Bekijk hier de voorgaande delen in deze reeks:
Deel 1:Het moederbord en de processor
Deel 2:Over behuizingen en voedingen
Deel 3:Het interne geheugen
Deel 4:Hoe vind je de beste ssd?

De graphics processing unit, of gpu, is het kroonjuweel van de game-pc. Tenzij je de voorkeur geeft aan oudere en retrogames, is de videokaart onmisbaar bij het soepel en getrouw weergeven van de fascinerende werelden waar ontwikkelstudio’s jaren aan hebben gewerkt. Het belang van een goede ‘graka’ – in tegenstelling tot de geïntegreerde grafische chip op de centrale processor – is niet te onderschatten. Zou het daarom niet ontzettend fijn zijn als je direct aan de doos kunt aflezen welke kaart de beste is?

Dat is nou net het probleem. Neem vijf videokaartverpakkingen in de handen en stuk voor stuk beloven ze je een onovertroffen game-ervaring, zonder compromissen, waarmee je het virtuele slagveld genadeloos domineert. Wat ontbreekt is een kwantificeerbare eigenschap die je daadwerkelijk iets meldt over de prestaties van je kaart. De hoeveelheid videogeheugen in gigabytes is een aardige indicatie, maar nog niet eens het halve verhaal. Zelfs al zou je het aantal streamprocessors, Cuda Cores, Texture Units, Shader Units en Render Output Units naast elkaar kunnen leggen, je schiet nog steeds geen steek op. Ook de kloksnelheid van de tientallen, zo niet honderden, rekenkernen en de frequentie van het videogeheugen zijn niet meer dan een aanwijzing voor datgene wat echt telt: haal je met de beoogde kaart zestig frames per seconde (of hoger) op een resolutie van 1920 keer 1080 pixels (of hoger) tijdens je favoriete games?

De twee grote concurrenten als het gaat om videokaarten zijn Nvidia en AMD. Met respectievelijk de GeForce- en de Radeon-serie domineren de twee fabrikanten de markt, al heeft Nvidia de afgelopen paar jaar de overhand. Naast het feit dat de kaarten van Nvidia momenteel net wat sneller en zuiniger zijn, heeft het groene kamp de afgelopen jaren geïnvesteerd in verschillende exclusieve technieken. Het gaat dan om extra visuele effecten, zoals de complexe natuurkundige berekeningen van PhysX of het golvende haar van HairWorks. Bovendien staat Nvidia sterker op het gebied van softwareondersteuning.

AMD en Nvidia proberen allebei door middel van naamgeving een weg te banen door het oerwoud van jargon, met relatief succes. Het eerste getal in de naam van een kaart, zoals de Radeon R9 285X of een GeForce GTX 970, staat voor de generatie. De cijfers die daarna komen geven je een indruk van de prestaties. Het vlaggenschip herken je aan x80 of x90 en een simpel budgetplankje krijgt een x30 toebedeeld. Als achter het modelnummer een ‘X’ of ‘Ti’ staat, mag je er vanuit gaan dat deze kaarten beter presteren dan de kaart zonder achtervoegsel. Dit maakt alles natuurlijk alleen maar nodeloos ingewikkeld, maar ach, het klinkt stoer. Staar je niet blind op het generatienummer: een Nvidia GTX 780 Ti is aanzienlijk sneller dan een GTX 950. En de Radeon HD 7870 is in principe dezelfde kaart als de Radeon R9 270 en R9 370. Ben je de draad al kwijt? Begrijpelijk.

De enige betrouwbare methode voor het vinden van de juiste videokaart is het lezen van recensies. Op hardware gespecialiseerde sites als Tom’s Hardware zetten redacteuren regelmatig een hele rits kaarten op een rij en testen deze uitvoerig. Voor elke prijsklasse krijg je vervolgens een aantal aanbevelingen. Ook bij Gamer.nl nemen we van tijd tot tijd een grafische kaart onder de loep. Zo zijn we ruim een half jaar later nog steeds zeer te spreken over de MSI GeForce GTX 970 Gaming 4G. Inmiddels is de GTX 970 de best verkochte videokaart in de Benelux.

Als er iets zeker is, dan is het wel dat kwaliteit met een prijskaartje komt. Tussen de 150 en 200 euro vind je doorgaans de kaarten met een uitstekende verhouding tussen prijs en kwaliteit, zoals de Nvidia GeForce 950 of de AMD Radeon R9 380. Niet dat je het duurdere ‘high end’-segment, waar onder andere de GTX 970 toe behoort, zomaar links moet laten liggen. Dat zijn namelijk de kaarten waarmee je gerust een generatie of twee mee kunt doen, voordat je toe bent aan vervanging. Een goede investering voor de komende jaren dus.

Zodra je een keuze hebt gemaakt uit dit behoorlijk intimiderende aanbod, ben je bijna klaar. Nvidia en AMD leveren de videokaarten niet zelf, maar besteden dit uit aan een handvol fabrikanten. De algemene specificaties blijven grotendeels gelijk, maar vooral de koeling verschilt per fabrikant. Zo voorziet hardwarefabrikant MSI de GTX 970 van de heerlijk stille Twin Frozr V-koeling, die de ventilatoren automatisch stil zet als de videokaart weinig te doen heeft. Andere varianten kiezen voor luidere, maar iets effectievere ventilators, wat interessant kan zijn voor overclockers.

Misschien heb je ze wel eens gezien, de obsceen krachtige monsterbakken, met daarin drie of zelfs vier videokaarten op een rij. In de ranglijsten van populaire testtools als 3DMark staan zulke configuraties steevast bovenaan en er zijn weinig games die een dergelijke pc op de knieën krijgt. In theorie, althans. Het kan een goed idee zijn om je ouder wordende videokaart blij te maken met een broertje of zusje van hetzelfde model. Soms levert je dat meer frames per seconde op dan een hele nieuwe gpu. Het nadeel is dat de prestatiewinst erg kan wisselen per game en in het ergste geval – zoals recentelijk bij Batman: Arkham Knight – pakt het schandalig genoeg zelfs nadelig uit. Daarom raden we aan om, zeker als het je eerste pc betreft, het bij een enkele videokaart te houden. Dan kun je later nog beslissen of je er een tweede bijneemt.

Het is overigens altijd verstandig om op de stroomvereisten van een videokaart te letten, helemaal als je besluit multi-gpu te gaan. Op de productpagina en de verpakking van een videokaart staat aangegeven wat voor voeding jouw systeem naar verwachting nodig heeft in combinatie met de gekozen gpu. Zoals we eerder al opmerkten in het artikel over voedingen, doe je er verstandig aan om met je voeding een ruime marge te hanteren.

Tot slot kan het geen kwaad om te controleren welke en hoeveel verbindingen naar een monitor jouw nieuwe videokaart ondersteunt. Op het moment van schrijven bestaan er drie gangbare aansluitingen. Van oud naar nieuw zijn dit DVI, HDMI en DisplayPort. Zolang je beeldscherm niet tien jaar oud is, hoef je je hier geen zorgen over te maken. Mocht je echter twee of meer beeldschermen willen gebruiken, kijk dan goed naar de pagina met productinformatie.

Zodra je de gpu hebt ingebouwd, staat er een volwaardige game-pc voor je neus. Zoals gezegd is de videokaart de zwaarstwegende factor als het gaat om een goede game-pc. Bij het samenstellen van je pc verdient dit onderdeel dan ook de meeste aandacht. Lees daarom de recensies aandachtig, wees bereid ongeveer 200 tot 300 euro uit te geven en je bent de komende jaren vrij van zorgen. In het zesde en laatste artikel knopen we de losse eindjes bij elkaar en gaan we dieper in op de vraag waarom je überhaupt de moeite zou doen om zelf een pc in elkaar te zetten.

Deze serie artikelen is tot stand gekomen in samenwerking met MSI, Corsair en 4Launch.