Waarschuwing, in dit artikel staan een aantal spoilers van Ma Effect 1 en 2.
Op de een of andere manier gaat de aankondiging van Ma Effect langs me heen. In die dagen ben ik nog geen groot aanhanger van BioWare, maar een vriend vertelt enthousiast over ‘een game waarin je door het heelal reist en je kunt alle planeten bezoeken en die worden supermooi door de software gegenereerd dus kun je honderden planeten bezoeken die er allemaal compleet anders uitzien en dus allemaal uniek zijn, oh mijn God, dit wordt zo ongelooflijk vet niet normaal ik kan niet wachten’.
Terugkijkend op wat Ma Effect uiteindelijk werd, lijkt het ons beter voor hem als we zijn naam niet noemen. Desalniettemin is mijn intere e gewekt. Op de Duitse Gamescom-beurs dat jaar babbel ik me daarom zonder afspraak en met een handjevol overtuigende leugens om (mijn) eigen bestwil naar binnen bij een exclusieve presentatie van de game. Microsoft leek het toen een goed idee om meteen al te laten zien dat ik de kans krijg om m’n teammaat Wrex te vermoorden. Bedankt voor de spoiler, eikels. Maar de presentatie raakt doel. Ik ben onder de indruk, maar nog niet verkocht. Dat verandert echter op het moment dat deze trailer verschijnt. Ik moet ‘m wel duizend keer bekeken hebben – denk ik. 1:19 aan pure geiligheid en ik ben om.
De belofte
Het is niet alleen hetgeen ik zie, maar voornamelijk de belofte die de trailer bij gamers neerlegt; een geloofwaardig sciencefictionuniversum dat zichzelf serieus durft te nemen, dat er waanzinnig uitziet, dat intrigerende politiek afwi elt met snoeiharde actie. Het is reden genoeg voor mij om direct Ma Effect Revelation (het eerste boek dat voorafgaand aan de release van de game verschijnt) aan te schaffen en te verorberen. Alle hoop die ik had, blijft staan als een huis. Dit is niet zomaar sciencefiction, dit is onze sciencefiction. Plausibel gebouwd op onze geschiedenis als mensheid. Begrijp me niet verkeerd, ik vind bijvoorbeeld Star Wars briljant, maar ik mis de link naar ‘ons’. Ma Effect Revelation laat niet alleen zien hoe mooi sciencefiction kan zijn als het gestoeld is op onze huidige realiteit, maar ook hoeveel een boekenserie kan bijdragen aan een gamefranchise.
Nog voordat ik begin aan de game ken ik de kwaadaardige efficiëntie van Saren al, weet ik hoe Anderson denkt en hoeft Ma Effect me niets meer te vertellen over hoe wij ons als mensheid ‘plotseling’ met interstellaire politiek zijn gaan bemoeien. BioWare beloofde met De Beste Trailer Ooit dat we een universum voorgeschoteld zouden krijgen in plaats van een game. Ma Effect Revelation is de eerste stap om die belofte in te lo en.
Na de hype die het boek zorgvuldig versterkt heeft, is het op 20 november 2007 dan eindelijk zover. Judgement Day. Een glimmend schijfje Ma Effect schuift mijn Xbox 360 in en ik zweer je dat ik ergens ver boven me een groepje engelen zachtjes ‘hallelujah’ hoor fluisteren. Een uur of vijf later zet ik teleurgesteld mijn Xbox 360 uit en klik ik het schijfje weer terug in het doosje waar het naar mijn mening altijd zou mogen blijven. De deceptie van de eeuw is geboren. Binnen een uur kreeg ik een ruimteschip en mijn eerste mi ie. Eigenwijs als ik ben negeer ik die. Ik besluit eerst maar even die tientallen planeten af te reizen voordat ik met het verhaal verderga.
En zo reis ik vier uur lang van planeet naar planeet. Allemaal zijn ze kaal, ik zie ongeïnspireerde bergpartijen zover het oog reikt en ik rijd in een lullig autootje dat de helft van de tijd wel tegen een berg oprijdt en de andere helft van de tijd niet. En waarvoor doe ik het? Sneue items waar ik eigenlijk niets aan heb. Bovendien kom ik af en toe een zeldzame basis tegen waar mijn Shepard van level -10 al doodgeschoten wordt voordat ik de voordeur open. Ik heb geen zin meer om verder te spelen. Wat een ongelooflijke rukgame.
Liefde op het tweede gezicht
Zeker een jaar later zit ik me ziek thuis te vervelen en zie ik dat Ma Effect me – stoffig en verdrietig – vanuit mijn gamecollectie aan zit te staren. Zou ik dan toch? Nou ja, iedereen verdient een tweede kans. Een paar verlofdagen (ik ben echt nog zóóóó ziek, ik kan echt niet komen werken) later zie ik met ingehouden adem hoe Sovereign de Relay-poort voor zijn collega-Reapers probeert te openen. Terwijl de armen van de Citadel sluiten en de mensheid alle registers opentrekt in de veldslag der veldslagen, neem ik het binnen op tegen Saren. Een week lang zit ik die klootzak al op de hielen. Ik haat ‘m. Maar in de laatste minuten van zijn leven presteert hij het om mijn sympathie te winnen. Ik vermoord ‘m niet eens zelf, maar overtuig het enige stukje van zijn psyche dat niet overgenomen is door Sovereign dat hij zich beter van kant kan maken. Als Joker de Normandy op het laatste moment binnenvliegt met de nodige versterkingen kan zelfs het puntje van mijn stoel mijn uitpuilende enthousiasme niet meer beteugelen.
Ik sta – letterlijk – op de bank te springen als een kleuter. Ik vermoed dat ik het laatste half uur van de game niet eens adem heb durven halen. De finale van Ma Effect is zo groots, zo weergaloos en spectaculair opgezet dat het elke andere game het nakijken geeft. Als de credits voorbij rollen besef ik me dat Bioware de belofte van die ene trailer heeft ingelost. Ik heb geen game gespeeld, maar een universum gekregen. Ik heb een avontuur beleefd dat het medium overstijgt. En ik ben een domme lul geweest. Hoezo wilde ik een jaar eerder nog per se tig saaie planeten afwerken, terwijl er een grandioze vertelling op me wachtte? Mijn Shepard
Ergens in die week van openbaring heeft Ma Effect als franchise me in zijn greep gekregen. Ik weet het dan al: alles wat deze serie voortaan in geschreven vorm uitbrengt, ga ik lezen. En zo geschiedde. Alles wat in speelbare vorm uit gaat komen, ga ik kapot spelen. En zo geschiedde. Het tweede en derde boek nemen zijpaden die de games lichtjes benoemen, maar ze zijn fantastisch geschreven. Ma Effect 2 maakt van mij bovendien een andere Shepard. De dreiging van de Collectors en de belangen van het universum zijn te groot, de ondersteuning van mijn eigen ras te klein; ik word genadelozer, krijg een korter lontje en bewandel zonder nadenken het pad van efficiëntie, zelfs al kost dat sommige onschuldige mensen het leven en zelfs al betekent het dat ik me met de xenofobische bende Cerberus in moet laten, wiens dogma’s tegen al mijn principes ingaan.
‘Deel 2 is teveel een actiegame’, schreeuwen zure critici. Maar ik speel harder een rol dan dat ik ooit in een Final Fantasy gedaan heb. Een game wordt niet ‘meer een rpg’ door er 20 extra menu’s in te stoppen of me 50.000 mogelijkheden te bieden om mijn personages aan te pa en. Een goede rpg heeft niets te maken met de invloed van statistieken. Ik moet een rol kunnen spelen, that’s all. Dat inzicht van Bioware maakt Ma Effect 2 briljanter dan zijn voorganger. Ik zie, deels onbewust, hoe mijn Shepard verandert van ultieme goedzak naar een man die noodzakelijk kwaad niet uit de weg gaat. De opzet van de game is intiemer, de vijand gezichtslozer dan Saren, maar ik ben allang niet meer bezig met het redden van een paar zieltjes meer of minder of het per se willen upgraden van een of ander lullig statistiekje. Kom op zeg, ik moet een universum redden, geen toegang tot de hemel verdienen.
Van binnen is mijn Shepard nog steeds nobel, eervol en goed, maar zijn acties verraden dat hij het grotere geheel ziet en daarnaar durft te handelen. Garrus wil dat ik iemand genadeloos omleg voordat ik zijn vertrouwen terugkrijg? Prima. Boem. Headshot. Ik kan hier uitvoerig de karaktertrekjes van mijn Shepard beschrijven, zijn keuzes, zijn motivaties, zijn visie op de perikelen in het universum. En jullie kunnen me net zo uitgebreid beschrijven hoe compleet anders het karakter van jouw Shepard in elkaar steekt. Dat zegt eigenlijk alles over Ma Effect 2, dat niet meer een rollenspel had kunnen zijn dan dat uiteindelijk is geworden.
Ma Effect 3
Inmiddels zit ik alweer vuistdiep in de laatste slag om het universum. De Reapers zijn gearriveerd en Shepard en ik hebben er jarenlang naartoe gewerkt. In boeken, via comics en middels fenomenale games. Een duivels embargo verbiedt me om daar al teveel over te zeggen, maar één ding wil ik toch met jullie delen. Na mijn eerste kwartiertje in Ma Effect 3 is de introductie voorbij, verschijnt het logo in beeld en kan mijn laatste reis echt beginnen. De muziek zwelt aan en de scène die zich op het scherm afspeelt, raakt me zoals weinig andere games dat kunnen. Ik ben amper begonnen of ik heb al meer kippenvel op m’n lichaam dan de vleesafdeling van een Albert Heijn XL. Wat ooit begon met belachelijk onnauwkeurig enthousiasme van een goeie vriend, is na jaren ervaring en urenlange toewijding in dit universum eindelijk in zijn laatste hoofdstuk beland. Hier heb ik het allemaal voor gedaan, dit is me beloofd in een trailer van 1:19 lang. En belofte maakt schuld, zou Bioware zeggen. Schuld die ze uiteindelijk op alle fronten in hebben weten te lo en.