Waar rook is, is zware Van Nelle shag. De asbak wordt vanavond goed gebruikt in het rookhok van de brandweerkazerne in Gouda. Het is avond, buiten giet het van de regen. Er zijn geen brandjes om te blu en en het is niet zo druk in het gebouw, maar wie er is loopt even langs om een vlam in een peuk te jagen of een bak koffie te drinken.
“Ga lekker zitten”, zegt Gé van Vliet, brandweerofficier en trainingsinstructeur bij Brandweer Hollands Midden, één van de grotere brandweerregio’s. Ik ben hier op zijn uitnodiging, om te zien hoe de brandweer virtuele technologie uit de gameswereld gebruikt om personeel te trainen. “Dit jaar krijgen we driehonderd zogenaamde ‘bevelvoerders’ langs, die drie uur trainen, in groepjes van twee”, zegt Van Vliet. “En er komt geen brandweerauto aan te pas.”
Trainen met een joystick
Van Vliet heeft sinds jaar en dag dingen als ‘oefencoördinator’ en ‘Sector Operationele Voorbereiding’ op zijn visitekaartje staan. Maar sinds vijf jaar staat daar ook ‘Systeembeheer XVR’ bij, wat inhoudt dat hij ‘virtual reality training oftware’ voor de brandweer inricht en onderhoudt. “Vroeger (Van Vliet zegt ‘vjoegarjjj’, hij komt uit de buurt), vroeger werkten we met grote maquettes om situaties te trainen. Dan legde je een modeltreintje op zijn kant met een dot watten erop, en dan kreeg een cursist de opdracht de situatie te ‘verkennen’. En hadden we de spullen niet, dan liep een brandweerman even een speelgoedwinkel binnen voor een autootje ofzo, dat leverde altijd leuke gesprekken op in de winkel, haha.”
Met de introductie van het XVR-systeem zijn de maquettes overbodig geworden, zegt Van Vliet. We lopen door naar de cursusruimte, waar een cursist net met het trainen van een ‘inzet’ is begonnen. Hij zit voor een wandscherm, een joystick staat op het tafeltje voor zijn neus. Rechts van hem een docent, die vragen stelt. Links van hem zit de technisch regi eur, die op twee laptops een digitaal scenario aanstuurt. Op de ene computer zien we wat de cursist nu ook ziet: een filmpje, geschoten vanuit de cabine van een brandweerwagen. Uit twee speakers komt motor- en sirenegeluid. “Voor de echtheid”, fluistert Van Vliet in mijn oor. “In de wagen versta je elkaar ook niet als je niet duidelijk praat.”
Trainbare procedures
De cursisten van vanavond zijn sinds vier maanden in training om ‘bevelvoerder’ te worden – de mannen en vrouwen die de leiding hebben op een blusvoertuig. Ze leren dingen als op de juiste manier aanrijden, de positionering en de veiligheid van hun manschappen, het inschatten van de handelingen die nodig zijn om een ‘inzet’ tot een goed einde te brengen. Moet er ‘opgeschaald’ worden? Kan er een wagen terug naar de kazerne? Zijn er gevaarlijke stoffen in het spel?
Voor al die vragen zijn procedures bedacht die de brandweermensen helpen snel, efficiënt en veilig in te grijpen bij brand of ongevallen. Procedures die je als leidinggevende brandweerman in je systeem moet hebben om goed te kunnen handelen. En procedures die dus heel goed trainbaar zijn door in een virtuele omgeving simulaties af te spelen van incidenten. “Let op”, fluistert de regi eur, “ik schakel zo over naar het tweede scherm, als de wagen zogenaamd op ‘plaats incident’ is aangekomen. De cursist heeft tijdens het aanrijden tijd gehad om zich een beeld te vormen van wat hij aantreft, op basis van de melding. Daar heeft hij in zijn hoofd al een plan van aanpak bij bedacht. Nu moet hij snel zijn ideeën toetsen aan wat er echt aan de hand is, en ter plekke zijn plan bijstellen en uitvoeren.”
Het filmpje van de rijdende brandweerauto wordt op het grote scherm geruild tegen een 3D-beeld dat uit de Sims lijkt te komen. Naast een kanaal staat een auto tegen een boom, is verderop een vrachtwagen geschaard en lijkt er achter die vrachtwagen nog iets aan de hand te zijn. “Wat zie je, commandant?”, vraagt de trainer. De cursist pakt de joystick en beweegt ermee – op scherm stuurt hij een avatar aan die om het ongeval heen kan lopen. Stap voor stap somt hij op wat hij waarneemt en wat hij denkt dat nodig is in deze situatie. “Ambulance is aanwezig, politie ook. Opschalen vooralsnog niet nodig.”
Geen standaard simulatietraining
“Deze simulatie heb ik zelf gebouwd”, zegt Van Vliet na afloop van de training. “Het kanaal dat je zag, is de Goudse Vaart, en alle details – de bomen, huizen, boten – kloppen met de werkelijkheid.” Op dezelfde manier kan hij ook andere scenario’s bouwen waar meerdere mensen tegelijk in trainen – dan worden verschillende laptops aan elkaar gekoppeld. “Dat is echt het mooie van dit systeem, dat je het je eigen kunt maken en je mensen precies kunt trainen op de dingen die jij van belang vind, in de omgeving die jouw brandweermensen tegen kunnen komen. Er bestaan ook standaard simulatietrainingen, maar daarin loopt het soms net wat anders dan je in je eigen korps gewend bent.”
De cursisten gaan nog even verder, maar wij lopen terug naar het rookhok. “Natuurlijk is niet alles perfect aan dit systeem”, zegt Van Vliet ter afsluiting. “Het ‘zicht’ van de avatar is bijvoorbeeld minder breed dan wat je normaal ziet, waardoor je details links en rechts van je beeld kunt mislopen. Maar verder zijn we erg tevreden. Er slijt geen materieel, het kost geen benzine en toch worden de mensen snel beter in de procedures.” Vanuit zijn ooghoek kijkt hij naar buiten, waar de regen maar door klettert. “En we worden er niet nat van, dat is ook mooi. Nog koffie?”
Dit is deel twee in een serie van vijf artikelen over serious games. Deel één vind je hier en deel twee vind je hier.
De XVR-training oftware is ontwikkeld door E-Semble uit Delft, een leidende naam in de wereld van virtuele simulatie op veiligheidsgebied. Behalve brandweerkorpsen in binnen- en buitenland leveren zij ook software aan andere veiligheidsdiensten – het Nederlands Forensisch Instituut traint bijvoorbeeld het herkennen van forensisch materiaal. Voor meer informatie zie www.e-semble.com.