FIFA 11 laat je als keeper spelen. Jawel, als keeper. Nu is het nog maar de vraag of daar behoefte aan is. Alleen als je van het kaliber van Van der Sar (of van onze meer recente held Stekelenburg) bent, lijkt er daadwerkelijk voldoening uit te halen. Anders ben je - in de game althans - toch een beetje het kneusje van je team. Je hebt niet ontzettend veel te doen en wanneer een spits de bal onhoudbaar in de kruising knalt, wordt het tegendoelpunt jou aangerekend.
Hoe dan ook, het is één van de speerpunten van FIFA 11 en is nog niet eens zo onaardig uitgewerkt. Je moet rekening houden met je positionering en bepaalt zelf wanneer je naar de bal duikt of op een aanvaller afstormt. Echt uitgebreid of diepgaand is het niet, maar het is een leuke toevoeging die in de komende edities nog wel eens zou kunnen uitgroeien tot een volwaardige spelmodus. Zie het als de 'Be a Pro'-modus in FIFA 08. Het concept is lovenswaardig en het is op dit moment grappig even mee te stoeien, maar het is nog niet dusdanig goed uitgewerkt dat het op de lange termijn intere ant blijft.
Uiteindelijk val je dus weer terug op de Be a Pro-modus en het 'oorspronkelijke' spel, waar je het hele team bestuurt. Met name dat laatste toont aan dat FIFA een kla e apart geworden is. Je zou denken dat EA door het ijzersterke fundament van FIFA 09 en 10 op de automatische piloot is overgegaan en de serie met steeds minder grote stappen vooruit gaat. Natuurlijk is de basis intact gelaten en het is zeker niet zo dat FIFA 11 de serie herdefinieert. De aanpa ingen zorgen verra end genoeg toch voor een radicale verandering in de spelervaring, zonder dat het vertrouwde FIFA-gevoel verloren gaat.
Flitsend
De meest opvallende aanpa ing is het pa ing-systeem. Tot dusver zou je FIFA als een digitale flipperkast kunnen omschrijven. Je ramde zo vaak en zo snel mogelijk op de pa knop, totdat je in of rondom het zestienmetergebied was en je met een flitsende actie vrij voor de keeper kwam te staan. Deze vrij tactloze en eenzijdige spelwijze werd al deels aangepakt in 2010 FIFA World Cup, maar behoort nu echt tot de verleden tijd. Spelers kunnen de bal niet zomaar secuur achter zich spelen of steevast vanuit een onmogelijke hoek de bal keihard op doel knallen. Ze moeten daarvoor eerst eens kappen, draaien of de bal onder controle krijgen. Ook speelt de vaardigheid van de individuele speler, de kracht van de pa en de staat van de grasmat een rol in hoeverre een pa of schot lukt. Dit zorgt ervoor dat FIFA 11 een iets langzamer speltempo kent en je tactischer te werk moet gaan om de verdediging van je tegenstander uit te spelen en uiteindelijk een doelpunt te forceren.
Dat je niet meer zo gemakkelijk wegkomt met het razendsnel overspelen van de bal, komt overigens niet alleen hierdoor. Ook de aandacht voor het fysieke gedeelte van de sport draagt hieraan bij. Nu is het sinds FIFA 09 al zo dat duels een doorslaggevende factor kunnen spelen op het middenveld, maar dit valt in het niet bij FIFA 11. De impact van bijvoorbeeld een simpel schouderduwtje of een zich breed makende keeper is erg indrukwekkend. Wanneer je tegen bruten als Terry speelt, moet je dus zeker niet raar opkijken als Suarez om de haverklap over de grond rolt.
Je hebt mede hierdoor veel minder het gevoel dat duels van tevoren al bepaald zijn door een computerberekening. In werkelijkheid berekent het spel natuurlijk nog steeds wie er winnend uit de strijd komt, maar het is een stuk complexer en voor het gevoel authentieker geworden. Niet alleen de fysieke vaardigheden, maar ook de houding en looprichting kunnen bepalend zijn. Maar het gaat nog een stapje verder. Wie een duel wint, 'krijgt' niet zomaar de bal. De bal is los en een doorweekte grasmat kan er best van zorgen dat beide spelers over de bal stappen en er een derde speler mee vandoor gaat.
Context
FIFA 11 zet hiermee een stap in de richting van wat in mijn ogen de toekomst van (sport)spellen is. De 'context' is hierbij het toverwoord. Er zijn zoveel variabelen, zoveel aspecten die bepalend zijn, maar waar je niet altijd direct invloed op kunt uitoefenen, dat een bepaalde situatie op talloze manieren kan verlopen. Dit zijn natuurlijk kreten die je al jaren binnen de game-industrie hoort. Zeker als het gaat om voetbalspellen is het nogal gebruikelijk om te roepen dat 'geen enkel potje hetzelfde is'. Soms ziet hier een kern van waarheid in, maar vaak is het ook een makkelijke manier om je enthousiasme te delen en je argumentatie wat kracht bij te zetten.
Ik durf niet te beweren dat in FIFA 11 elke aanval, elke situatie anders is. Over een paar maanden zijn er vast wel weer een paar fanatici die telkens op dezelfde manier een aanval opzetten. Maar ik durf wel te stellen dat FIFA 11 authentiek is en je fenomenale situaties laat beleven. Een voorbeeld hiervan is een vrije trap. Je krult de bal langs het muurtje, maar een verdediger houdt de bal met een vliegende sliding tegen. De bal raakt in de kluts en je kunt maar moeilijk aangeven wie nu echt in balbezit is. Een aanvaller kan toch schieten, maar door het doorweekte veld haalt de bal de achterlijn niet. Wat er gebeurt op het veld is in FIFA 11 al van zoveel afhankelijk dat je je afvraagt hoe EA dit volgend jaar kan overtreffen.
Totaalkunstwerk
Je denk mi chien naar aanleiding van dit betoog dat FIFA 11 een geschenk uit de voetbalhemel is. Dat is zeker niet zo. Het spel is niet foutloos. De gezichten van de spelers lijken maar zelden op die van hun fysieke evenbeelden en de laadtijden zijn aan de lange kant. Dat het succes van pa es voor een deel afhangt van spelersvaardigheden, zorgt er bovendien voor dat de Real Madrids en Bayern Münchens van deze wereld alleen nog maar meer in het voordeel zijn.
FIFA 11 is echter het resultaat van keihard en jarenlang vakmanschap en is in zekere zin zelfs een 'totaalkunstwerk'. Het spel biedt je namelijk de mogelijkheid om een eigen draai te geven aan de voetbalsport. Of het nu gaat om een strategie, het juichen of de duizend-en-een spelmodi, FIFA 11 is jouw voetbalspel en je kunt het op je eigen manier spelen. Je ziet dit bijvoorbeeld terug in online mogelijkheden. Je kunt in je eentje een officiële wedstrijd spelen of je juist wagen aan een elf-tegen-elf veldslag. Of in de manier waarop de carrièremodus is opgezet. Je geeft van tevoren aan of je als coach aan de slag gaat of juist als speler. Of als beiden, wanneer je erg ambitieus bent. Tijdens je carrière zelf kun je in wezen doen wat je wilt. Je trekt wat spelers aan of zorgt ervoor dat de jonkies uit de selectie wat speeltijd krijgen. Ondertu en gebruik je een audiobestandje om je clublied in het spel te laden en voorafgaand aan een wedstrijd bepaal je of je met het gehele team of enkel met je alter-ego speelt. Er zijn nauwelijks beperkingen of verplichtingen: het is je eigen carrière en het is aan jou om daar iets (of een potje) van te maken.
Het gros van deze opties zat ook al in FIFA 10 en is over het algemeen 'enkel' opgeleukt. In dat opzicht is FIFA 11 ook 'niet meer' dan een rasechte opvolger. Maar juist dat totaalpakket, dat overcomplete en tot in de puntjes verzorgde totaalpakket, komt in FIFA 11 fantastisch tot z'n recht. Dit zie je bijvoorbeeld terug in het pa ing-systeem en het fysieke element, maar geldt op meerdere vlakken. Dat er meer dan acht looprichtingen zijn (volgens EA zijn het er 360, maar dat is vrij optimistisch), is nu echt van meerwaarde en zorgt voor een dynamischer geheel. En met name het Engelse commentaar komt een stuk natuurlijker over. Het zaadje, dat in FIFA 08 en 09 gepland is, begint nu tot bloei te komen en wij plukken er de vruchten van.