Zien we ooit nog een écht goede videogamefilm?

In de jaren 70 begon de relatie tussen film en game bij Steven Spielberg en Howard Scott Warshaw, een programmeur bij Atari. Spielberg interesseerde zich in games en voorzag dat dit slechts het begin was van het nieuwe medium. En inderdaad: grofweg veertig jaar later bevinden we ons tussen meeslepende interactieve films en transmediawerelden. Toch doen AAA-games het algemeen gezien beter dan hun voor de bioscoop omgeschreven equivalenten, met name wat ontvangst betreft.

Je kunt er niet omheen: games zijn een ander soort medium dan films. Het overbrengen van een verhaal kan in beide media een intieme en kleine beleving zijn. Bij de meeste filmadaptaties van videogames is dat gewoonweg niet zo. Games lenen vaak al aspecten van hun filmische broer: prachtige tussenfilmpjes met sterk acteerwerk is daar een goed voorbeeld van. Wanneer dat wordt terugvertaald naar film, is het vaak minder ingrijpend doordat de interactieve elementen en de persoonlijke waarde wegvallen. Als je personage iemands leven spaart levert dat in een game een spannend moment op, vooral als je zelf die keuze hebt gemaakt. Het voelt dan alsof je een goede daad verricht, maar de consequenties ervan zijn nog niet duidelijk – een soort extreme reflectie van het echte leven. In een film voel je met een soortgelijke situatie vaak al aankomen wat er te gebeuren staat omdat je het verhaal van een afstandje volgt.

Neem The Last of Us: Part 2 (lichte spoilers voor wie de game nog niet heeft gespeeld): de onverwachte verandering in perspectief zorgt ervoor dat je actief een rol inneemt en je daarmee misschien zelfs identificeert. In een film zie je soms de kant van de antagonisten, maar dat voelt minder persoonlijk. Keuze, speeltijd en gameplay vormen belangrijke aspecten van de videogame als medium en het is de combinatie die zorgt voor een onvergetelijke ervaring.

In het artikel ‘Stories for Eye, Ear and Muscles’, legt auteur Torben Grodal uit dat in videogames emoties benadrukt worden op een andere manier dan in film. De speelstijl en keuzes van de speler kunnen soms invloed hebben op de personages in de games, waardoor de emotionele connectie tussen speler, hoofd- en zijfiguren dieper opgebouwd wordt. Ook het verschil tussen play time en event time, zoals videogametheoreticus Jesper Juul het differentieert, is belangrijk. Play time is de tijd die je in een game steekt, en event time verwijst naar de tijd die de gebeurtenissen in de game innemen. Alleen die laatste is van toepassing voor films, want de uurtjes die je in level-grinden, freerunnen en outfits kiezen steekt zijn niet meteen van belang voor het verhaal. Toch dragen die elementen bij aan het leren kennen van je personage, of het nu een rpg of een lineaire game betreft, en dit is iets dat slechts enkele regisseurs meenemen in hun eindproduct.

Filmmakers filteren de voor het medium benodigde onderdelen eruit om in grofweg twee uur de belangrijkste elementen uit een game over te brengen. In dat filter blijven ook de gameplay- en verhaalelementen hangen die een game zo eigen maken, zoals keuzevrijheid of details die extra diepgang bieden. Hoe zou je bijvoorbeeld Ghost of Tsushima’s originele ‘windkompas’ of The Last of Us’ shiv’s laten zien?

Je verliest een deel van de waarde die games bezitten, waardoor je met name actie overhoudt; dat is waar de meeste films in deze categorie blijven steken. De personages en het verhaal worden hierdoor plots een stuk minder interessant, zoals in Hitman: Agent 47. Op papier leent de mysterieuze huurmoordenaar zich prima voor een stealth- of heistfilm gezien de games behoorlijk wat strategie vereisen om moorden succesvol te plegen en spelers neerzetten in creatief ontworpen scenario’s. De film is een slap aftreksel daarvan; actie neemt de overhand en met elke ontploffing wordt ook een deel van de diepgang opgeblazen.

Films als Pokémon: Detective Pikachu en Sonic the Hedgehog hebben het afgelopen jaar wél relatief goed gedaan. Pokémon heeft zich uiteraard goed laten vertalen naar de anime, en Detective Pikachu weet daar een graantje van mee te pikken. Gameplayelementen zoals het ontdekken en leren kennen van de pokémon zelf komen goed naar voren en zijn daarmee een prima reflectie van de games, terwijl de film ook een eigen verhaal te vertellen heeft. Het grootste deel van de films wordt dus opgevuld door event time, met een paar kleine knikjes naar de play time. Wat dat betreft doet het denken aan succesformules als Jumanji of Wreck-it Ralph, die over een game gaan in plaats van in de game willen stappen.

De slechte reviews voor beide films waren voornamelijk afkomstig van critici, terwijl het publiek er over het algemeen meer plezier aan beleefde – een interessante tweedeling die wel vaker voorkomt bij blockbusterfranchises. Wellicht nam jeugdsentiment de overhand, of misschien ligt het aan de combinatie van aandoenlijke animatie en prima geacteerde live-action. De lange lijdensweg van Sonic geeft aan dat alle hoop nog niet vervlogen hoeft te zijn voor een film als Uncharted, waarvan de productie tien jaar geleden al begon.

Dat films niet altijd werken als aanvulling op (of vervanging van) games is in Hollywood ook niet onopgemerkt gebleven. Regelmatig wordt er een poging gedaan om een televisieserie te schrijven. De praktijk wijst uit dat het idee van een serie zo gek nog niet is. Er is meer tijd en ruimte om personages en locaties diepgang te geven waardoor het eindresultaat overtuigender is en minder aanvoelt als een lege actiehuls. Ook hier zijn missers, maar het gros van de serie-adaptaties doet het goed.

The Witcher leent bijvoorbeeld de juiste elementen uit de game zodat zowel fans - van de boeken en de games - als nieuwe kijkers plezier beleven aan de serie. Henry Cavill (Geralt) heeft de nodige uurtjes in de fantasy-rpg gestoken en dat blijkt uit zijn acteerprestatie. Ook Castlevania heeft het succes gevonden: het gebruikt de donkere sfeer waar de game om bekendstaat en giet dit in een nieuwe mal die ruimte overlaat voor humor en vlotte animatie. Een goede adaptatie is dus zeker mogelijk, maar de kennis van- en het inzicht in de videogames is essentieel.

In de live-actionsector wordt momenteel hard gewerkt aan diverse series. Sinds kort groeit de hype rondom The Last of Us, maar ook series van Resident Evil en Skull & Bones zijn in productie. Die laatste is interessant, want de game zelf is nog niet uitgebracht. Als het succes van The Witcher een indicatie is, zullen ook deze series mogelijk wat tractie oppikken.

Hoe dan ook is het even afwachten wat voor soort cadeautjes we mogen uitpakken als de filmwereld weer op volle toeren draait. Hopelijk is het niet het soort cadeau waarbij dat je met een neppe glimlach aanneemt om het vervolgens in een kastje op zolder weg te stoppen, zoals bij Hitman: Agent 47 en Assassin’s Creed. Met een hoopvolle blik kun je in ieder geval al wat voorpret beleven aan dit lijstje.