De pc is het triomfantelijke buitenbeentje onder de gamesplatformen. Altijd veranderend, een tikkeltje complex en met een alsmaar groeiende catalogus steekt de personal computer vreemd af bij de stabiele en toegankelijke PlayStations en Xboxen. Maar dat vreemde is juist de kracht van het platform. Over een periode van tientallen jaren is de pc het platform geworden met de meeste games, de mooiste beelden en de meest uiteenlopende mogelijkheden. De consoleoorlogen die elke generatie het (digitale) schoolplein in vuur en vlam zetten zijn als middeleeuwse toernooien, gehouden door koning Computer. Terwijl de concurrenten elkaar van een paard proberen te stoten, grinnikt zijne majesteit naar de koningin: “Ach, winnen zij ook eens wat”.
De persoonlijke voorkeur van ondergetekende mag duidelijk zijn, maar tegelijkertijd moeten we schoorvoetend toegeven dat de pc niet bepaald een platform is waar je zomaar aan begint. Het in elkaar zetten van het ding is geen uitdaging; zoals je kunt zien in de video kan zelfs een verstrooid blondje met een schroevendraaier die klus klaren. Lastiger is het bij elkaar zoeken van al die onderdelen. Loop een willekeurige pc-zaak binnen en de technische termen en modelnummers vliegen je om de oren. Met deze artikelen hopen we je op weg te helpen.
Mamma mia
Het moederbord doet met hardware wat het tapijt van The Dude doet met z’n kamer: het verbindt al het andere. De met aansluitingen bezaaide plank zorgt ervoor dat alle lo e onderdelen met elkaar kunnen communiceren en vormt zo het zenuwstelsel van de pc. Een centrale rol voor dit werk is weggelegd voor de zogenaamde chipset. Het type chipset – ontwikkeld door Intel of AMD en voorzien van extra features door fabrikanten als MSI – bepaalt onder meer welke proce oren je kunt gebruiken, wat voor geheugen past en welke videokaarten met elkaar kunnen samenwerken. Bij het behandelen van een moederbord is het onvermijdelijk dat we verwijzen naar andere hardware. Als het je duizelt na de komende alinea’s, geen nood! In latere artikelen gaan we dieper in op zaken als opslag en videokaarten.
Tijdens je zoektocht naar het juiste moederbord moet je vooral letten op de ondersteuning voor andere hardware. Het allerbelangrijkst is om de socket in de gaten te houden. Een socket is de aansluiting voor een proce or en als die twee niet overeenkomen, zit je met een nutteloze plak silicium van grofweg tweehonderd euro. Een LGA 1151-proce or als de Intel Core i5 6600K past dus enkel en alleen in een LGA 1151-socket. AMD is daar ietsje lo er in, maar nog steeds doe je er verstandig aan om socket en proce or overeen te laten komen. Kijk in geval van twijfel op de doos.
Over slots en SATA
Ook in het geval van werkgeheugen kan het geen kwaad om de achterkant van de verpakking te controleren. In de video gebruiken we de MSI Z170A Gaming M5, gebaseerd op de Z170-chipset van Intel (vandaar ook de naam van het moederbord). In principe ondersteunt de chipset twee typen werkgeheugen: DDR3 en DDR4. Het is dan aan de fabrikant om te kiezen. In het geval van de Z170A Gaming M5 gaat MSI voor het snellere, maar duurdere DDR4. Om het DDR4-geheugen nog sneller te laten werken, heeft MSI nog de 'DDR4 Boost'-technologie toegevoegd.De twee geheugenstandaarden zijn op geen enkele manier compatibel, dus probeer alsjeblieft geen DDR3-reep met geweld in een DDR4-aansluiting te proppen. Als dat je onverhoopt toch lukt, kun je het reepje weggooien.
Let er bij het samenstellen van je droom-pc op dat je de beschikking hebt over minstens één PCIe 3.0 x16-slot. In deze langwerpige aansluitingen, te herkennen aan hun zilveren kleur op de afbeelding, plaats je de videokaart. Die ‘x16’ verwijst naar de maximale bandbreedte, de hoeveelheid data die per seconde door de verbinding gejaagd kan worden. In werkelijkheid heeft een videokaart al genoeg aan x4, maar vooral de grootte van het PCIe-slot is van belang. Als je de beschikking hebt over een tweede, derde of zelfs vierde grote PCIe-slot, kun je videokaarten laten samenwerken voor een betere framerate.
In het geval van de Z170A Gaming M5 kun je bijvoorbeeld twee Nvidia-kaarten of drie AMD-kaarten aan het werk zetten. De ondersteuning verschilt per moederbord, dus houdt de verpakking in de gaten bij het kiezen van je hardware. Mi chien is het je opgevallen dat de lange x16-slots worden afgewi eld met korte PCIe x1-slots. Deze aansluitingen worden minder vaak gebruikt – bijvoorbeeld voor een wirele -adapter of lo e geluidskaart – en zijn vervolgens makkelijk vrij te houden voor de vaak forse koelinstallaties op videokaarten.
De puntjes op de i
De ondersteuning voor de proce or, het werkgeheugen en de hoeveelheid videokaarten zijn de belangrijkste punten om op te letten bij het kopen van een moederbord. Als je deze drie zaken op orde hebt, ben je echter nog niet helemaal klaar. Bovenstaande wordt hoofdzakelijk bepaald door de chipset, maar de fabrikanten van moederborden hebben vaak wat troeven achter de hand om zich te onderscheiden. De keuze voor het type werkgeheugen in het geval van de Z170-chipset is al genoemd, maar ook het aantal USB-aansluitingen – nodig voor randapparatuur als muizen en headsets – verschilt per moederbord. Zo beschikt de MSI Z170A Gaming M5 over acht USB-poorten, waarvan twee USB 3.1 (wat dan weer twee keer zo snel is als USB 3.0).De hoeveelheid SATA3-aansluitingen voor hardeschijven en optische media kan net zo goed verschillen, al heb je daar in de regel eerder te veel dan te weinig van.
Elk moederbord bevat tegenwoordig een geïntegreerde netwerkcontroller (voor de broodnodige internetverbinding) en sommige fabrikanten kiezen bijvoorbeeld ervoor om een adapter voor draadloos internet in het moederbord te verwerken. Andere moederbordbouwers, zoals MSI met de Z170A Gaming M5, geven de voorkeur aan luxe Killer-netwerkcontrollers, die enkele milliseconden van je pingtijd afschaven, door een deel van de netwerkberekeningen voor hun rekening te nemen en je gameverkeer voorrang te geven op je 'normale' internetverbruik. Geluidskaarten zijn eveneens inbegrepen bij moederborden en deze chips presteren ruim voldoende voor de gemiddelde gamer.
Een laatste factor om rekening mee te houden bij het samenstellen van een pc is het formaat van het moederbord. Negen van de tien keer zal de keuze uitkomen op het standaard ATX-formaat. Mocht je kleiner willen gaan, dan kun je micro-ATX of mini-ITX overwegen. De MSI Z170A Gaming Pro die binnenkort in de laatste video langskomt is zo'n mini-ITX-bord. Deze formaten pa en in kleinere kasten, maar je levert in op het aantal beschikbare aansluitingen.
Bij de keuze voor een moederbord komt veel kijken, maar eigenlijk is het heel makkelijk. Past je proce or? Check. Heb je het juiste type werkgeheugen? Prima. Heb je genoeg aan een enkele videokaart of wil je meer? Even op de doos kijken en je weet genoeg. Ben je tevreden over het aantal aansluitingen en extra features? Naar de ka a. Bij het kopen van je eerste moederbord hoef je overigens geen kapitalen uit te geven. De duurdere moederborden van tweehonderd euro of meer zijn vooral bedoeld voor overclockers of gamers die de extra features belangrijk vinden en het maximale uit hun systeem willen halen. Met de helft van dat bedrag kom je al heel ver.
Denkwerk
Waar een moederbord niet verschrikkelijk veel invloed heeft op de framerate tijdens games – want daar gaat het uiteindelijk om – speelt de central proce ing unit, kortweg cpu, een niet te onderschatten rol. Voor het spelen van een game moet de computer duizenden, zo niet miljoenen berekeningen per seconde uitvoeren en al die berekeningen, van de kunstmatige intelligentie tot de baan van een kogel, worden door de proce or gedaan of doorgestuurd. Ook voor de graphics is de proce or onmisbaar. Want hoe kan een videokaart een beeld naar het scherm sturen, als hij niet van de proce or te horen krijgt wat hij moet tekenen?
Een proce or bestaat uit één of meer rekenkernen bomvol met microscopisch kleine schakelaars die miljarden keren per seconde in- en uitschakelen. Het is verleidelijk om simpelweg naar het aantal kernen en de kloksnelheid te kijken om de beste proce or te bepalen, maar zo eenvoudig ligt het niet. Kloksnelheid is uiteraard belangrijk, maar je kunt niet zomaar een AMD FX-9590 met acht kernen op 4,7GHz vergelijken met een Core i5 6600K, die het moet doen met vier kernen op 3,5GHz. Wellicht verwacht je op basis van die kale gegevens dat de AMD-proce or veel beter presteert dan de Intel, maar het tegendeel blijkt waar. Zelfs bij onderlinge generaties – te herkennen aan het duizendtal in de productnaam – blijft het riskant om zonder context kloksnelheden naast elkaar te leggen.
Core i5 of i7?
Minstens zo belangrijk als het aantal kloktikken per seconde, is wat een proce or gedaan krijgt per tik. Dat is de reden waarom de proce oren van Intel tegenwoordig zoveel beter presteren dan die van AMD. Met de komst van DirectX 12 bestaat er hoop dat de kloof tu en de twee chipbakkers kleiner wordt, maar vooralsnog kun je het beste voor Intel gaan. De vraag is dan vooral: ga je voor Core i5 of i7?
De laatste jaren verdeelt Intel zijn proce oren onder in drie productlijnen. Core i3 is bedoeld voor kantoorwerk en thuisgebruik, Core i5 voor de gemiddelde gamer en Core i7 voor de enthousiasteling met meerdere videokaarten en een niet te le en dorst naar hogere framerates. Tijdens discu ies over hardware wordt regelmatig geroepen dat i7 niks oplevert tijdens het spelen van games, maar dat is slechts gedeeltelijk waar. Een Core i7 presteert wel degelijk beter, ook als je een enkele videokaart gebruikt. Het probleem is vooral de prijs. De beste verhouding tu en de prijs en prestaties vind je zo rond de tweehonderd euro en alle i7-proce oren kosten minimaal 250 euro. Je kunt best vijfhonderd euro uitgeven aan een cpu, maar driehonderd daarvan kun je beter besteden aan een goede videokaart. Een Intel Core i5 is daarom veruit de beste keus voor een beginnende systeembouwer.
Dan rest alleen nog de vraag welke Core i5 je nodig hebt. In de regel is een nieuwere kaart beter en zuiniger. Houd de socket in de gaten, blijf in de buurt van die tweehonderd euro en het kan haast niet fout gaan. We durven dit advies zo algemeen te houden, omdat er de afgelopen drie, vier jaar vrij weinig vooruitgang is geboekt bij de ontwikkeling van proce oren. En er zijn geen tekenen dat daar binnenkort veel aan gaat veranderen. Als je voor veel minder geld een Core i5 van de 4000- of zelfs 3000-serie kunt vinden, zit je gebakken.
Het hoofd koel houden
Als je nog nooit een pc hebt gebouwd, kun je rustig de koeler gebruiken die standaard bij je proce or wordt geleverd. De standaardkoeler van een Core i5-cpu is lekker klein, makkelijk te monteren en presteert prima. Mocht je het echter belangrijk vinden dat je pc zo stil mogelijk blijft, dan kun je overwegen om ter vervanging een lo e koeler te halen. Scythe is al jaren een begrip, maar ook Noctua en Cooler Master genieten een goede reputatie. Net als bij de proce or zelf moet je bij het selecteren van de koeler rekening houden met de socket, al zijn de meeste zodanig ontworpen dat je ze op vrijwel elke cpu kunt bevestigen. De koelprestaties en geluidsproductie zijn niet zomaar van de verpakking af te lezen, dus ons advies is om te zoeken naar recente vergelijkingstests.
Het moederbord en de proce or vormen de e entiële basis voor een game-pc, maar voordat Grand Theft Auto 5 of The Witcher 3 op je beeldscherm prijkt, zijn er nog wat stappen om te zetten. In het volgende artikel in deze serie zijn de computerkast en de voeding aan de beurt.
Deze serie artikelen is tot stand gekomen in samenwerking met MSI, Corsair en 4Launch.