Het zijn reacties die ik soms lees onder reviews of nieuwsberichten. “Houd je politiek uit mijn games”, zo luidt het refrein. Niet “Ik ben het oneens met de ontwikkelaars” of “Dit is een simplistische kijk op een complexe kwestie”, maar de wens dat games zich verre houden van elk maatschappelijk debat. Alsof dat überhaupt mogelijk is.
Snel! Bedenk een game die helemaal niets te melden heeft over hoe onze maatschappij eruit zou moeten zien. Tetris? Geometry Wars? Pong? Wel, die laatste is de simulatie van een potje pingpong. Daarmee bevestig je het belang dat we waarde hechten aan lichaamsbeweging en dat sluit aan op het negentiende eeuwse bildungsideaal dat ten grondslag ligt aan het nationale onderwij ysteem. Oké, die is flauw. Laten we een concreter voorbeeld nemen. Planet Coaster, dan? Pretparkje bouwen en lekker winst maken, dat is alles. Wat heeft een lofrede op het kapitalisme en de consumptiemaatschappij nou met politiek te maken? Oh, wacht…
Games zitten boordevol met politieke boodschappen, maar voor de meesten zijn we blind. Niet omdat we dom zijn, maar omdat we ons hele leven lang dezelfde boodschappen binnen krijgen. In een samenleving waarin individualisme hoog op het waardenlijstje staat, vertellen we elkaar verhalen waarin een uitzonderlijk individu de wereld redt. Geweld tegen kinderen vinden we verwerpelijk, dus kom je in games met geweld als de belangrijkste oplo ing zelden kinderen tegen. Zitten ze er wel in, zoals in Skyrim, dan zijn deze minimensen onkwetsbaar gemaakt. Onze games zijn een uiting van onze cultuur, en bevatten daardoor onze aannames over hoe ons leven eruit hoort te zien. Om terug te komen op Planet Coaster: hoeveel tycoon-games zouden er in de Sovjet Unie gemaakt zijn?
Kleur bekennen
“Ja,” mopper je nu mi chien, “zo kun je alles politiek maken!” En dat klopt helemaal. Politiek, in brede zin, is de discu ie over de vraag hoe je de samenleving inricht en wie de macht heeft om dat te doen. Als je die definitie hanteert, zijn er weinig games die niet op enige wijze een politieke lading bevatten. Er zijn complete gamegenres waarin politiek juist de kern van de ervaring is. In de strategiegame Victoria 2 kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om de rijke bovenlaag extra te belasten, maar ook om de slavernij in stand te houden en immigranten het stemrecht te ontzeggen: alle drie bijzonder politieke besli ingen. Vreemd genoeg kraait daar geen haan naar.
Is het dan een faux pas wanneer ontwikkelaars met een game een politieke kleur bekennen? Grand Theft Auto, een van de populairste gameseries aller tijden, staat bekend om zijn bijtende kritiek op de Amerikaanse cultuur. Nou krijgt GTA meer dan genoeg kritiek over zich heen, maar klachten over een politieke lading zie ik niet langskomen. Wellicht komt het doordat GTA zo’n beetje alles en iedereen te kakken zet, zonder echt een kant te kiezen. Voel je je aangesproken door een bepaalde karikatuur? Hier is een kopje koffie, pak een stoel en join the club.
Nee, pas zodra een game openlijk een standpunt inneemt, komen de klachten bovendrijven. Wat mij daarbij opvalt is dat de politieke lading alleen een probleem lijkt te zijn, als men het er niet mee eens is. Verwijst Life is Strange 2 naar politiegeweld in de VS? “Nee, bedankt!” Moedigt XCOM 2 de speler aan om de wapens op te nemen tegen een onderdrukker? Niets aan de hand. Geeft Rome 2: Total War, op basis van historische bronnen, een enkele factie een hoge kans op vrouwelijke generaals? “Creative A embly maakt Total War kapot!” Zet This War of Mine een schijnwerper op het lijden van onschuldige burgers tijdens een oorlog? “Hartverscheurend”. Als je oprecht vindt dat er geen plaats is voor politiek in games, zou je elke boodschap moeten afwijzen.
The games, they are a-changin’
Waarom zouden games vrij moeten blijven van de meningen van diens makers? Bij andere media vinden we het de normaalste zaak van de wereld. Dystopische sciencefictionromans als Fahrenheit 451, satirische films als Network en The Producers en de protestliederen van Bob Dylan steken hun politieke overtuiging niet onder stoelen of banken. Uiteraard bestaat er kritiek op die overtuiging, maar niemand beweert dat literatuur, film en muziek vrij moeten zijn van een boodschap. Alleen bij games wordt de politieke kuisheidsgordel omgehangen. Dat slaat nergens op.
Games zijn juist bij uitstek geschikt om een punt mee te maken. Geen enkel ander medium kan jou zo effectief door de ogen van een ander laten kijken. Games kunnen taboes doorbreken, je spelenderwijs helpen de wereld te begrijpen en mee laten voelen met mensen die normaal ver weg van je staan. De veelkleurigheid aan ervaringen die hier uit ontstaat, zie ik als een teken van volwa enheid van het medium. Dan kan het voorkomen dat een game je confronteert met een mening waar je het mee oneens bent. Dat mag en - vergeef me het politieke standpunt - ook dat vind ik fantastisch.
Elke zaterdag verschijnt er een column op Gamer.nl die ingaat op actuele gebeurteni en. Lees ook: