Om de lijst overzichtelijk te houden, beperken we ons tot de strategiegames en laten we economische ruimtesimulators als Elite en X: Beyond the Frontier buiten beschouwing. Het gaat dus om games waarbij een beschaving of land de ruimte krijgt om het universum of de wereld te verkennen (eXploration), naar hartenlust uit te breiden (eXpansion), andere beschavingen te manipuleren en grondstoffen uit te buiten (eXploitation) en om uiteindelijk alle tegenstand te verdelgen (eXtermination).
Zoals gebruikelijk bij lijsten als deze, is de selectie en de volgorde uiteraard niets minder dan de Absolute Waarheid. Aanvullingen en suggesties ter verrijking van dit artikel zijn daarom uit den boze.
10. Endle Space
Op het vlak van innovatieve gameplay wint Endle Space weinig prijzen, maar de verschillende buitenaardse ra en zijn op zijn zachtst gezegd bijzonder te noemen. Beïnvloed door een mysterieuze stof die het bewustzijn verhoogt – bewaar je kalmte, Dune-fans – verkiezen verschillende ra en de oneindige leegte boven hun eenvoudige bestaan. Endle Space kent de clichés van de voorgaande ruimtegames door en door, en zet ze lekker op zijn kop.
Te denken valt aan een mechanisch volk dat ooit is ontworpen om planeten bewoonbaar te maken voor de millennia oude ontwerpers, ongeacht of er al iemand woont of niet. Ook kunnen we ons niet herinneren dat we ooit iemand zijn tegenkomen als Horatio. De verveelde multibiljonair vond een planeet vol kloonapparatuur en zal niet rusten totdat het hele universum is bevolkt met wonderschone kopieën van de mooiste mens die ooit heeft geleefd: hijzelf. Tel daar een uiterst strakke en gestroomlijnde interface bij op en Endle Space kan prima meedraaien in de 4X-top.
9. Sins of a Solar Empire
Met een tikkeltje melodramatische titel mag het niet verbazen dat Sins of a Solar Empire zich presenteert als een echte space opera. De industrieel onderlegde handelsfederatie TEC krijgt het aan de stok met de transhumane Advent, die uit zijn op wraak na een eeuwenlange verbanning. Intu en duikt de buitenaardse Vasari op, die op de vlucht zijn voor een mysterieuze en allesvernietigende macht.
De game laat zich spelen als een real-time strategiegame, maar dan op de schaal van de Melkweg. Om dat allemaal overzichtelijk te houden, minimaliseert Sins of a Solar Empire de micromanagement, vaak de achilleshiel van het 4X-genre. De vloten die je uitstuurt naar de uithoeken van het sterrenstelsel worden aangevoerd door een vlaggenschip dat in levels stijgt en kunnen prima op eigen houtje hun speciale mogelijkheden gebruiken.
Als je jouw neus niet ophaalt voor een paar smerige streken, kun je aankloppen bij de ruimtepiraten. Niet bezwaard door zo iets knulligs als een moraal kompas storten ze zich op het doelwit van de hoogste anonieme bieder. That’s a nice space empire you’ve got there…
8. Age of Wonders 3
In de lijst is ook ruimte voor wat Neerlands trots, want de door Triumph Studios gemaakte strategiegames in een fantasiesetting zijn zeker de moeite waard. De opzet is vergelijkbaar met Heroes of Might & Magic, waarbij legers worden aangevoerd door helden en tovenaars . Kies uit de gebruikelijke lijst van Tolkieneske ra en een volk, het type leider en een paar magische elementen om kracht uit te putten. Wil je als Goblin Theocraat alle ongelovigen op de brandstapel jagen? Geen probleem. Voel je er meer voor om als industrieel ingestelde Elven Dreadnought alle bo en te kappen en tegenstand te verpulveren met kanonvuur? We… respecteren jouw keuze.
Age of Wonders 3 is op zijn best tijdens de tactische gevechten, waarin beurtelings eenheden met een keur aan speciale vaardigheden elkaar het leven zuur maken. Een slimme opstelling en een goed getimede vuurstorm kunnen het verschil maken tu en een klinkende overwinning of een verloren held.
7. Total War: Shogun 2
De Total War-games zijn waar turn-based grand strategy en spectaculaire real-time veldslagen elkaar ontmoeten. Te vuur en te zwaard verover je een rijk dat Alexander de Grote in zijn meest koortsachtige dromen niet zou kunnen voorstellen en verpletter je legers met een tactisch inzicht waar Napoleon vol ontzag ABBA-liedjes van gaat neuriën. Toegegeven, diplomatie heeft nooit een rol van betekenis gespeeld in de gamereeks. Maar ach, waarom zou je nog praten als je een kudde met kanonnen bewapende olifanten achter de hand hebt?
Van feodaal Japan tot het oude Rome heeft de serie al verschillende tot de verbeelding sprekende periodes aangedaan. Niet altijd met succes, want meerdere delen uit de serie hebben te lijden onder een AI die zich niet bijster intelligent toont en gaat de ambitie van ontwikkelaar Creative A embly wel eens verder dan hun technische kunnen, met vervelende bugs tot gevolg. Daarom kiezen wij voor Shogun 2 als vertegenwoordiger van de serie, omdat deze van alle Total War-games sinds Rome de scherpste focus en beste afwerking heeft.
6. Master of Orion
In 1993 gaf gamejournalist Alan Emrich in Computer Gaming World de turn-based strategiegame Master of Orion een ‘XXXX’-rating, met een knipoog naar de cla ificering van pornografie. ‘Explore, expand, exploit and exterminate’ vormt tegenwoordig de kortst denkbare samenvatting van het genre. Vooral Master of Orion 2 roept bij veel oudere strategieliefhebbers nog altijd warme herinneringen op aan de avonden vol galactische veroveringstochten, om verschrikt op te merken dat het buiten alweer licht werd.
Lange tijd gold deel 2 als het ijkpunt van een goede turn-based strategiegame dat zich in de ruimte afspeelt. Intu en is de game flink gedateerd, maar gezien de historische waarde verdient MOO een plekje in deze lijst.
5. Europa Universalis 4
Bijna vierhonderd jaar, een ongelofelijk gedetailleerde wereldkaart met tientallen speelbare landen en uitgekiende gameplaysystemen zijn de ingrediënten voor een historische speeltuin zonder weerga. Het jaar des Heeren 1441 is het startpunt voor een lange geschiedenisreis waarin keizers, sultans, stadhouders, prins-bi choppen en revolutionairen het onvermijdelijk met elkaar aan de stok krijgen. De staten die je door de eeuwen heen kunt leiden gaan van de Cherokee tot het China van de Ming-dynastie, en zijn regelmatig voorzien van een unieke speelstijl.
Zoals de titel verraadt, ligt het zwaartepunt van de game bij Europa, dat tijdens de game te maken krijgt met wrede godsdienstconflicten en opportunistische succe ieoorlogen. Het is ook de tijd waarin het continent zijn blik naar buiten werpt en zijn invloed laat gelden in vrijwel de hele wereld. Uiteraard neigen wij tijdens het spelen altijd weer naar ons eigen kikkerlandje om de Gouden Eeuw te doen herleven. Dankzij een geslepen handelsgeest en rücksichtsloze kolonisatie vinden gigantische geldstromen een weg naar onze diepe zakken en voelen we ons rijker dan God. Als voor die rijkdom honderdduizenden onschuldige Indianen over de kling worden gejaagd, jammer dan.
4. Galactic Civilizations 2: Dread Lords
Galactic Civilizations 2: Dread Lords volgt het genrebepalende voorbeeld van Master of Orion, maar weet de formule nagenoeg te perfectioneren. Na de ontdekking van de Hyperdrive snellen mensen en ander intelligent leven zich naar de sterren, om volop met elkaar de concurrentie aan te gaan. Waar GalCiv 2 in uitblinkt is verraderlijke kunstmatige intelligentie en de enorme vrijheid die je hebt om jouw sterrenschepen te ontwerpen. Niets is zo vernederend als de thuiswereld van de Snathi vermorzelen met een vloot van felroze kittenvormige slagschepen.
We kunnen bovendien hard lachen om de melige omschrijvingen van onderzoeksresultaten en de bizarre buitenaardse ra en die de Melkweg rijk is. Een game waarin een ras van genocidale eekhoorns jou de oorlog kan verklaren, mag niet ontbreken in deze lijst.
3. Sid Meier’s Alpha Centauri
Onder leiding van Civilization 2-designer Brian Reynolds maakte Firaxis met Sid Meier’s Alpha Centauri een spiritueel vervolg op Civilization dat zich kan meten met de grote science-fictionwerken van schrijvers als Arthur C. Clarke en Isaac Asimov. In de spin-off bereiken de overlevenden van een onleefbaar geworden aarde in het jaar 2100 het dichtstbijzijnde zonnestelsel: Alfa Centauri. Op de planeet Chiron worden de kolonisten geconfronteerd met een vijandige omgeving, agre ief inheems leven en – het kan ook niet anders – elkaar.
Bijzonder aan Alpha Centauri is dat de verschillende facties zich niet laten indelen in naties, maar ideologieën. Elk van de zeven facties hebben een geheel eigen visie over de beste manier om een gemeenschap te leiden en met behulp van verregaande technologische ontwikkelingen is het mogelijk jouw gedroomde utopie tot in details te ontwerpen. Van alle games in deze lijst is Alpha Centauri veruit de meest filosofische, dankzij prikkelende citaten en filmpjes die na vijftien jaar opmerkelijk relevant zijn gebleven.
2. Crusader Kings 2
Een nadeel van het grootschalige 4X-genre is het bijna volledig ontbreken van menselijkheid. Een atoombom valt op Parijs en we knikken goedkeurend als het bevolkingscijfer terugloopt van 26 naar 4. De miljoenen verschroeide lichamen na een bombardement op planetaire schaal zijn niet meer dan een historische voetnoot in het zoveelste grensconflict tu en de Gnarflebarfs en het Elysiaanse Gemenebest. Crusader Kings 2 zet een uiterst knappe prestatie neer door zes eeuwen aan Europese, Arabische en Indische geschiedenis heel persoonlijk te maken.
In de feodaalstelselsimulator probeer je als hoofd van een dynastie een zo stevig mogelijk rijk op te zetten, waarbij je dankbaar gebruik maakt van verstandshuwelijken, moordcomplotten en op zijn tijd wat strategisch toegepaste incest. En mocht al het gekonkel niet baten, dan kun je altijd nog een overweldigend leger op de been brengen. Het is alleen te hopen dat al die ambitieuze vazallen geen gekke ideeën krijgen over wie de troon verdient. Na een middagje Crusader Kings 2 heb je meer bedriegende dwergen, bloeddorstige bastaardzonen en buitenechtelijke seks gezien dan na een gemiddeld seizoen Game of Thrones.
Weliswaar gaat alle drama verborgen achter eenvoudige portretten, cijfers en tekstvakken, maar dat maakt onze verontwaardiging er niet minder om als onze beresterke en hyperintelligente troonopvolger wordt gecastreerd door een afgunstige oom. Ze noemen het niet voor niks ‘edele delen’.
1. Civilization 5
“Een game is een opeenvolging van intere ante keuzes”, definieerde Civilization-bedenker Sid Meier het medium ooit. Het is een principe dat als een rode lijn door Civilization-reeks loopt, met als toppunt Civilization 5. De paar beschuldigingen van ketterij – “Zeshoekige vakken? Geen stacks? Ondenkbaar!” – zijn snel vergeten als Civ 5 je overweldigt met een onovertroffen aantal dillema’s om het hoofd over te breken, om maar te zwijgen van de twee uitstekende uitbreidingen voor de strategiegame.
Van een nederige Settler tot een wereldmacht die zonder pardon intercontinentale nucleaire wapens rondslingert leid je een beschaving door de millennia heen en bouw je imposante steden en ontzagwekkende wereldwonderen. Aangemoedigd door de historische kenmerken van jouw natie kies je ervoor om op militaire, diplomatieke, economische, culturele of technologische wijze jezelf bewijzen als de beste beschaving aller tijden. De Civilization-games worden met recht gerekend tot de beste games ooit en hebben ons meer nachtrust gekost dan we willen toegeven. Vooruit dan, nog één beurt.