"Een mechanische arm zou best kunnen hoor, daar zijn genoeg onderzoekers op dit moment mee bezig." Heskes, hoofd van de onderzoeksgroep Machine Learning binnen de vakgroep Intelligent Systems, is enthousiast over de mogelijkheden van een 'robotarm'. "Je ziet dat er onderzoek naar wordt gedaan voor mensen die het ook daadwerkelijk nodig hebben, bijvoorbeeld iemand die zijn hand verloren heeft. De persoon krijgt dan een kunsthand die ze met hun eigen hersenen kunnen besturen. Dit gebeurt nog niet op grote schaal, maar er zit zeker toekomst in."
Liever op een aap dan mijzelf
Op dit moment wordt de technologie met name uitgetest op apen. "Op YouTube is in te zien hoe een aap een mechanische arm bestuurt om voedsel te pakken. De aap heeft een apparaatje in zijn hersenen en kan na training de arm besturen. Omdat de hersenactiviteit vaneen aap het meest verwant is aan die van de mens, zijn deze experimenten vrij nauwkeurig. Het zou bijvoorbeeld niet lukken met een goudvis."
Het apparaatje in de hersenen van de aap is een sensor die de hersenactiviteit analyseert. "In je hersenen zijn allerlei elektrische signalen waar te nemen. Hoe dieper de sensor in de hersenen wordt geplaatst, des te beter de signalen worden geanalyseerd. De hersenactiviteit wordt bij apen veel beter bijgehouden, waardoor apen vrij nauwkeurig een arm kunnen bedienen. Bij mensen gebeurt dit nog niet, omdat de ingreep nog te heftig is. Wij werken daarom met een externe sensor in de vorm van speciale banden om je hoofd. Dit is een stuk minder nauwkeurig, waardoor de mogelijkheden ook gelimiteerd zijn."
Een mooie vrouw is een goede oefening
"Mensen kunnen met hun hersenen bijvoorbeeld een cursor van links naar rechts bewegen. Daarvoor is ook training nodig. Iemand moet zich heel goed kunnen inbeelden dat hij zijn linkerhand beweegt, zonder deze ook daadwerkelijk te bewegen. Dat kunnen gitaarspelers bijvoorbeeld erg goed. Dat signaal wordt opgepikt door de sensor en laat de cursor naar links bewegen. Dit is ook mogelijk met je ogen: als je naar links kijkt, gaat de cursor ook naar links. Ik vind die methode als onderzoeker niet helemaal eerlijk, want dat is gewoon een oogbeweging. Wat wel zou kunnen is dat je het oog heel erg laat focu en op links of rechts, zonder daadwerkelijk te kijken. Net zoals wanneer je een mooie vrouw langs ziet lopen. Dan gaat je aandacht ook naar haar, terwijl je recht vooruit kunt blijven kijken."
Je hersenen kunnen een mechanische arm opdrachten laten uitvoeren. Maar hoe wordt het signaal van de hersenen naar de kunstarm gestuurd? "Als je een arm hebt verloren, blijft dat hersengebied nog steeds actief. Het is daarom mogelijk om een mechanische arm aan de zenuwen in het lichaam te koppelen. Beide werken met elektronische signalen, dus het moet lukken om iemand door middel van training weer te leren hoe hij zijn arm moet gebruiken."
Onzichtbaarheid en door muren kijken
In Deus Ex: Human Revolution komen naast mechanische ledenmaten ook veel andere augmentations voor. Hieronder vallen onder andere onzichtbaarheid en de mogelijkheid om door een muur heen te kijken. Beide augmentations zijn volgens Heskes niet onmogelijk: "Onzichtbaarheid is erg lastig. Het doel is om wat er achter je is op jezelf te projecteren. Om onzichtbaar te zijn moet de andere persoon zien wat er achter jou staat. In feite ben je dus eigenlijk niet onzichtbaar, maar is dat voor het blote oog niet meer waar te nemen omdat je onderdeel bent van de omgeving."
Ook de mogelijkheid om door muren te kijken bestaat. "Een muur laat geen licht door en het is daarom onmogelijk om er dwars doorheen te kijken. Maar er bestaat een hele simpele oplo ing: plaats een camera aan de andere kant van de muur. Het klinkt mi chien simpel, maar dit zou best de toekomst kunnen worden. Dat je via een draagbaar apparaat zoals je smartphone op elk moment van de dag alle kamers in je eigen huis kunt bekijken. Een warmtesensor is overigens ook nog mogelijk, die technologie is reeds beschikbaar."
Pistolen in je duim en robotbenen
Volgens Heskes zou een geweer in een robotarm ook kunnen bestaan. "Een mechanische arm zou een verlengstuk kunnen worden van je huidige arm, dat sterker is of een geweer bevat. In principe kan het wel, want de trekker kun je gewoon met je hersenen overhalen. Ik zie alleen de meerwaarde van een pistool in je duim ten opzichte van in je hand niet in. Hoe helpt dat je verder?"
Een mechanisch been is volgens Heskes een stuk moeilijker te realiseren dan een robotarm. "Naast dat je het been net als een arm behoort te trainen, moet je er ook nog eens stabiel op kunnen staan. Lopen en tegelijkertijd aansturen lijkt mij ingewikkelder dan alleen je arm bedienen. Ik heb ook nog niet gehoord dat hier onderzoek naar gedaan wordt."
We willen (nog) geen chips
Heskes ziet het niet gebeuren dat mensen in 2027 op grote schaal met mechanische ledenmaten lopen. Hij voorspelt wel dat persoonlijke technologie, met name informatie op basis van waar je bent of hoe jij je voelt, een grotere rol gaat spelen. "De meeste mensen hebben nu een smartphone of een iPad en de eerste stap is dat wij via deze apparaten steeds persoonlijkere informatie gaan ontvangen. Dat je via zogeheten biosensoren in je kleding, bijvoorbeeld een onderbroek die de temperatuur doorgeeft, informatie krijgt op je smartphone. Ik zie onszelf nog niet met ingebouwde apparaten of chips lopen, daar zijn we nog lang niet aan toe. Mi chien willen we dat ook wel nooit. Mensen willen toch altijd graag de controle houden of een apparaat uit kunnen zetten. Je moet ook nadenken over privacy en het gevaar van hacken, dat wordt ook nog een groot probleem voordat we de eerste stap kunnen zetten om daadwerkelijk mechanische technologie in onszelf te stoppen."
"We laten pas echt aan ons sleutelen als het medisch gezien voordelen kan opleveren. We willen geen chip in onze arm, maar wel een pacemaker en dat is in feite ook gewoon een chip. Een mechanisch onderdeel moet een belangrijk doel hebben en niet alleen maar meer informatie of mogelijkheden geven."
De idealen van Heskes
De techniek om het brein te analyseren wordt steeds geavanceerder. Wat zou Heskes graag zien de komende tien jaar? "Het lijkt mij heel gaaf dat de televisie een zender selecteert waar je op dat moment voor in de stemming bent. Dat in je hersenen wordt gekeken waar je op dat moment zin in hebt en de televisie, gebaseerd op die uitkomst, automatisch een kanaal kiest. Een stemming kan namelijk gewoon worden gemeten."
Hoewel Heskes onder andere onderzoek doet naar de mogelijkheden van mechanische ledenmaten, staat hijzelf nog niet te springen om een robotarm. "Zolang ik een gezonde arm heb, zou ik niet de behoefte hebben om mijn eigen arm te vervangen. Alleen als het medisch nodig is." En dan haalt zelfs de mogelijkheid om een pistool uit zijn duim te toveren, Heskes niet om.