De eerste Grand Theft Auto was in veel aspecten uniek. Het spel bood de speler niet alleen een vrij toegankelijke stad waarin hij kon doen en laten wat hij wou, het was ook één van de eerste spellen waarin je niet de wereld van de ondergang moest redden, maar juist de slechterik mocht spelen. In Grand Theft Auto was je een crimineel, een joyrider, een moordenaar, een dief. Het sloeg aan en al snel volgenden tientallen games waarin je aan de andere kant van de wet je zaakjes mocht regelen. Wij zetten de meest toonaangevende spellen op een rij.

Gangsterfilms waren voor de komst van de videogames al een vrij gangbaar fenomeen, maar games waarin je de misdadiger speelt hebben pas de laatste jaren hun intrede gedaan. Spelen als politieagent was overigens wel vrij gangbaar. Neem nu Keystone Kapers van Activision, dat al in 1983 verscheen. In een winkelcentrum diende je een dief genaamd Harry, in te rekenen voordat hij er met de buit vandoor ging. Ook in NARC (1990) speelde je een politieagent, die er overigens wel vrij moorddadige werkwijze op na hield.

Keystone Kapers

Net voor Grand Theft Auto verscheen Postal (1997), een spel waarin je een psychopaat speelde die alles en iedereen af moest schieten. Een doel had je niet, hoe meer lijken hoe meer vreugde. Het spel was eigenlijk zo ziek en geschift, dat het maar een kleine groep mensen wist aan te spreken. De gameplay was eentonig en ouderwets en Postal verdween al snel in de budgetbakken, hoewel enige politieke oproer het spel nog net wat meer aandacht gaf dan het verdiende. Een gangstergame kun je Postal overigens ook niet noemen.

Postal

De eerste Grand Theft Auto verscheen eind 1997 en betekende de echte doorbraak voor de gangstergames. Door het bovenaanzicht en de kleurrijke graphics, waren de misdadige handelingen nog niet zo spraakmakend als in de hedendaagse misdaadgames. Zeker na het bloedfestijn in Carmageddon (1996) deed Grand Theft Auto weinig stof op waaien. De gamers die het speelden wisten echter dat de feeling van GTA minstens zo gewelddadig was. Juist de mate van vrijheid zorgde ervoor dat de misdadige handelingen die je beging, ook echt misdadig voelden. Je hoefde immers niet voetgangers te overrijden, zoals in Carmageddon het geval was, maar het was te leuk om het te laten.

Grand Theft Auto

De invloed van Grand Theft Auto was tweeslachtig. Aan de ene kant verschenen er spellen die de vrijheid van GTA probeerden over te nemen en daarbij niet zozeer misdadig waren, aan de andere kant waren er spellen die juist inspiratie haalden uit het misdaadthema. In de eerste categorie zagen we aan het eind van de jaren 90 onder andere Midtown Madne (1999) en Driver (1999). In beide spellen sprongen voetgangers netjes aan de kant wanneer je erop af reed. In dit artikel zullen we vooral op de spellen in de laatste categorie in gaan.

Midtown Madne en Driver

De meest bekende vorm van misdaad is stelen, en stelen was je voornaamste doel in Thief: The Dark Project (1998) van Looking Gla . De vernieuwing bij Thief kwam echter niet alleen voort uit de criminele setting, het spel betekende eveneens een nieuw tijdperk voor games waarin je ongezien je doel moest bereiken. Je moest je verschuilen in schaduwen en lopen over zachte ondergrond, om ongezien en ongehoord te blijven. Of GTA veel invloed heeft gehad op Thief is overigens maar de vraag, want het spel werd al voor de release van GTA aangekondigd. Wel is Thief weer een voorbeeld van een misdaadgame, die ook in andere opzichten veel vernieuwing met zich mee bracht die in daaropvolgende games zijn sporen na liet.