Het zal je mi chien verbazen, maar de MMO is zo’n beetje het oudste soort computerspel dat er bestaat. De voorlopers van World of Warcraft draaiden al voordat Tōru Iwatani de eerste schetsen van Pac Man had gemaakt. We hebben het hier over het stenen tijdperk van de computergames, waarin er niet zoiets bestond als ‘graphics’.
De eerste MMO, uit 1978, was het spel MUD, wat staat voor Multi User Dungeon. In dit spel zwierf je door een magisch landschap waarin de makers schatten hadden verstopt. Je moest puzzels oplo en, monsters verslaan en kon andere spelers proberen te doden. Aangezien de computers uit die tijd niet in staat waren om afbeeldingen te tonen, beschreef het spel de omgeving met tekst. Wie wel eens een ouderwetse text adventure heeft gespeeld weet precies hoe dit in zijn werk ging: “Je staat op een paadje, ten westen van een wit huis. Je ziet een orc. Wat doe je?” Waarop je als speler commando’s intikte zoals ‘go north’ of ‘kill orc’. MUD bood spelers een ongekende ervaring, omdat er voor het eerst meerdere mensen in dezelfde wereld rondliepen. Een door de computer gegenereerde online wereld was voor wie toen games speelde net zo high tech als de 3DS voor gamers van nu.
Netwerk
De eerste MUD was een hobbyproject van student Roy Trubshaw, dat hij maakte op een computer van de universiteit van E ex (Verenigd Koninkrijk). Het spel werd direct mateloos populair onder zijn medestudenten. Zo populair zelfs, dat de leiding van de universiteit besloot dat het spel alleen buiten kantooruren mocht draaien, omdat anders het netwerk bezweek. Ene Richard Bartle nam het programma over, ontwikkelde het verder en gaf ‘gewone’ gebruikers tegen betaling toegang. De roem van MUD verspreidde zich ver over de wereld, en studenten op universiteiten en zolderkamers waren druk bezig met hun eigen versies. Varianten doken overal op, soms betaald, soms gratis. MUD kreeg daarnaast een commerciële opvolger (MUD2), die in de jaren tachtig dezelfde invloed had op online gamen als World of Warcraft vandaag. MUD 2 was het referentiepunt, de titel waar iedereen tegenop keek.
Nu was ‘iedereen’ op dat moment nog een relatief kleine groep. Wie eind jaren '80 een computer in huis had, werd al gauw als een ‘nerd’ gezien, en van die groep was er maar een klein deel zo fanatiek dat ze via een modem online games speelden. Ondertu en werden computers steeds krachtiger en leek een wereld van tekst voor velen niet meer genoeg. Mensen wilden kleurrijke beelden en meeslepend geluid. Maar hoewel tekst-MUDs niet meer het summum van techniek waren, bleef het genre de intere e wekken van nieuwe spelers. MUD2 draait zelfs vandaag de dag nog (en is gratis toegankelijk). Het idee van virtuele werelden waarin je andere mensen tegenkwam of bestreed, was onweerstaanbaar.
Zo blokkerig als Doom
Een groep ontwerpers besloot begin jaren ‘90 dat de tijd rijp was voor een grafische versie van MUD. In 1995 zag Meridian 59 het levenslicht. Dit spel werkte met een engine zoals die van Doom: de wereld was het blokkerig soort 3D, maar bij de voorwerpen en spelers werd gebruik gemaakt van sprites. Hoewel de fans het spel een ‘grafische MUD’ noemde, vonden de makers de titel Ma ively Multi-Player Role Playing Game, oftewel MMPRPG toepa elijker. Duizenden mensen kwamen op de game af, al bleef een culturele doorbraak uit.
Dat gebeurde met de komst van Ultima Online, dat toevalligerwijs tegelijkertijd met Meridian 59 in ontwikkeling was, maar een jaar later uitkwam. Het spel ontsproot uit het brein van Richard Garriott. Als bedenker van de RPG-serie Ultima stond Garriott bekend als Lord British, en als een revolutionair en talentvol spelontwerper. De Ultima-spellen gaven de speler zo veel vrijheid dat sommige fans ze gekscherend ‘2D Holodecks’ noemde, naar de beroemde ‘speelruimte’ op Star Trek’s USS Enterprise. Garriott zag in dat zijn filosofie van een open speelwereld alleen nog maar realistischer zou zijn als er honderden mensen tegelijk in rond konden lopen. Garriott noemde dit een Ma ively Multiplayer Online RPG, en aan hem danken we dan ook de term MMORPG.
Doorbraak
Ultima Online kwam in 1997 uit en was een doorslaand succes. Op het hoogtepunt had dit spel maar liefst 250.000 betalende abonnees. Tot op de dag van vandaag dwalen er fans door deze wereld, waarin iedereen elkaar kan doden, waar je overal huizen kan bouwen, maar ook op ieder moment van je bezittingen beroofd kan worden. Met Ultima Online begon de sneeuwbal te rollen. Everquest lanceerde twee jaar later en behaalde 430.000 abonnees op het hoogtepunt van zijn bestaan. Hiermee waren MMOs pas echt ‘big busine ’ geworden. Niet langer de hobby van de eenzame kelderbewoner, maar vooral een sociale bezigheid waar jong en oud, man en vrouw zich graag een paar uur per week mee bezighield.
Inmiddels zijn er talloze MMOs op de markt, die allemaal hun bestaan danken aan de studenten die 33 jaar geleden in E ex aan het hobbyen waren. Games bouwen op elkaars succe en voort. Blizzard’s World of Warcraft verfijnde een aantal aspecten van zijn voorgangers op briljante wijze en wist op zijn beurt records te vestigen met meer dan 12 miljoen abonnees. Maar ook andere moderne spellen zoals Lord of the Rings Online, Aion, Eve Online en het recente Rift weten dagelijks miljoenen mensen te boeien. Het genre is springlevend. En als we zien hoe snel de ontwikkeling is gegaan van tekstwerelden naar onze huidige spellen, dan worden wij heel benieuwd hoe de MMO van 2044 er uit gaat zien...