Wat als Japan de Verenigde Staten nooit had aangevallen op 7 december 1941? Hoe zou de oorlog zijn gelopen als het Duitse Rijk de slag bij Stalingrad had gewonnen en de olierijke Kaukasus had kunnen claimen? Wat als de Britse premier Neville Chamberlain na de Anschlu had gezegd: “O ja? Nou dan pakken wij de Lage Landen lekker voor onszelf!”. Zodra Hearts of Iron 4 jou de macht over een land vanaf 1 januari 1936 geeft, telt maar één vraag: wat zou jij anders doen?
Totale controle voor een totale oorlog
Wat je antwoord ook is, Hearts of Iron 4 geeft je de totale controle over vrijwel elk facet van de oorlog. Uiteraard bedenk je de plannen waarbij jouw divisies de vijand overrompelen en belangrijke steden en havens innemen. Ook let je er op dat jouw trotse legers genoeg bevoorrading krijgen om maanden of zelfs jaren te blijven vechten, terwijl je zo snel mogelijk nieuwe fabrieken uit de grond stampt. Bovendien wil je de oorlog niet alleen op de grond winnen, maar ook op zee en in de lucht. Je kiest je kabinet uit en selecteert de bedrijven die je wapentuig gaan fabriceren. Tegelijkertijd moet je de technologische race bijhouden. Ga je voor de modernste tanks? Ga je voor licht en snel, of zwaar en ondoordringbaar? Of luister je naar die Oppenheimer die maar blijft ratelen over atomen?
Als dit klinkt als een flinke kluif, ook als je de andere strategiegames van Paradox Software gewend bent, heb je helemaal gelijk. Een complete oorlogsmachine bevat nu eenmaal veel bewegende onderdelen die je moet kennen en begrijpen om effectief te spelen. Gelukkig hebben de ontwikkelaars sinds HoI 3 geleerd dat toegankelijkheid en stroomlijnen geen vieze woorden zijn, getuige de uiterst succesvolle Crusader Kings 2 en Europa Universalis 4. Waar je in Hearts of Iron 3 uren kwijt was aan het indelen van je legers in vijf bestuurslagen, hoef je nu alleen maar wat divisies te groeperen, een generaal te selecteren en de hele bende een frontlinie geven. Voorbij zijn de tijden dat je handmatig elk van twee-, driehonderd divisies moet aansturen; teken een paar lijnen op de kaart en je generaals plannen het offensief zelfstandig. Niet dat je nu pa ief moet toekijken, want in het geval van een opening, staat het je vrij om met een snelle gemotoriseerde divisie bevoorradingslijnen af te snijden en zo honderdduizend vijandelijke soldaten in te sluiten.
In de lucht en op zee is het aansturen van je krijgsmacht op vergelijkbare wijze gestroomlijnd. De vloten en eskaders wijs je toe aan regio’s en geef je een mi ie mee, zoals het onderscheppen van bommenwerpers of het aanvallen van konvooien. Afhankelijk van allerlei statistieken, waaronder het bereik van je vliegtuigen en de sonar van je torpedojagers, win of verlies je gevechten. Als je heer en meester bent van het luchtruim, hebben je bommenwerpers alle ruimte om de vijandelijke infrastructuur plat te gooien of parachutisten te laten landen. Voor de zee geldt hetzelfde: controle van bijvoorbeeld het Kanaal maakt de weg vrij voor een invasie en garandeert dat je konvooien belangrijke grondstoffen naar de fabrieken in Duitsland kunnen transporteren.
Arthur Harris of Hermann Göring?
Die grondstoffen zijn van groot belang, zeker voor een hevig geïndustrialiseerd land als Duitsland of het Verenigd Koninkrijk. De Tweede Wereldoorlog was een oorlog waarin tanks, vrachtwagens en vliegtuigen een doorslaggevende factor waren. Om die te bouwen heb je onder meer olie uit de VS nodig en rubber uit Oost-Indië. Zonder het zwarte goud draaien alle fabrieken die dagelijks je Panzer III’s en Bf 109’s uitpersen een stuk minder efficiënt. En elke tank die je divisie niet bereikt, betekent een zwakkere divisie. Het heet niet voor niets een ‘oorlogsmachine’.
Een grote uitdaging in Hearts of Iron 4 is dan ook het zoeken naar de beste samenstelling van je leger in combinatie met de beste tactieken. Heb je als de Sovjet-Unie nauwelijks industriële capaciteit, maar miljoenen zielen om in het strijdgewoel te gooien, dan is het een goed idee om te investeren in de Ma A ault-doctrine, die bonu en geeft voor het te berde brengen van grote aantallen soldaten. Duitsland kan op zijn beurt veel profijt hebben van de Mobile Warfare-doctrine, gericht op snelle divisies die de linies doorbreken en de vijand proberen te omsingelen. Deze keuzes moet je ook maken voor de lucht- en zeeoorlog. Kies je voor de grootschalige vernietiging van fabrieken, zoals de Britten dat deden, of geef je de voorkeur aan luchtsteun bij grondgevechten, zoals Duitsland met hun Stuka’s? Onderzeeërs, slagschepen of vliegdekschepen als de focus van je marine? De keuze is helemaal aan jou.
Appeasement of Lebensraum?
Hearts of Iron 4 begint standaard in 1936 – maar 1939 is ook mogelijk als startjaar – en als je ook maar een beetje hebt opgelet bij geschiedenis op school, weet je dat je een paar jaar de tijd hebt voordat de oorlog losbarst. Moet je in die soms wel vijf jaar aan gametijd maar de afwas doen terwijl de speelsnelheid op de hoogste stand de dagen wegtikt? Zeker niet, want in vredestijd heb je het druk genoeg met investeren in fabrieken, het opbouwen van je leger en het naar je hand zetten van de binnen- en buitenlandse politiek. Elk land heeft een van vier mogelijke bestuursvormen: democratisch, fascistisch, communistisch en ongebonden. Een fascistisch land als nazi-Duitsland is sneller bereid om de oorlog te verklaren en kan de bevolking sneller mobiliseren, maar een democratisch land is niet zo happig op een gewapend conflict en moet meer Political Power spenderen om de vechtlust aan te wakkeren. Met een enkel PP-punt per dag en een vereiste van 150 punten voordat je wetten of je kabinet mag aanpa en, zijn de politieke keuzes soms net zo moeilijk als je militaire.
Het buitenlandbeleid wordt grotendeels bepaald door de National Focus die je elke zeventig dagen kiest. Onder de National Focus vallen de grote besli ingen die de toekomst van je natie bepalen. Dit kan zoiets kleins zijn als het plan om de Duitse autowegen grondig te renoveren, maar zo ver gaan dat Japan ervoor kiest om Siberië binnen te vallen en Groot Brittannië, Nederlands-Indië en de VS met rust te laten. Je bent altijd vrij om zelf een oorlog te rechtvaardigen tegen wie dan ook, al moeten democratische naties daarmee wachten tot de sfeer in de wereld het kookpunt heeft bereikt. De National Focus geeft je dus de middelen om braaf de geschiedenis te volgen of daar wild van af te wijken.
Turing zou in z’n graf omdraaien
Hearts of Iron 4 is een droom die uitkomt voor amateurhistorici, maar is een nachtmerrie voor de programmeur van een geloofwaardige tegenstander. De grote vrijheid die je hebt bij het schrijven van geschiedenis is domweg te groot voor de computer, met vaak bizarre keuzes tot gevolg. Dit reikt verder dan de strategische blunders van een computergestuurd Duitsland. Het is teleurstellend dat AI-Hitler de oorlog aan Frankrijk verklaart, z’n troepen te pletter laat slaan tegen de zwaar verdedigde Maginot-linie en twee weken later de Fransen het Ruhrgebied inrijden. Als de falende Führer daarna besluit – volgens wat academici omschrijven als de ‘yolo-doctrine’ – het Molotov-Ribbentroppact te breken en de Ru en aan te vallen is oerdom, maar dat valt nog te verklaren als de grillen van een bipolaire dictator die aan de amfetaminen zit. Er bestaat echter geen excuus voor een Verenigde Staten dat twee maanden later trots aankondigt dat ze de oorlog verklaren aan de nieuw gevormde democratische Duitse republiek, om de wereld te zuiveren van fascisten. Was het nieuws zo traag in die tijd?
Bovenstaande situatie is hilarisch, mits het de uitzondering op de regel is. Helaas zien we de kunstmatige ‘intelligentie’ vooral domme dingen doen. Tuurlijk, parkeer die twee miljoen soldaten rustig in de Oeral tijdens de winter, zodat al die soldaten geen slagkracht meer over hebben voordat de eerste dooi inzet. Waarom zou je parachutisten sturen, als je ook gewoon dwars door de Alpen kunt marcheren? Goed voor de conditie! Tanks? Een industriële grootmacht als Duitsland is te goed voor die ingeblikte tractors! Een bijkomend nadeel van de slechte AI is dat door de spam van divisies de prestaties van de game halverwege de jaren veertig sterk daalt, met name als je de kaartmodus voor vliegtuigen gebruikt. We verwachten natuurlijk geen Skynet, maar nu komt de computer over als een machtige Tiger-tank die hulpeloos in de Ru ische modder zit vastgezogen. We zouden lachen als het niet zo zielig was.
Oorlog is beter met vrienden
Gelukkig heeft HoI4 een multiplayermodus, want niets is spannender dan het opnemen tegen anderhalve kilo echte hersencellen. Alle zekerheden gaan van tafel en alles is mogelijk. Tegen mensen kan het zomaar gebeuren dat de VS zich in 1938 hernoemen tot de fascistische Free American Union en prompt Quebec en Mexico-Stad binnenvallen. Nu is een standaarddivisie van zeven infanteriebataljons en twee groepen artillerie niet meer genoeg om alles te slopen, maar moet je zowaar gaan nadenken over de samenstelling van je troepen. En weet je zeker dat je de kust van Schotland genoeg hebt beveiligd tegen een invasie van de Frans-Italiaanse alliantie? Je zou het niet zeggen door alle cijfertjes en ingekleurde kaarten, maar op z’n best is Hearts of Iron 4 zenuwslopend.
Hearts of Iron 4 maakt het naspelen van de Tweede Wereldoorlog makkelijker dan ooit. De interface is helder en precies, met in de regel duidelijke beschrijvingen van wat de talrijke statistieken doen en een gestroomlijnde besturing van je krijgsmacht. Het is tevens de meest diepgaande WO2-game ooit. Jammer genoeg is het winnen van die oorlog net zo makkelijk, want de kunstmatige intelligentie slaat nog geen deuk in een pakje boter. Gelukkig werkt de multiplayermodus uitstekend, zodat ook Hearts of Iron 4 zijn Wonder van Duinkerken beleeft.
Hearts of Iron 4 is 6 juni 2016 verschenen voor Windows, Linux en OS X.