Vanaf 1995 vlogen de advertenties om je oren: de Society Against PlayStation (S.A.P.S.) raadde iedereen aan de kracht van PlayStation niet te onderschatten (“Do not underestimate the power of PlayStation”). De advertenties waren lekker fris en cool en gaven je het idee dat PlayStation iets stouts, iets nieuws, iets gevaarlijks was.
Edgy en cool
Gevaarlijk was het inderdaad, voor de concurrentie van Sony welteverstaan. Voorheen bracht Sony games uit op andere consoles en probeerde het zelfs samen met Nintendo een systeem te ontwikkelen. Maar Nintendo was te trots en te gierig en liet Sony plotsklaps vallen. Daar heeft het bedrijf vast nog jaren spijt van gehad, want Sony sloeg met de PlayStation genadeloos toe. De console lanceerde op 29 september 1995 in Europa (een halve maand na de release in de Verenigde Staten, terwijl hij in Japan al in december ’94 verscheen) en kostte maar liefst 799 gulden (omgerekend 363 euro), een flinke smak geld voor een console destijds. Toch had Sony geen moeite om uiteindelijk meer dan 100 miljoen exemplaren van de spelcomputer te verkopen.
En dat lag niet alleen aan de edgy reclames. De PlayStation maakte games voor het eerst echt cool bij het grote publiek en deed dat vooral met stoere games. In plaats van kleurrijke werelden en loodgieters of egels draaide PlayStation om volwa en actie. Alleen al op de dag van lancering was dat duidelijk: Battle Arena Toshinden was een bruut vechtspel dat moeilijk was om onder de knie te krijgen, Ridge Racer was een arcaderacer met uitermate realistische graphics en de futuristische setting en opzwepende beats van WipEout gaven Nintendo’s F-Zero het nakijken.
De belangrijkste reden waarom deze games zoveel indruk maakten op gamers, was dat de games op cd-rom kwamen in plaats van op cartridges. Goed, opeens moest je geld neertellen voor een memory card om je game op te slaan (voorheen kon je je saves op de cartridge zelf opslaan), maar daar stond een groot voordeel tegenover: op een cd-rom past veel meer data. Dus kregen we tu en de gameplay prachtige voorgerenderde filmpjes voor onze kiezen en was de geluidskwaliteit van het apparaat ongekend.
Goede en foute keuzes
Sony maakte constant gekiende keuzes met de PlayStation. Zo liet het bedrijf zonder poeha bloed toe in games, terwijl Nintendo daar in het verleden moeilijk over deed. Ook vroeg het aan uitgevers veel minder licentiekosten om hun games naar de PlayStation te brengen. Heel slim natuurlijk, want Sony zelf had in de begindagen nog weinig capaciteit voor het ontwikkelen van games en kon de steun van Japanse grootheden als Namco en Capcom goed gebruiken. Sony kreeg ook hulp van buitenaf, want de concurrentie maakte veel slechte besli ingen. Sega verraste niet alleen gamers maar ook uitgevers met een release van de Saturn vlak na de daadwerkelijke onthulling van de console, waardoor niemand kans zag om games klaar te stomen voor de lancering. Nintendo bracht bijna anderhalf jaar na de PlayStation de Nintendo 64 uit en bleef stug vasthouden aan het cartridgeformaat.
Dat kostte Nintendo de support van het toenmalige Square. Die had Final Fantasy 7 in de maak voor de Nintendo 64, maar de opslagruimte van de cd-rom was te aanlokkelijk om te negeren. De release van FF7 op de PlayStation bleek de doodsteek naar de concurrentie en één van de grootste system sellers ooit. Veel games volgden, allen succesvolle nieuwe franchise die we deze dag nog steeds kennen: Tomb Raider. Tekken. Resident Evil. Rayman. Tony Haw's Pro Skater. Grand Theft Auto. Metal Gear Solid. Het sterke aan deze titels is dat het niet alleen mainstream succe en waren, maar dat ze ook hardcore gamers aantrokken.
Het succes van de DVD
Door het doorslaand succes van PlayStation zetten de meeste uitgevers in de daarop volgende generatie hun geld wederom op Sony. Het bleek een self fullfilling propecy: mede dankzij de enorm sterke support van third parties werd Sony voor de tweede maal op een rij de onbetwiste koning van de generatie. PlayStation 2 verscheen op 24 november 2000 voor de niet mi elijke prijs van 1199 gulden (544 euro), maar door de sterke reputatie en vele games zijn er inmiddels al meer dan 150 miljoen exemplaren van verkocht.
En dat terwijl het begin vrij stroef verliep. De prijs bleek veel te hoog (wat Sony later corrigeerde met drastische prijsdalingen) en de launchgames, waaronder Timesplitters, SSX en FIFA 2001, bleken toen nog niet de aantrekkingskracht te hebben van de meer gevestigde series als Resident Evil en Tomb Raider. Het balletje ging echter pas rollen toen veel populaire films op dvd begonnen uit te komen. De dvd-drive bleek het Trojaanse paard van Sony te zijn: opeens was de PlayStation 2 een relatief goedkope en kwalitatief goede dvd-speler. De voordelen van dvd tegenover de videoband waren zo drastisch en bij films als The Matrix zo ontzagwekkend, dat vele PS2-consoles zelfs gekocht werden als dvd-speler. Dat het ding games afspeelde, was dan mooi meegenomen.
Toen de PS2 in steeds meer huishoudens kwam, verschenen de games vanzelf. Final Fantasy 10, Jak & Daxter, Gran Turismo 3, God of War, Kingdom Hearts, Metal Gear Solid 2, Devil May Cry… zowel bekende franchise als geheel nieuwe gezichten vonden hun thuis op PlayStation 2. Maar één titel die tijdelijk exclusief op de console verscheen, keerde het tij pas echt en gaf laatkomer Nintendo (met de GameCube) én nieuwkomer Microsoft (met de Xbox) het nakijken: Grand Theft Auto 3. Waar de reeks tot dat deel nog een onopvallend lelijk eendje was, bleek GTA3 de introductie van een geheel nieuw, populair genre: de sandbox-game. Grand Theft Auto 3 was enorm gewelddadig, sarcastisch en gedetailleerd, en dat alles in 3D. Het succes van GTA3 kan een compleet ander artikel vullen, maar laten we het er op houden dat de game, samen met vervolgen Vice City en San Andreas, de PlayStation 2 met gemak als eerste over de finish hebben getrokken.
De eerste barsten
Eigenlijk zijn de eerste barsten in Sony’s ijzeren greep om de game-industrie pas deze generatie verschenen. Het bedrijf was niet alleen later dan de concurrentie (de PlayStation 3 verscheen op 23 maart 2007, na de Xbox 360 en Wii), maar was met 600 euro ook nog eens duurder. Daarbij bleek Blu-ray bij lange na niet zo’n grote aantrekkingskracht als dvd te hebben. Ook de launch line-up was niet zo sterk: exclusieve games als MotorStorm, Resistance: Fall of Man en Genji wisten de verwachtingen niet of maar deels waar te maken.
Het is vooral het succes van de concurrentie die het Sony deze generatie lastig maakte. Waar Nintendo en Microsoft voorheen nog vooral de hardcore markt probeerden te veroveren, daar ging Microsoft voor een met Sony vergelijkbare tu enweg, terwijl Nintendo compleet voor de casual markt ging. Door Microsoft’s PC-achtergrond bleek het ook nog eens veel gemakkelijker om voor de Xbox 360 te programmeren dan de PlayStation 3, en veel franchise sprongen over naar Microsofts console of kwamen in ieder geval op beide platformen uit, van Final Fantasy en Grand Theft Auto tot Resident Evil en Tomb Raider. Daarbij bleek de controller van Xbox 360 veel geschikter om first-person shooters mee te spelen dan Sony’s oude vertrouwde Dual Shock-controller, en laat dat deze generatie nu net het populairste genre zijn. Dankzij slimme deals met uitgevers als Activision en hun allesvernietigende Call of Duty-franchise, wist Microsoft tijdelijke exclusieve content los te peuteren.
De PlayStation 3 is echter alles behalve een miskleun. Er zijn inmiddels veel meer dan 70 miljoen exemplaren van verkocht en vooral in Japan geniet de console nog ongekende populariteit en support van uitgevers. Minstens zo belangrijk is dat Sony op de PS3 pas echt heeft aangetoond wat voor goede studio’s de uitgever zelf in handen heeft. Guerrilla met Killzone, Naughty Dog met Uncharted, Media Molecule met LittleBigPlanet: Sony weet nog net als voorheen hoe het mainstream met hardcore combineert, maar doet dat, nu derde partijen alleen nog maar multiplatformgames maken, met interne studio’s. En het blijft ook experimenteren: van leuke Move- en Eye-games als Wonderbook en Digg’s Nightcrawler, tot indiehits als Journey en Flower: het aanbod games op PlayStation 3 is enorm divers en de interne studios van Sony pompen er veel meer exclusives uit dan Microsoft.
Vannacht gaan we zien hoe Sony zijn volgende belangrijke stap maakt. Gaat het bedrijf onbedoeld nog meer plek maken voor de concurrentie of claimt het de markt weer terug? Het is er in ieder geval vroeger bij dan Microsoft, wat een voordeel kan zijn. Door third party games voor het eerst op PlayStation 4 te tonen, a ociëren gamers die titels sneller met de console. En blijft Sony trouw aan de Dual Shock-controller? Hoe gaat Sony het aanpakken zonder Trojaans paard als de dvd of blu-ray? Allemaal vragen waar we vannacht hopelijk (deels) antwoord op krijgen. En als je twijfelt over de impact die een nieuwe console van Sony kan hebben, laten we je met één slogan achter: Do not underestimate the power of PlayStation!
Bekijk de PlayStation 4-onthulling vanaf middernacht live op Gamer.nl.