Welke games zetten ons aan het denken over games? Welke games wijzen ons op de conventies en grenzen van het medium? Of gebruiken die conventies om kritiek te leveren op kritiek die het medium weer krijgt? Welke games zijn, kortom, meta? Veel spellen nemen het eigen medium als onderwerp, maar doen dat zijdelings of als parodie; bij onderstaande titels zijn de meta-overpeinzingen wezenlijk onderdeel van wat ze weten te bereiken: een bewustzijn bij de speler. De speler wordt via het spel gewezen óp het spel.
Metal Gear Solid 2: Sons of Liberty
Van die vierde muur is niets meer over. De hele Metal Gear Solid-reeks staat bekend om zijn bizarre zelfbewuste momenten. Denk aan Psycho Mantis die via telekinese je controller begint te sturen en je geheugen (je savegames) leest. Denk aan The End, die je kunt verslaan door de tijd van je PlayStation 2-console twee weken vooruit te zetten. Absoluut hoogtepunt is echter het tweede Solid-deel. Niet alleen ben je op een gegeven moment aan het vechten in een game over-scherm, legt het iconische hoofdpersonage na anderhalf uur al het loodje en begint Colonel Campbell tegen je te schreeuwen dat je je spelcomputer uit moet schakelen; het hele verhaal blijkt een nauwkeurige simulatie van de eerste Metal Gear Solid, waar vervolgens de personages in-game op gewezen worden. Hideo Kojima maakte de eerste echte postmoderne videogame-blockbuster.
Lees de Metal Gear Solid 2-Reload
Game Dev Story
Een game over gameontwikkelaars is natuurlijk sowieso al kandidaat voor deze lijst, ware het niet dat de gameontwikkelaar achter deze gameontwikkelaarsgame met een geniale twist de aandacht vestigde op een heikel punt van pc-gaming: illegaal downloaden. Greenheart Games zette zelf een torrent online en verspreidde die via de bekende kanalen. Eén verschil: de kopie had een stukje code ingebouwd waardoor spelers op een gegeven moment failliet gingen omdat hun games in-game illegaal werden gekopieerd. De ironie wilde dat gamers begonnen te klagen op fora: “Why are there so many people that pirate? It ruins me!” Greenheart Games deed met een lach en een traan verslag van wat er was gebeurd.
Eternal Darkne : Sanity’s Requiem
Eternal Darkne is en blijft een van de beste horrorgames ooit gemaakt. De GameCube-titel verraste en verwarde, speelde met de geestelijke gezondheid van zijn spelers. Letterlijk. Hoe leger je sanity-meter in beeld, hoe schever de camera begint te hangen en hoe luider de gestoorde geluidseffecten door de speakers beginnen te schallen. Een stap verder gaan de momenten waarop Eternal Darkne met Blue Screens of Death begint te strooien, je game begint te glitchen, een neppe volumebalk van je tv laat zien en je er zelfs op attendeert dat je controller niet is aangesloten. De game keek goed naar Metal Gear Solid en zette de conventies van je gaming hardware in om zijn volledig gestoorde aard kracht bij te zetten.
The Stanley Parable
Wat begint met een simpel gegeven – kantoorslaaf Stanley ziet dat al zijn collega’s zijn verdwenen en gaat op onderzoek uit – mondt uit in mi chien wel de grappigste game ooit. Elk gamecliché, elke conventie komt voorbij. Het idee van keuzevrijheid is het belangrijkste slachtoffer van ridiculisering: alles wat je doet wordt van commentaar voorzien door een gortdroge Britse voiceover, die steeds geïrriteerder raakt wanneer je zijn verhaallijn (letterlijk: een lijn die door het kantoor loopt) niet volgt. En plots sta je in een meeting room waar alle verhaallijnen op een PowerPoint staan uitgetekend. Het gaat maar door. Zelfs de Steam-achievements en wat je ervoor moet doen veranderen constant. The Stanley Parable laat je denken en schaterlachen tegelijk. Geen idee wat de game precies inhoudt? Speel dan de demo, die, je raadt het al, het concept van gamedemo’s keihard op de hak neemt.
Lees de The Stanley Parable-review
Penn & Teller's Smoke and Mirrors
Twee woorden: Desert Bus. Smoke and Mirrors was een verzameling minigames van komisch duo Penn & Teller, en zou verschijnen voor de Sega CD. Het apparaat verkocht zo slecht dat tegen de tijd dat de game klaar was er geen afzetmarkt meer was. Een aantal gametijdschriften waren nog wel aan de slag gegaan met Smoke and Mirrors en zo maakte de wereld kennis met Desert Bus. Het spelletje had een simpele opzet: rijd een lege bus van Tucson naar Las Vegas om een punt te scoren. En weer terug. Dat is twee keer een rit van acht uur over volledig rechte weg, met een snelheidslimiet van 45 mijl per uur. De bus helt naar rechts, waardoor je constant op moet letten. Desert Bus gebruikte gameconventies (racen, punten scoren) om enerzijds spelers voor de gek te houden, anderzijds als reactie op de lobby tegen gewelddadige games. Desert Bus moest zo niet-aanstootgevend zijn als maar kon. Het resultaat is de slechtste game ooit.
Bovenstaande lijst is beperkt en allesbehalve compleet; dat is het kenmerkende van toplijsten, niet? Er zijn nog talloze titels die hun eigen medium als onderwerp nemen, becommentariëren of parodiëren. Dan denken we aan games als FEZ, Killer7, Hyperdimension Neptunia, Star Ocean 3, Braid, .hack, WarioWare Inc, Cow Clicker, Far Cry 3: Blood Dragon, Deadpool, Super Puppy Boy, Evoland, Continue?9876543210, Matt Hazard, BioShock en, op bepaalde momenten, Max Payne en de Monkey Island-games. Mis je een titel? Laat het weten in de reacties.