BioShock: religie als smokkelwaar | Gamer.nl

Na eerdere trailers deze week is er een derde trailer van No Man's Sky uitgebracht.

In BioShock (2007) wordt de teloorgang van een ideële wereld beschreven. De onderwaterwereld Rapture staat op het punt in elkaar te storten vanwege elkaar bestrijdende drugsverslaafden. Het verhaal in Bioshock lijkt een regelrechte aanklacht tegen drugs en genetische manipulatie, en laat onderwel op verpletterende wijze zien hoe een utopische droom omslaat in zijn absolute tegendeel.

De speller kruipt in de huid van 'Jack'. Geheel in de trend van de laatste twee jaren gaat het om een naam- en geschiedenisloze hoofdpersoon. Als Jack in het jaar 1960 neerstort in de Atlantische Oceaan, komt hij bij toeval terecht in een onderwaterwereld met de naam 'Rapture'. Leider is de utopist en vastgoedhandelaar Andrew Ryan, die de stad bouwde als ideëel en zelfvoorzienend 'nieuw Eden'. Ondanks alle goede bedoelingen groeit de sociale onrust als een steeds kleinere groep mensen steeds rijker en machtiger wordt. Vandaar de naam 'Rapture', een 'verscheurde wereld'. De ontdekking van 'super-stamcellen' (zie verder) met bijbehorende genetische modificaties zorgen voor een revolutie. Jack treft Rapture aan op het moment dat de revolutie is uitgeraasd. De verslavende stamcellen hebben bijna alle overlevenden, 'Splicers' genoemd, verandert in bloeddorstige zombies die alles doen om aan hun 'drugs' te komen.

Ken Levine,de belangrijkste ontwerper van de game en verantwoordelijk voor het plot, steekt zijn inspiratie niet onder stoelen of banken: “Ik heb de verhalen van Ayn Rand en George Orwell gelezen, net als allerlei utopische en dystopische geschriften uit de 20e eeuw. Mateloos intere ant.” Het spel is ook geheel in jaren-vijftigstijl opgetrokken met voor die tijd typische interieurs. De sfeer van Orwells' Animal Farm (1945) en 1984 (1949) speelt een duidelijke rol.

Engelen, Adam en Eva

De narratief van BioShock zit vol met christelijke verwijzingen. Zo heten de superstamcellen 'Adam'. Deze uit zeedieren geoogste cellen zorgen voor genetische veranderingen bij de gebruiker. Als de 'aangepaste' gebruiker het serum 'Eva' gebruikt, krijgt hij bovenmenselijke krachten. De schaduwzijde is dat de gebruikers steeds verslaafder worden en daarmee langzamerhand hun menselijkheid verliezen (opgeven). De nodige verwijzingen naar de Nazi's en hun eugenetische experimenten doen hun suggestieve werk.

Het als in de Tuin van Eden. Een ideële wereld wordt langzaam maar onomkeerbaar aangetast door de naar macht en kennis strevende mens. De mens – Adam en Eva – veroorzaken zo hun eigen neergang, de verdrijving uit het aardse paradijs. Adam is de uit-klei-gemaakte, Eva de verleidster die hen beide van de verboden vrucht laat eten. 'Adam' heten de stamcellen uit Rapture, die door het gebruik van het serum 'Eva' tot een onzekere toekomst en een zekere dood leiden. Stamcellen zijn de bouwstenen van het menselijk lichaam, zoals Adam uit de klei opgetrokken is. De 'zonde' die de mens begaat in de Tuin van Eden wordt wel geïnterpreteerd als overmoed, als hoger-dan-de-sterren-reiken. Denk aan het verhaal van de Toren van Babel, dat vrij snel op Eden volgt. De overmoed van de mens veroorzaakt Gods woede, waardoor ze over de aarde worden verstrooid. Eden wordt Rapture, paradijs wordt een 'verscheuring'.

Aan het einde van het Eden-verhaal in Genesis staat dat “een engel met een vlammend zwaard” de ingang bewaakt. Terugkeer naar de utopie is uitgesloten. In de game lopen vreemde meisjes rond, 'Little Sisters', die de Adam uit de 'Splicers' verzamelen. Hun opmerkelijkste gave is het aanvoelen of iemand gestorven is: “He has become an Angel.” Deze doodsengelen voorkomen letterlijk dat (de) Adam zich weer kan oprichten.

Een laatste opmerking over Adam en Eve. De wetenschapper die de stamcellen ontdekt, doet hier verslag van op een audio-bericht. Daarop vertelt ze dat een verlamde vi er door de aanraking met een geheimzinnige visachtig wezen genezen is. De uit deze wezens geoogste stamcellen zijn een ultieme kans voor de mensheid om zichzelf te verlo en van ziektes en zelfs de dood, alleen draait alles op een grote ramp uit. Als een vi er vi en uitdeelt die eeuwig leven lijken te geven, lijkt de volgende verwijzing naar de christelijke traditie snel gemaakt.

Smokkelwaar

Dictator Ryan besluit vrij direct na de oprichting van Rapture om alle contact met de bovenwereld te verbieden. Zijn perfecte paradijs zou eens besmet kunnen worden door de buitenwereld. Dat maakt natuurlijk direct smokkelen de moeite waard. De smokkelaars worden genadeloos vervolgd en krijgen zonder uitzondering de dood traf. Wat de feitelijke smokkelwaar is waar Ryan zo'n bedreiging voor Rapture in ziet, wordt nergens expliciet besproken. De speler ontmoet echter op zijn toch enkele met touwen gekruisigde personages met het in bloed geschreven woord 'smuggler', 'smokkelaar'. De smokkelaar ligt overal in de game op ordeloze hopen, achteloos door Ryans mannen in een hoek gesmeten. Het gaat zonder uitzondering om bijbels en crucifixen, kruisbeelden. Enkele gevangen en gemartelde smokkelaars zingen in hun isoleercel zonder ophouden 'Jezus, loves you. Jesus, love you.' Meer indringende geluiden hoor je in de hele game niet, terwijl juist aan het auditieve element ontzettend veel aandacht besteed is.

Ryans utopie is gebaseerd op atheïsme en ongebreideld kapitalisme. Ryan in zijn 'oprichting tatuut': “Heeft de mens niet het recht op het zweet van zijn gezicht? Nee, zegt de Man in Washington, het behoort aan de Armen. Nee, zegt de Man in het Vaticaan, het behoort aan God. Nee, zegt de Man in Moskou, het behoort aan Iedereen.” Religie is de grootste bedreiging voor Ryans ideale samenleving. En zij die het naar binnen willen smokkelen, worden genadeloos afgeslacht. Een waarschuwing van de makers van Bioshock dat elke samenleving zonder een moreel eikpunt als religie gedoemd is aan zichzelf te onder te gaan.

Jack

Toch is er hoop. Als 'Adam' en 'Eva' samenkomen in 'Engel' Jack is er een oplo ing voor handen. Samen met zijn gids Atlan, die hem via de korte golf instructies geeft, dringt hij diep door in Rapture, en daarmee in de vervallen utopie van Ryan, en – het meest boeiend – in zijn eigen verleden. Eigenlijk is het een verhaal dat over ons allen gaat, vandaar de namen van Adam en Eva, de legendarische stichters van de mensheid. Het gaat over onze eigen wensdromen, onze eigen utopieën en de zo onomkeerbare omslag daarvan in chaos en vernietiging. Wij kunnen de weelde van de ontgonnen kennis niet aan, zo lijkt BioShock het boek Genesis na te zeggen. BioShock is – behalve een technisch perfect spel – een waarschuwing voor de letterlijk dodelijke mix tu en ideologische bevlogenheid, technische expertise en de menselijke emoties van macht en onmacht.

BioSchock is een first-person shooter met rol playing- en horror survival- elementen. Producent is 2K Boston / 2K Australia. Release: augustus 2007 (Europa) BioShock ontving – behalve letterlijke zeer hoge review-scores op internationale websites ook de prijs voor 'Best Xbox 360 Game' tijdens de Game Convention te Leipzig in 2007, en de 'Games Critics Award' voor datzelfde jaar.


Artikel als favoriet toevoegen
Deel dit artikel

Aanbevolen voor jou