Het voelt als een rare vraag: we kopen toch al jaren verra ingsboxen of zakjes plakplaatjes, dat zijn toch ook geen kan pelen? Maar lootboxes, zoals die dingen heten, zijn toch net iets controversiëler dan een voetbalplaatje. En het maakt uit, want het organiseren van een kan pel is immers wettelijk verboden.
Wat zegt de Nederlandse wet?
Lootboxes zijn de laatste jaren erg populair geworden. Sommige geven je daadwerkelijk voordeel, anderen hooguit een cosmetische verbetering van je personage. Er is de nodige controverse over, onder meer omdat ze best duur kunnen zijn en je dus fors geld uit kunt geven zonder wat ervoor terug te krijgen. Of in ieder geval zonder te wéten wat je krijgt. Het is dus een gok, een lootbox kopen.
En dat is juridisch een probleem, want volgens de Wet op de kan pelen is sprake van een kan pel wanneer “de aanwijzing der winnaars geschiedt door enige kansbepaling waarop de deelnemers in het algemeen geen overwegende invloed kunnen uitoefenen”. Die definitie lijkt mij prima te pa en bij zo’n lootbox: je hebt nul informatie over de inhoud en nul mogelijkheid om te beïnvloeden wat voor inhoud je gaat krijgen.
Als tegenargument zou je kunnen zeggen dat je hier eerder een product koopt waarvan je niet exact weet wat je gaat krijgen. Ik moet nu denken aan mijn Panini-voetbalplaatjes vroeger, waar ik ook op voorhand niet wist wat er precies in zou zitten. Ik had nooit het idee dat ik daardoor aan een kan pel meedeed. Dan zijn er natuurlijk ook nog een hoop webwinkels met verra ingspakketten, waarvan ik ook niet zou zeggen dat het kan pelen zijn.
Dit is ook de mening van de Europese keuringsdienst (PEGI). Omdat je altijd wel iets krijgt, kun je het geen gokken noemen. Maar dat gaat wat snel: als Holland Casino alle deelnemers aan de roulette een gratis zakje pinda’s geeft, zou dat dan ook geen kan pel meer zijn?
Oude regels voor nieuwe ontwikkelingen
Lootboxes zijn een mooi voorbeeld van hoe innovaties in de technologiewereld de wet voorbij snellen. De Wet op de kan pelen is veel ouder dan het internet, en geschreven voor de kla ieke casino en fruitautomaat. Die regels toepa en op een heel nieuw model gaat dan wringen. Maar we moeten er toch iets mee.
Uiteindelijk kom je dan uit bij de réden om iets een kan pel te noemen. Dat zit hem in het psychologische aspect dat verslaving uitlokt. Meestal levert een box weinig relevants op, maar je kúnt heel veel mazzel hebben en wat moois scoren. Het is dat effect – onder psychologen bekend als het Skinner Box-effect – dat ervoor zorgt dat je lootboxes blijft kopen.
Dat effect is ook precies wat ervoor zorgt dat je verslaafd raakt. En als je dan óók nog eens geen invloed kunt uitoefenen op de uitkomst (wat je normaal bij een game wel kunt), dan wordt het wel een erg makkelijke manier om iemand zijn geld uit de zakken te kloppen.
Het lastige is alleen: het vóelt niet echt als een kan pel, maar als een gewoon game-element — net als dat het soort van mazzel is of er een monster achter die ene deur staat, of een van de vele andere dingen die je in een game kunnen overkomen. Natuurlijk is de factor betaling hier anders, maar ik twijfel erg of dat nu uitmaakt. Voor mij zou van belang zijn of de lootboxes het belangrijkste zijn in de game, en dat is meestal niet het geval. Daarom vind ik het anders dan bijvoorbeeld een onlinepokerspel of roulette, waarvan je eerder kunt zeggen dat het gokken is. Het is per slot van rekening de hoofdactiviteit in het spel.
Ik neig er dus naar om dit géén kan pel te noemen, in ieder geval niet als elke lootbox je iets van waarde oplevert. Dan ben je nooit echt je geld kwijt maar is het hooguit meer of minder een verra ing wat je koopt. Dat zie ik nog wel als legitiem in een spel, waar immers ook op willekeurige momenten dingen kunnen gebeuren die het spel verra end beïnvloeden.
Arnoud Engelfriet is ICT-jurist en partner bij adviesbureau ICTRecht, daarnaast blogt hij elke werkdag over internetrecht op blog.iusmentis.com.