In The Shattered Kingdom kun je een lastige campagne van twintig mi ies spelen of een vrije skirmish. In ieder geval kent het spel een economische en een militaire kant. Het complexe economische systeem houdt in dat je je eigen nederzetting bouwt om legers te kunnen trainen. Allereerst zet je je bouwvakkers aan het werk om een school te bouwen, waar je nieuwe onderdanen kunt opleiden, en een herberg waar je onderdanen kunnen eten en drinken. Vervolgens zet je een steenhouwer en een houthakker aan het werk. Pas dan komt de schrijnwerker ter beschikking. Zo gaat het met alle productieketens: de molen kun je pas bouwen zodra je een boerderij hebt, net zoals je niks hebt aan een slager zonder een varkensboer. Dat je om aan brood te komen überhaupt voor een boerderij, een molen en een bakkerij moet zorgen, was voor de meeste rts-games toentertijd ongebruikelijk. De game werd daarom geprezen om zijn complexiteit.
Datzelfde principe vertaalt zich naar NPCs: soldaten bestaan er in allerhande vormen en maten, allemaal met hun eigen sterktes en zwaktes, die je goed kunt exploiteren door de juiste troepen tegen de juiste vijanden te gebruiken (lansiers tegenover ruiters, boogschutters achter je infanterie). Om je soldaten te kunnen trainen, heb je allereerst zwaarden, schilden, paardenhoeven, lansen, harna en nodig. Daar gaan veel grondstoffen en lange productieketens aan vooraf, waardoor het bouwen van gigantische legers geen vanzelfsprekendheid is. Sowieso moet je al je NPCs specifiek opleiden in een schooltje: je zorgt zelf dat je voldoende bouwvakkers hebt, of wijnboeren, ijzersmeden of mijnwerkers. Ook moet je lijfeigenen opleiden. Zij vervoeren je goederen van de ene naar de andere plek en zijn daarom e entieel.
De slechte uitbreiding
Na het succes van The Shattered Kingdom hoopten vele fans op een vervolg, maar dat bleef uit. Drie jaar na de release verscheen een zeer karige uitbreiding, The Peasants’ Rebellion. Die was aanvankelijk als gratis toevoeging bedoeld, maar werd uiteindelijk toch als lo taand (en dus betaald) product verkocht als een soort van Knights and Merchants Gold. De toevoegingen zijn miniem: een paar nieuwe gebouwtjes, wat nieuwe grondstoffen (je onderdanen kunnen nu ook vis eten!), een niet-werkende multiplayer en een campagne waar geen touw aan vast te knopen is. Los daarvan is de game identiek aan The Shattered Kingdom. Nieuwe features werken vaak niet en de problemen van de oude game zijn niet opgelost.
Zo is de combat nog steeds onvolkomen. Je troepen zijn moeilijk onder bedwang te houden, want zodra ze een vijand zien, vallen ze die automatisch aan (sluipen zit er dus niet in) en bij het afleggen van lange afstanden vallen ze vlug uit formatie. Je soldaten moeten ook eten, maar in plaats van naar de herberg te gaan, brengen lijfeigenen het voedsel naar hen toe. Als je ridders ver weg, tijdens het plunderen van een dorp, lekkere trek krijgen, moeten de lijfeigenen een lange afstand afleggen om het voedsel af te leveren. Hierdoor vervoeren ze geen goederen in je nederzetting, waardoor je herberg geen nieuw voedsel krijgt en waardoor je onderdanen een tergende hongersnood zullen sterven (ze veranderen dan, met een ‘aaaaargh!’, in een skeletje en storten ter aarde).
Het onvoltooide vervolg
Dat The Peasants’ Rebellion tegenviel, was voor veel fans een teken aan de wand dat Joymania met een ander project bezig was. De hoop voor Knights and Merchants 2 ontstond al gauw. Peter Ohlmann van Joymania schreef in 2001 dat “de meeste ontwikkelaars snelle plannen maken voor een vervolg zodra hun game in meer of mindere mate succesvol blijkt. Wij hebben daar een probleem mee, omdat we vinden dat elke nieuwe game (dus ook een vervolg) nieuwe ideeën en gameplay-innovaties moet bevatten”. Een prototype voor de game, met de werktitel Princedom, was al af in 2002. Beelden daarvan zijn later uitgelekt.
Omdat er discu ie ontstond over of een 2D-game het nog zou volhouden in de groeiende 3D-wereld, werd besloten opnieuw te beginnen met de productie van de game, ditmaal in 3D. Ook hier zijn ontwikkeling creenshots van. Nieuwe features die uit het eerste spel waren geschrapt, deden nu voor het eerst in hun intrede: het bouwen van muren, vrouwelijke NPCs en een adviseur die je nu en dan nuttige informatie zou geven. Het spel werd echter als levenloos ervaren vanwege de 3D-vormgeving en de nieuwe toevoegingen lieten de game als elke andere rts voelen, waardoor men besloot het project een vroegtijdige dood te laten sterven. Tegen 2003 was Princedom definitief van de baan.
Het onvoltooide vervolg
Inmiddels zijn er twee nieuwe remakes. Ten eerste is er de mod van Krom en Lewin, die het oude Knights and Merchants terug willen brengen naar de moderne pc’s , een goed functionerende multiplayer willen implementeren en de bugs uit de originele game voor eens en voor altijd willen verwijderen. Ze hebben het spel daarom van de grond af opnieuw opgebouwd, nieuwe codes en verbeterde algoritmes geschreven, andere interfaces, hernieuwd gebalanceerd, maar voor de rest zo trouw mogelijk aan het origineel. Deze Knights and Merchants Remake is te downloaden KaMRemake.com, maar kun je alleen spelen als je ook het origineel hebt geïnstalleerd.
De fans achter Knights and Merchants Remake hebben in april 2015 bovendien hun nieuwe project aangekondigd: Knights Province, een nieuwe interpretatie van Knights and Merchants in 3D, gebouwd in een door de modders zelf ontworpen engine, met dikke knipogen naar het origineel uit de jaren ’90. De game bevindt zich momenteel nog steeds in een zeer vroeg alfastadium. Wanneer en hoe het uitgegeven wordt is nog niet bekend. Hoe dan ook blijft Knights and Merchants gamers ook vandaag de dag nog inspireren en daar zal voorlopig niet gauw een einde aan komen.