Controverses achtervolgen Atomic Heart: hoe Russisch is deze game?

De game speelt zich in een alternatief Sovjet-Unie in de jaren 50 van de vorige eeuw, waarbij de USSR een soort technologische utopie is geworden met robots die mensen op hun wenken bedienen. Dit zou je mogelijk als Russische propaganda kunnen zien, maar in de game blijkt de utopie al snel niet zo fijn als het lijkt. Op Bioshock-achtige wijze wordt de duistere kern achter alle pracht en praal blootgelegd.

Het verhaal van de game is dan ook niet de grootste bron van controverse. De banden met Rusland en de mogelijke geldstroom naar de Russische economie is voor velen een groter probleem.

Hoe Russisch ontwikkelaar Mundfish precies is, blijft een prangende vaag. Op dit moment is er geen verwijzing naar Rusland te vinden op de website van de studio, dat nu in Cyprus is gevestigd. Men zegt werknemers van over de hele wereld te hebben. Wel lijkt het duidelijk dat de studio ooit begon in Moskou. Volgens Eurogamer wordt het spel in Russische media steevast aangeduid als een Russische game. In een studiotour uit 2019 op YouTube zegt leveldesigner Richard Gray dat Mundfish hem contacteerde om aan de game te werken en toen zei: “We zitten in Rusland, Moskou.”

Wanneer en waarom de studio naar Cyprus zou zijn verhuisd, is niet duidelijk. Dat zou kunnen zijn om de oorlog of mobilisatie te ontvluchten, of om de economische sancties tegen Rusland te omzeilen. Cyprus is vaker een uitvalsbasis voor Russische bedrijven gebleken dankzij een makkelijk migratieproces en lage belastingen. Mundfish geeft hier verder geen duidelijkheid over.

Ook onduidelijk is het standpunt van Mundfish omtrent de oorlog in Oekraïne. De studio plaatste begin dit jaar een algemeen statement op Twitter dat Mundfish voor vrede is en tegen geweld, en dat de ontwikkelaar in principe niet reageert op politieke of religieuze zaken. Wat de studio er nou echt van vindt, wordt daar niet duidelijk van. Je kunt het lezen als een statement tegen de oorlog, maar ook als een mening dat Oekraïne zich over zou moeten geven. 

De onduidelijkheid over de Russische afkomst en het standpunt omtrent de oorlog, zorgt ervoor dat veel gamers de zaak niet vertrouwen. Als er niks te verbergen was, zou Mundfish dat immers duidelijk kunnen zeggen. Tegelijkertijd zou het gevaarlijk kunnen zijn voor werknemers om zich negatief uit te laten over Rusland en de oorlog, zeker als zij zelf nog in Rusland wonen of daar bijvoorbeeld familieleden hebben. Kritiek wordt in Rusland niet snel geaccepteerd.

Wel duidelijk is dat GEM Capital een van de geldschieters is van Mundfish. Dit investeringsbedrijf - dat ook op Cyprus zit - werd opgericht door Anatoliy Paliy, een voormalig leidinggevende bij Gazprom, het Russische staatsbedrijf. Dit is geen geheim: Mundfish wordt bij naam genoemd in de portfolio van GEM Capital, net als bijvoorbeeld Owlcat Games, maker van de Pathfinder-serie.

Deze banden met de Russische staat zijn voor velen opvallend en een mogelijke reden om de game te boycotten. Als het spel veel geld verdient, gaat er immers veel geld naar deze investeerder. Dat geld zou mogelijk via de Russische economie weer direct gebruikt kunnen worden om wapens te kopen voor gebruik in de oorlog.

Natuurlijk is de game al langer in ontwikkeling: Mundfish werd in 2017 opgericht en Atomic Heart is de eerste game van de studio. De ontwikkelaar kon niet voorzien dat de oorlog in Oekraïne vorig jaar zou uitbreken. Tegelijkertijd is de oorlog eigenlijk al langer aan de gang, sinds Rusland in 2014 de Krim annexeerde en er ook in het oosten van Oekraïne gevechten uitbraken.

Voor componist Mick Gordon, ook bekend van de soundtracks van Doom en Wolfenstein, was er in ieder geval genoeg reden om af te zien van het salaris dat hij ontving voor zijn werk aan Atomic Heart. Hij heeft aangekondigd dat hij het geld doneert aan het Rode Kruis voor hulp aan Oekraïne.

Ondertussen wordt ook de game zelf uitgeplozen en wordt er gewezen op mogelijk controversiële inhoud. Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat de wulpse robottweeling die veel in de marketing van de game wordt gebruikt, ongekend veel lijkt op de Oekraïense politica Joelia Tymosjenko. Anderen wijzen erop dat deze haardracht sowieso populair is in landen als Oekraïne en Rusland. Het is de zogenoemde ‘Russian braid’.

Daarnaast kan de vertoning van een racistische tekenfilm op een van de televisies in de game op kritiek rekenen. Op een tv is een aflevering van de echt bestaande Sovjet tekenfilm ‘Nu, Pogodi!’ te zien, waarin een racistische karikatuur wordt gebruikt. Je zou kunnen zeggen dat dit soort tekenfilms heel normaal waren in het tijdperk waarin de game zich afspeelt, en dat het dus logisch is dat zoiets op tv te zien is. Mundfish heeft inmiddels excuses aangeboden en beloofd om het karikatuur uit de game te verwijderen.

Als het aan Oekraïne ligt, wordt de verkoop van Atomic Heart stilgelegd. Het ministerie van digitale transformatie van het land heeft Sony, Microsoft en Valve opgeroepen om in te grijpen. Er wordt gewaarschuwd dat spelersdata mogelijk naar organisaties in Rusland gestuurd kan worden en dat de opbrengsten in potentie bijdragen om de oorlog in Oekraïne voort te zetten.

Vooralsnog hebben deze bedrijven niet gereageerd op de Oekraïense oproep. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de game hierom uit de schappen zal verdwijnen. Het spel is daarnaast ook verkrijgbaar via Game Pass, de abonnementsdienst van Microsoft. Voorlopig is het dus aan consumenten zelf om te oordelen over deze controverses en een eigen afweging te maken.

De reacties onder dit artikel zijn tijdelijk uitgeschakeld. Morgenochtend zijn ze weer beschikbaar.