles wat overblijft, wordt in de schoenen van Michael geschoven. Dan Houser beloofde in datzelfde interview met Gamer.nl wel dat dit de GTA zou worden die zou dienen als culminatie van alles wat deze serie ooit eerder deed. En het is precies dat geworden.
Een greatest hits-collectie van een van de meest succesvolste series in entertainment. Maar alle hits zijn nieuw, nog ‘greater’, nog uitgebreider en meer opgepoetst dan ooit te voren. Vanaf dit deel kan niemand meer naar een voorgaand deel wijzen en roepen: die game deed dit beter. GTA 5 is het beste wat deze serie te bieden heeft, omdat het alles heeft dat deze serie ooit te bieden heeft gehad. Het heeft mi chien wat minder spraakmakende zijpersonages, maar dat maakt het goed met een driekoppige draak als hoofdpersonage. En voor de rest valt er eigenlijk niet iets goed te maken. Het enige dat het echt moest doen, was dingen waarmaken. Beloftes inlo en. Wat ons beloofd werd, was het magnum opus van deze generatie. Je hoeft je verwachtingen wat dat betreft niet bij te stellen, maar alleen te archiveren onder een ander tabblad: ingeloste beloftes.