Donderdagavond laat kreeg ik de reviewversie van GTA IV in mijn handen gedrukt. Hoewel ik tot de paar gelukkigen behoor die het spel al ruim voor de release konden spelen, mocht ik nu eindelijk op mijn dooie gemak Liberty City verkennen. Hoewel, dooie gemak: de review moest en zou op zondagavond om zes uur online staan. Krap drie dagen is weinig tijd om een uitgebreid spel als GTA IV aan een grondige test te onderwerpen. Buiten het verplichte slapen en eten, heb ik alle beschikbare uurtjes aan GTA IV gespendeerd. Inmiddels staan er 24 gespeelde uren op de klok en heb ik het spel voor 40% voltooid. En ongeacht wat de rest van het spel nog gaat brengen is er maar één conclusie mogelijk: GTA IV is briljant.

Eigenlijk stond bij voorbaat al zo'n beetje vast dat GTA IV met de felbegeerde 10, die ook onder deze review prijkt, naar huis zou gaan. Toch loop je normaal het risico dat een spel met zulke hooggespannen verwachtingen tegenvalt. Dat al het moois dat je over het spel gefantaseerd hebt, uiteindelijk toch iets anders uitpakt. Bij GTA IV is eigenlijk het tegenovergestelde het geval, het overtreft zelfs de stoutste verwachtingen. Telkens wanneer je iets uitprobeert waarvan je denkt “het zou toch niet dat óók dit gewoon kan”, blijkt het ineens toch te kunnen. We komen superlatieven tekort om deze game goed te beschrijven. Het speerpunt van GTA IV is zonder twijfel Liberty City, de meest realistische virtuele stad die ooit op het scherm is getoverd. Liberty City straalt echt wat uit, het leeft. Het krioelt soms van de mensen, het verkeer schuift aan en alles reageert bijzonder realistisch op elkaar. Ook zonder dat je zelf wat doet, gebeurt er van alles. Voetgangers stoten elkaar aan en beginnen te schelden, criminelen worden achterna gezeten door de politie, mensen botsen tegen elkaar aan op een kruispunt en raken slaags, de schoonmaker doet zijn werk op straat, een vrouwtje maakt schoon in een bowlingcentrum en in de stripclub kleden de meisjes zich om in een achterkamertje. Het ontwerp van de stad zelf is ook fenomenaal. Aan elk gebouw, elk steegje, elk plantsoen en elke loods is aandacht besteed. Geen enkel voorwerp lijkt ergens niet thuis te horen, alles staat er omdat het er in een echte stad ook zou staan. Alleen al met het verkennen van alle uithoekjes van de stad, het bekijken van de prachtige gebouwen, monumenten en grappige billboards, kun je uren zoet zijn. Uiteraard zal het goed doorzoeken van de stad weer beloond worden, maar je zult wel je best moeten doen om alle tweehonderd vliegende ratten te kunnen vinden. 

Rockstar voert het oog voor detail door tot in de extremen. In een internetcafé kun je surfen en emails checken en van vrijwel alle virtuele bedrijven uit de wereld van GTA IV, is een virtuele website voor handen. Op de televisie in je appartement kun je urenlang kijken naar verschillende nepzenders, waarop onder andere de hilarische tekenfilm 'Republican Space Rangers' te bewonderen is, een dikke sneer richting de Amerikaanse oorlogspolitiek. Maatschappijkritiek vormt ook nog steeds een belangrijk motief in GTA IV, al had het soms wel een tikkeltje subtieler gemogen. Daar komt wel bij dat men beter dan in voorgaande delen een overkoepelende thematiek in het verhaal heeft weten te verwerken waar ook een deel van die maatschappijkritiek in terug komt. 

Het is onmogelijk om alle leuke details van GTA IV te beschrijven en ook al zou ik het kunnen, dan zou ik het alsnog niet doen. Het leukste is namelijk om alle leuke aspecten van GTA IV zelf te ontdekken. Hoe minder je weet, hoe meer verra ingen Liberty City voor je in petto zal hebben. Maar zelfs wanneer je denkt compleet geïnformeerd te zijn, zal er nog genoeg te ontdekken zijn. De internetfora zullen de komende maanden ongetwijfeld overspoeld worden met mensen die weer wat nieuws ontdekt hebben.Toch is GTA IV geen revolutie ten opzichte van de voorgaande delen. Het roer is niet radicaal omgegooid, in alles is GTA IV nog steeds een typische 'Grand Theft Auto'. De manier waarop het speelt, de humor, de speelsheid, de levendigheid en de perfecte balans tu en realisme en gameplay zijn nog steeds behouden. GTA IV is mi chien zelfs meer een GTA-game dan bij voorloper San Andreas het geval was. Rockstar lijkt de e entie van de reeks gevonden te hebben. In plaats van oneindig veel middelmatige minigames en overbodige spelopties in het spel te verwerken, staat nu elk onderdeeltje in dienst van het complete spelconcept.  Daardoor is het eindresultaat meer geworden dan de som van de delen. De mi ieopbouw is grotendeels nog steeds hetzelfde als in de voorgaande GTA-titels. Op de kaart heb je een aantal locaties waar je naar toe kunt rijden om mi ies te doen. Elke persoon heeft een bepaald aantal mi ies die je kunt volbrengen en in de loop van de mi ies zul je nieuwe personages ontmoeten die ook weer van je diensten gebruik willen maken. Er is zeker een overkoepelend verhaal aanwezig, maar veel mi ies vormen zijspoortjes op dit verhaal of hebben er zelfs helemaal niets mee te maken. Ook het verloop van de mi ies is niet radicaal veranderd. Er zijn wel wat nieuwe foefjes aan toegevoegd, zoals het gebruik van je mobiele telefoon of het internet, maar het komt uiteindelijk vooral neer op 'vermoord die', 'pak dat','vernietig zus' of 'transporteer zo'. De grootste toevoeging in het spelconcept zelf, is je mobiele telefoon. Hiermee houd je tijdens de mi ies contact met je opdrachtgever en kun je tu en de mi ies door personages bellen die je al eens hebt ontmoet. Met bevriende personages kun je zelfs afspreken om wat te gaan drinken, een stripclub te bezoeken of een boottocht te ondernemen, terwijl andere personages via de telefoon simpele mi ies voor je in de aanbieding hebben. Je wordt ook regelmatig zelf gebeld op je mobiel, door mensen die graag weer met je willen babbelen of wanneer iemand nieuwe mi ies voor je heeft. Het kan ook sporadisch voorkomen dat er iets urgents is gebeurt, waardoor je na het beantwoorden van je telefoontje automatisch in een mi ie belandt. Vaak zijn dit de mi ies die het hoofdverhaal voortstuwen. De mobiele telefoon zorgt voor een soort betrokkenheid bij de spelwereld. Ook wanneer je zomaar wat rondrijdt in de stad, zul je herinnerd worden aan de personages waar het in het verhaal allemaal omdraait. Je voelt je daardoor, hoe gek het ook klinkt, meer onderdeel van de virtuele samenleving waarin je je begeeft. Het strikte onderscheid tu en het vrij rondrijden en het afwikkelen van mi ies is hierdoor minder nadrukkelijk. Het onderhouden van je contacten is in GTA IV allerminst een sleur. Er zijn veel verschillende activiteiten en tijdens je uitstapjes kom je meer te weten over de betreffende personages. In de gesprekjes onderweg zal zelfs gerefereerd worden naar recente gebeurteni en die in de mi ies hebben plaatsgevonden. Naarmate je goed bevriend bent met andere personages, stellen ze bepaalde diensten gratis tot je beschikking. Zo runt je neef Roman een taxibedrijf. Zodra je met hem bevriend bent, kun je op elk ogenblik een taxi bestellen die je gratis naar je bestemming brengen. Je kunt er uiteraard ook een vriendinnetje op nahouden, die je na afloop van een gezellig avondje kunt uitnodigen voor een kop warme koffie. Heb je echter geen zin om veel tijd in vriendschappen te investeren, dan kun je ze ook gewoon negeren. Wat leuk is, is dat personages heel realistisch reageren op de onderlinge verhoudingen. Heb je ze een tijdje verwaarloosd, dan zullen ze je dat ook te kennen geven. Heb je andere kleren aan dan bij de vorige ontmoeting, dan zullen ze daar opmerkingen over maken. Het puntje waarop GTA IV wel een revolutie genoemd mag worden, zijn de graphics. Het is technisch gezien mi chien niet het beste spel ooit, maar het totaalplaatje ziet er ronduit geweldig uit. Liberty City doet schilderachtig aan, de kleurtinten pa en altijd perfect bij elkaar en het detailniveau van alle objecten in het spel lijkt perfect op elkaar afgestemd. De personages pa en bij de auto's, de auto's bij de huizen. Nergens heeft men steekjes laten vallen. Zelden wordt een grafische stijl zo consistent doorgevoerd, zeker niet in een spel van deze omvang. Af en toe zijn er wel wat grafische foutjes op te merken. Zo verschijnen objecten soms uit het niets of worden dingen iets te laat ingeladen, maar het is niets om je aan te storen. Met een gigantische interactieve wereld is het onmogelijk dezelfde afwerking te verwachten als in een lineaire shooter, maar GTA IV komt behoorlijk in de buurt en is veel beter afgewerkt dan de voorgaande GTA-titels. Een klein i ue zijn mi chien de schermteksten die op een normale televisie niet altijd goed  te lezen zijn. GTA IV is dé reden om eindelijk een HD-televisie in huis te halen, maar het was prettig geweest als men de minder gefortuneerde enigszins tegemoet was gekomen. Een zoomfunctie in de webbrowser was bijvoorbeeld welkom geweest.Hoewel GTA IV aan de kern van de GTA-reeks weinig verandert, zijn alle punten van de reeks die voor verbetering vatbaar waren, grondig herzien. Een van de grootste minpunten van de voorgaande GTA-games, was toch wel het schieten. De actie was houterig en onnauwkeurig en het automatisch mikken zorgde voor problemen. Bij GTA IV zijn de meeste problemen verleden tijd en zijn de vuurgevechten juist erg intens en realistisch. Dit is vooral te danken aan de toevoeging van een coversysteem, dat je veel zult moeten gebruiken. Zoek je namelijk geen dekking, dan lig je in no-time stof te happen. Vanuit je dekking kun je eerst je tegenstanders in het vizier nemen, om ze vervolgens, al dan niet blind, te beschieten. Wanneer je een gebouw vol tegenstanders binnendringt, dan wi el je van muurtje tot muurtje en loop je zeer secuur om elk hoekje, wat voor zeer intense momenten zorgt. Enig minpuntje is mi chien dat het dekking ysteem soms de verkeerde muur voor je uitzoekt, waardoor je in plaats van achter de dekking, aan de zijkant van je dekking staat, recht in het vizier van je tegenstander. Met wat oefening kun je het aantal keer dat dit gebeurt terugdringen en de AI lijkt daarbij nog redelijk coulant met deze fout om te gaan. Het zal een enkele keer voor irritatie zorgen, maar in vergelijking met de vuurgevechten van bijvoorbeeld San Andreas, speelt GTA IV werkelijk geweldig. Het speelt in ieder geval ruimschoots beter dan de meeste gewone shooters, terwijl GTA naast de vuurgevechten nog zoveel meer te bieden heeft. Rockstar heeft deze keer werkelijk elk aspect van het spel tot in de kleinste details weten uit te werken. Een andere duidelijke verbetering ten opzichte van San Andreas is het savesysteem. Je kunt de mi ie nu direct na afloop herstarten, in plaats van dat je terug moet rijden naar de plek waar de mi ie begint. Ook verlies je niet langer je wapens wanneer je in het ziekenhuis belandt, wat een hoop rompslomp scheelt. Het blijft een tikkeltje jammer dat er in de mi ies zelf geen checkpoints zitten, maar binnen een spel als GTA IV is dit begrijpelijk omdat de situaties op elk moment dermate kunnen verschillen. Het heen en weer rijden naar een mi ie kun je simpelweg overslaan door een taxi aan te houden, een realistische en leuke manier om de saaie ritten uit de weg te gaan. GTA IV is net als zijn voorlopers bij momenten een erg lastig, soms zelfs zeer pittig spel. Sommige mi ies moet je wel enkele keren spelen, voordat je er doorheen komt. Soms komt dit doordat het gewoonweg moeilijke mi ies zijn, soms ook omdat je niet direct ziet wat er van je verwacht wordt of omdat je de verkeerde tactiek hanteert. Door de vrije opzet staat GTA je soms toe om mi ies op te lo en op manieren die eigenlijk niet zo bedoeld zijn, wat eigenlijk het spel alleen maar siert. Zo moest ik  op een gegeven moment een flat vol gangsters binnendringen om één specifieke gangster te doden. Heb je dat eenmaal gedaan, dan wordt je ingesloten door de politie en komt er een oneindige hoeveelheid agenten op je af. Het lukte me maar niet om nog uit de flat te ontsnappen. Toen kwam ik erachter dat de gangster bij aanvang van de mi ie ergens op een balkon stond. Ik kocht een snipergeweer en schoot hem simpelweg vanaf de straat door zijn hoofd. Het vluchten voor de politie was vervolgens een eitje, omdat ik direct in mijn auto kon stappen en weg kon scheuren. Een heerlijk gevoel om het spel zo te slim af te zijn. Vaak wanneer mi ies niet lukken, is er wel een andere oplo ing voor handen, dus daarom is het mi chien juist goed dat er geen checkpoints in zitten. Ik zou nog uren door kunnen praten over alles wat GTA IV zo goed maakt. Over de multiplayermode bijvoorbeeld, met een aantal zeer creatief verzonnen spelmodes die bovenop de singleplayer, die op zichzelf al een 10 waard is, nog voor uren extra spelplezier zal zorgen.  Of over de minigames die in het spel verwerkt zijn, zoals bowlen, darten en zelfs een Tetris-achtig spelletje. Of de prachtige animaties, die tot stand komen dankzij de Euphoria Engine. Of wat te denken van het dynamische weer? Prachtige nachtelijke mist, regen die het wegdek doet glanzen, een weergaloze zonsondergang. En de helikopters waarmee je Liberty City vanuit de lucht kunt aanschouwen, de boten waarmee je de wateren kunt verkennen. GTA IV is een spel dat alle verwachtingen waar maakt en zelfs overtreft. Het is het beste spel van de afgelopen vijf jaar en zondermeer de beste actiegame aller tijden.