In het spel beweegt de speler zich te voet op land of per raft op water, samen met zijn trouwe hond Aesop. De speler zoekt naar grondstoffen, crafting tools en onder meer medicijnen. Ondertu en moet de speler gevaarlijke dieren zien te ontwijken en de regen voorblijven. Dit blijkt uit de omschrijving op Kickstarter.
The Flame in the Flood is volgens de makers een echte survivalgame. Blijf warm, blijf droog, blijf gezond en word niet opgegeten. Ofwel de basisoverlevingstechnieken. Doodgaan in de game betekent weer opnieuw bij de rivier beginnen, het begin van de game. Aesop behoudt wel zijn inventaris wanneer de speler doodgaat.
Het verhaal van de game draait om de samenleving. In het begin is nog niet duidelijk of de setting post-apocalyptisch is of post-samenleving. De speler komt hier al spelende achter. De soundtrack van de game wordt gemaakt door Chuck Ragan, The Fearle Kin, The Camaraderie en 'andere speciale gasten'.