Wat is artikel 13? – Het einde van het vrije internet is nabij

Om te beginnen is de Directive on Copyright in the Digital Single Market geen wet, maar een verzameling richtlijnen voor wetgeving in Europese lidstaten. Nu het voorstel is goedgekeurd wordt er van overheden verwacht wetten te handhaven naar deze richtlijnen. Dit moet vanaf 2021, precies twintig jaar nadat de flexibelere huidige richtlijnen, Directive for Copyright in the Information Society, van kracht werden.

Wat is Artikel 13?

De afgelopen jaren is de wereld behoorlijk veranderd en de huidige richtlijnen zijn inmiddels aan vervanging toe. Volgens voorstanders van het voorstel worden artiesten, zoals muzikanten wiens muziek ongeautoriseerd wordt gebruikt voor commerciële doeleinden, beter beschermd door de nieuwe voorschriften. Toch is het voorstel behoorlijk omstreden vanwege artikel 13, in de laatste versie artikel 17.

Wat is artikel 13? Volgens Stefan Kulk, docent Recht bij de Universiteit Utrecht, draait Artikel 13 de huidige regels eigenlijk om: ‘Hoe het nu op internet werkt met auteursrecht is dat je platformen hebt waar iedereen content naar kan uploaden. Soms worden daar rechten geschonden, omdat daar beelden worden geüpload door gebruikers. Het huidige systeem is dat platformen pas content die auteursrechten schendt moeten verwijderen, als iemand ze daarvan op de hoogte stelt.

Artikel 13 draait dit eigenlijk om. Dat zegt dat platforms nu aansprakelijk worden en als er iets op hun platform staat dat beschermd is moeten ze hun best doen om een licentie te verkrijgen, waardoor er betaald wordt voor die content. Als dat niet lukt, dan moeten platformen het verwijderen.’

Socialmediaplatformen als Facebook, Twitter, Instagram, Twitch en YouTube moeten dus een overeenkomst sluiten met rechthebbenden voor content die gebruikers delen, of gebruikers vragen te bewijzen dat ze toestemming hebben om iets te delen. Deze platformen moeten volgens de regels ‘hun best doen’ om maatregelen te treffen om content te controleren, wat dat ook mag betekenen. Gezien de gigantische hoeveelheid geüploade data – 300 uur aan video’s wordt per minuut op YouTube geplaatst bijvoorbeeld – is dit in ieder geval onmogelijk om handmatig te doen.

Meme-ban

Algoritmes, zogenaamde uploadfilters, moeten daarom automatisch video’s, afbeeldingen en audio controleren en blokkeren als auteursrecht wordt geschonden. In de vroege dagen van de Directive werd artikel 13 al de meme-ban genoemd, omdat zulke filters waarschijnlijk geen onderscheid kunnen maken tussen het illegaal gebruik van afbeeldingen, of door de wet beschermde parodieën als memes. Om deze reden is volgens tegenstanders het vrije internet in gevaar, want zoals het er nu naar uitziet worden broekplassende pokémon, Sonic-films uit de hel en indrukwekkende gameplay-gifjes geblokkeerd op social media als de platformen hier geen licentie voor hebben.

Een andere zorg is dat kleine platformen de veelal dure uploadfilters niet kunnen betalen en dus bezwijken onder de nieuwe richtlijnen. Hoewel de regels namelijk gelden voor bedrijven met een omzet van meer dan tien miljoen euro per jaar en meer dan vijf miljoen unieke bezoekers binnen de EU, gelden ze ook voor platformen die minder dan drie jaar bestaan. De richtlijnen lijken zich dan ook te richten op grote bedrijven, maar jonge platformen zijn alsnog verantwoordelijk.

De gamesindustrie

Als we kijken naar de mogelijke gevolgen voor de gamesindustrie wordt het nog complexer. Streamers en content-makers op YouTube vrezen bijvoorbeeld dat het streamen van games binnenkort verleden tijd is. In een brief aan Twitch-streamers zegt CEO Emmett Shear namelijk dat content uploaden nog lastiger wordt in de toekomst. Content-makers zouden moeten bewijzen dat ze rechten hebben om games te streamen en daardoor ‘waarschijnlijk te maken krijgen met valse positieven’ en de regels zouden ‘limiteren wat voor content Twitch kan aanbieden in de EU’.

Ook YouTube heeft

over artikel 13. Volgens Google's platform worden bestaande video’s geblokkeerd zodra de richtlijnen in 2021 van kracht gaan en wordt het bijzonder lastig om video’s met auteursrechtelijke beelden te uploaden, zoals trailers, let’s plays en reviews. Content-makers die leven van dit soort video’s hebben dus mogelijk een groot probleem.

Volgens Stefan Kulk is het misschien niet zo zwart-wit als de bedrijven het doen overkomen. ‘Het is zo dat je volgens het auteursrecht in het geval van recensies best wat beelden mag overnemen. Daarvoor hoeft geen toestemming gevraagd te worden. Ik kan het me echter voorstellen dat er door filters toch soms content wordt verwijderd die eigenlijk had mogen blijven staan.’

De ‘linktaks’

Artikel 13 is niet het enige omstreden stuk uit de Directive. Nummer 11, momenteel 15, stelt een ‘linktaks’ voor, waarbij nieuwsaggregaten als Google moeten betalen voor sommige hyperlinks. Hierbij gaat het om links naar nieuwspublicaties met meer dan enkele woorden of passages uit het bronmateriaal, zoals nu wel vaak het geval is. In een blog legt Google News-vicepresident Richard Gingras uit dat hoewel dat voor meer opbrengsten voor websites kan zorgen, er ook vergaande gevolgen zijn voor de positie van nieuwswebsites op Google. Het bedrijf zou namelijk moeten beslissen voor welke websites het betaalt, waardoor kleine websites het onderspit delven.

Ook voor InsideGamer heeft artikel 11 gevolgen. Mochten Google en platformen als Facebook besluiten enkel nog de grote internationale of een selectie van de Nederlandse gamewebsites te betalen, dan wordt het voor ons extra lastig om nieuwe bezoekers te werven. Een community uitbreiden op je website doe je immers niet door folders uit te delen. Anderzijds kan het extra inkomsten opleveren, want er staat wat tegenover het gebruik van bijvoorbeeld samenvattingen van nieuws dat bezoekers weert van onze website.

Voor overige content, zoals Twitch-streams, is het zaak dat platformen om de tafel gaan zitten met uitgevers om toestemming te krijgen. Gezien de rol die content-makers op Twitch momenteel spelen in de marketing van videogames, zoals in het geval van Fortnite en Apex Legends, verwacht Kulk dat uitgevers vrij snel toestemming zullen geven. ‘Twitch moet op de een of andere manier toestemming krijgen van uitgevers, zodat streaming gewoon blijft voortbestaan en het automatisch blokkeren van streams door middel van uploadfilters pas nodig wordt als ze dit niet hebben.

Twitch kan aan de andere kant ook niet gedwongen worden het onmogelijk te doen, want streamers hebben vaak een overlay of picture in picture-beeld dat lastig te herkennen is door algoritmes. Beelden van videogames zijn niet statisch, zoals muziek.’

Onduidelijkheid

Maar wat nu? Nu de richtlijnen zijn goedgekeurd door het Europees Parlement moet de raad van ministers het goedkeuren, wat volgens de verwachtingen het geval gaat zijn. Daarna krijgen Europese lidstaten tot de zomer van 2021 de tijd om een eigen versie te schrijven. Kulk verwacht dan ook dat de richtlijnen er komen, maar dat het nog te vroeg is om te zeggen wat de concrete gevolgen zijn.

‘Het punt dat er toestemming gevraagd moet worden is keihard, maar over het waarborgen van de rechten van gebruikers moeten nog afspraken gemaakt worden. Daarnaast kunnen landen nog invloed uitoefenen op wat er in hun eigen wet komt en er zitten nog wat open eindjes in de richtlijn. Denk aan de regel “platformen moeten hun best doen” en vermoedelijk gaan er nog rechtszaken over komen over hoe dat moet worden geïnterpreteerd. En dan zijn we misschien wel tien jaar verder voor er echt duidelijkheid is.’

Het is dus nog te vroeg om te zeggen wat en hoe ernstig de gevolgen voor de platformhouders en gebruikers zijn. Vooralsnog lijkt artikel 13 een achteruitgang, maar misschien valt het voor het vrije internet enigszins mee.