Het is een prettige ontmoeting met Geralt en zijn avonturen. In de voorname saga gaat monsterjager Geralt op zoek naar het jonge meisje Ciri, telkens onder moreel zeer ambigue omstandigheden. Tijdens zijn reizen ontmoet hij veel personages die later een rol kregen in de games en komt hij in aanraking met de smerige intriges die zich afspelen in de hogere echelons van politiek en diplomatie – het spel van tovermeesters, heksen, koningen, spionnen en allerhande schaduwachtige personen. De ongelukkige Geralt houdt zich daar het liefst ver van afzijdig, maar ook in de boeken lukt hem dat niet.
Axii gebruiken op Sapkowski
Andrzej Sapkowski staat om zijn mening bekend dat een verhaal alleen maar in boekvorm verteld mag worden. Hoewel de games waanzinnig populair zijn geworden, zeker met Wild Hunt, en zijn boeken daardoor niet alleen opnieuw in Polen, maar in de rest van de wereld, een enorme boost hebben gekregen, blijft Sapkowski voet bij stuk houden: de games zijn onzin en hebben niets met zijn Geralt te maken. De gametrilogie van CD Projekt RED is in feite niets meer dan een (absurd dure) vorm van fanfictie. En het is spijtig dat Sapkowski dat vindt: de games zijn namelijk – en zoiets zeg ik eigenlijk nooit – vele malen beter dan de boeken.
Als iemand die de boeken pas las ná de games gespeeld te hebben, kon ik niet anders dan de romans ingetogen vinden. Goed, jawel, intere ant ook, maar over het algemeen tamelijk braaf. Geralt is een rots van een personage, veel minder spraakzaam dan hij in de games (noodgedwongen) is en het verhaal beweegt een stuk langzamer dan in de gametrilogie. Neem dan de games: we leren Geralt van een heel andere kant kennen, de morele ambiguïteit wordt prachtig uitgewerkt in alle dialoogopties en mi iebesli ingen die je kunt kiezen en het verhaal telkens op andere manieren beïnvloeden. Welgenomen staan de games veel meer toe kennis te maken met Geralt en zijn wereld dan de boeken dat ooit kunnen – de verhalen komen uitmuntend tot hun recht met het allergrootste respect voor de auteur en zijn creativiteit en de games zijn niets minder dan de waardigste aanvullingen op het Witcher-canon.
Games het ultieme vertelmedium?
Games kunnen het perfecte vertelmedium zijn, nog meer dan boeken en films, omdat ze uitnodigen actief een rol te vervullen in het creëren van een verhaal, deel te nemen aan de wereld waarin het zich afspeelt. Het is een Gesamtkunstwerk: verhaal, visuele vormgeving, muziek, interactiviteit, vrijheid. Games zijn oefeningen in schepping, wereldvorming, rollenspel, empathisch vermogen, oplettendheid, Wanderlust, Sehnsucht, noem het maar op, het komt allemaal samen. Het verkennen van een wereld en het in je opnemen van een omgeving, terwijl je met je besli ingen je eigen verhaal vormt, doe je in The Witcher 3: Wild Hunt als in geen andere game.
Zeker in Blood and Wine komt dit prachtig tot zijn recht. Het hertogdom Tou aint nodigt veel meer uit dan de andere gebieden van The Witcher 3. Het is een hommage aan high, middeleeuwse fantasy, zoals we die kennen uit de werken van Tolkien, Lewis, de Arthurromans en de sprookjes van de gebroeders Grimm. Bijzonder, voor een saga die de klemtoon toch legt op wat grimdark genoemd wordt: een subgenre waarin dystopie en immoraliteit, geweld en donker realisme centraal staan. The Witcher, met zijn racisme, xenofobie, pogroms, verkrachtingen en afslachtingen, voldoet daar met verve aan. Een personage zoals Geralt dat die wereld gewend is, is daarom een vreemde eend in de bijt zodra hij zich in een schijnbaar zó perfecte wereld als Tou aint bevindt.
Leven als een Bourgondiër in Tou aint
Als Limburger zit de Bourgondische leven tijl er bij mij natuurlijk goed in. Mi chien is het daarom dat Tou aint mij zo enorm aanspreekt (afgezien van dat het zo schilderachtig is met zijn glooiende heuvels, wijnranken, villa’s aan de horizon, pastelgekleurde stapelwolken en rondkuierende levensgenieters en zwerfridders op hun queeste elke dag te plukken). Elk frame is een schilderij op zich dat met grote regelmaat uitnodigt halt te houden en te genieten van de geluiden en de uitzichten. Aan de Italiaanse en Franse renai ance wordt sterk gerefereerd in Blood & Wine en dat is fantastisch, met het gebruik van een draailier en schalmeien in de soundtrack, het antieke taalgebruik, hoofse ridderlijkheid, het gebruik van die kla ieke sprookjes en sages, de rijke personages en – ik zal niet liegen – vooral de verschijning van één specifiek personage.
Het is verfri end dat deze wereld functioneert zonder dat Geralt daar aan te pas moet komen: hij is, net als ons, een gast in Tou aint en niet op de hoogte van alle vreemde gebruiken. Geralt is een randfiguur in de alledaagse wereld van zwerfridders en bons vivants. Hij beziet de fantasievolle sierlijkheid van Tou aint dan ook vanuit een heel andere ervaring, hij komt namelijk net uit het door oorlog verwoeste Velen en het corrupte Novigrad. De enige verwante ervaring deed hij mi chien op in Skellige, waar de riten en mores van de bevolking hem ook vreemd waren. Maar waar in Skellige een afzijdige, ingetogen en respecteerbare cultuur leeft – wijze druïdes, heldhaftige jarls en krijgers, de ruwe vriendelijkheid van de eilandbewoners –, is Tou aint wel een heel ander verhaal. Zonder gêne kan Geralt daarom commentaar geven op de pompeuze ridders, geile minstrelen, arrogante kunstenaars en voluptueuze, naïeve blondines in de uitgebreide hofhouding van de hertogin.
Schaduwwerking
Maar Tou aint is lang niet zo plat en recht voor zijn raap als het vaak lijkt. Ondanks dat Blood & Wine ons fantasy toont zoals wij dat uit de bedtijdverhaaltjes kennen, is de wereld in werkelijkheid veel grimmiger. En gevaarlijker dan Velen en Novigrad: daar was het gevaar herkenbaar. Maar in Tou aint ligt het verscholen. Onder die prachtige, onbekommerde wereld schuilen diepe geheimen en eeuwenoude gevaren die dreigen op te borrelen en het onbeschaamd onschuldige leventje van de brave mensen van Tou aint mogelijk kunnen doorbreken. Er wringt iets, al weet je in het begin nog niet helemaal wat. Die dunne scheidslijn tu en utopie en dystopie en de realistische dreiging dat die overschreden gaat worden, boezemt meer angst in dan een gevaar dat je van mijlenver ziet aankomen.
Het is mi chien ook een metafoor. Geralts mi ie om als atypische antiheld Tou aint te redden, niet omdat hij daartoe voorbestemd is maar in feite omdat ‘ie daartoe gedwongen wordt door de hertogin, kan gelezen worden als een revival van de middeleeuwse high fantasy. Veel moderne fantasy volgt modegrillen en wordt alsmaar donkerder met het verstrijken van de jaren, als vertaling van hoe wij ons tegenwoordig maatschappelijk voelen: onze ontevredenheid over politiek, economie, milieu en moraliteit komen als thema’s en motieven aan bod. Net als sciencefiction is fantasy een reflectie op een maatschappelijke situatie en levenskijk: die genres zijn daarom erg intere ant omdat ze niet zozeer een demonstratie zijn van de creativiteit van de schrijver, maar commentaar geven op actualiteiten. Je kunt erg veel leren over bepaalde tijden en hoe men in die tijden leefde door de fantasy uit die tijd te lezen – geen wonder dat de gebroeders Grimm, Dickens, Carroll, Lovecraft, Tolkien, Lewis, Jordan, Martin en Rowling zoveel van elkaar verschillen.
...een ode aan de riddersages en sterk gelaagde sprookjes waar wij mee zijn opgegroeid...
In een tijd waarin de grimdark van A Song of Ice and Fire minstens net zo populair is als The Chronicles of Narnia en The Lord of the Rings, kan de reële angst ontstaan dat het ene genre plaats moet maken voor het andere. Juist omdat fantasy van oudsher een ontsnapping bood aan de realiteit naar een mooiere schijnwerkelijkheid, ontstaat er een nostalgisch verlangen naar die ouderwetse fantasy. Met Blood and Wine wijkt CD Projekt RED daarom af van de moderne grimdark van The Witcher 3: Wild Hunt en brengt het een ode aan de riddersages en sterk gelaagde sprookjes waar wij mee zijn opgegroeid en zo van zijn gaan houden – voorzien van Geralts goudeerlijke, stoïcijnse en vaak hilarische commentaar. Het contrast tu en The Witcher 3 en Blood and Wine had niet groter kunnen zijn, in atmosfeer, vertelling, thematiek, waardigheid. Het zijn twee kanten van dezelfde fantasy-medaille en een prachtige vertoning van de veelzijdigheid van fantasy, de zorgvuldigheid van CD Projekt RED en een waardige afsluiting van het verhaal van Geralt van Rivia.