Vr Vrijdag: Hoe ver zijn we van een neurale vr-interface?

Aan het begin van de roman Neuromancer is hoofdpersoon Case aan lager wal geraakt. Hij is zo goed als nutteloos in de overbevolkte, vervuilde, door multinationals geregeerde wereld. Zijn neurale interface is doorgebrand, wat betekent dat hij geen contact meer kan maken met Cyberspace. In William Gibsons baanbrekende roman maken we namelijk geen verbinding met internet via een beeldscherm of een vr-bril. In plaats daarvan heeft ieder die dat wil een plug in zijn ruggengraat laten zetten, waarmee computers rechtstreeks verbinding maken met het zenuwstelsel van de gebruiker. Vanaf het moment dat die verbinding er is, ervaart de gebruiker een virtuele wereld net zoals hij de echte zou ervaren.

Het is al heel lang de heilige graal van virtual reality: een verbinding tussen mens en machine die ons brein 100% om de tuin leidt. In theorie geeft een neurale verbinding namelijk een perfecte illusie, omdat wat wij als echt ervaren, niets anders is dan informatie die door het brein wordt geïnterpreteerd. Wanneer je je teen stoot, is dat gevoel niets anders dan informatie die van je teen via de zenuwbanen naar het brein reist, en daar een reactie veroorzaakt. Dat wij dat als ‘pijn’ ervaren, heeft te maken met hoe onze hersenen geprogrammeerd zijn. Het zou zomaar een andere sensatie kunnen zijn, zoals we zien in zeldzame situaties waarbij de signalen van onze zintuigen op een heel andere manier worden verwerkt dan ‘gebruikelijk’.

Proef de regenboog!

Zo bestaat er iets dat ‘synesthesie’ heet. Je zou het een aandoening kunnen noemen, maar voor veel mensen die het hebben is het helemaal geen vervelende ervaring. Synesthesie betekent dat je brein zintuiglijke ervaringen ‘door elkaar husselt’. Als je naar muziek luistert, zie je opeens ook allemaal kleuren voor je ogen. Ook zijn er mensen die bepaalde kleuren horen wanneer ze er naar kijken, of zelfs smaken proeven bij het zien van een kleur. Wat synesthesie in elk geval aantoont, is dat het helemaal niet zo voor de hand ligt dat wat onze zenuwen aan informatie verzamelen een soort absolute weergave van de werkelijkheid is. Data reist van onze zintuigen via de zenuwen naar het brein, en daar doet onze grijze massa dan van alles mee wat wij als de werkelijkheid ervaren.

Het is dan een kleine stap om in te zien dat onze zenuwbanen eigenlijk niets anders zijn dan bedrading die van alle uithoeken van ons lijf samenkomt in één punt. Wat nu als we die informatie op de een of andere manier kunnen onderscheppen en data rechtstreeks naar het brein kunnen sturen, die helemaal los staat van wat onze zintuigen waarnemen? In zo’n geval zou het brein niet weten dat de data ‘fout’ is. Die weet alleen dat er data binnenkomt waar wat mee gedaan moet worden. Vergelijk het met een beveiligingscamera in een film over een museuminbraak, waar de overvallers de lijn van de camera aftappen en in plaats van het live beeld een opname laten zien aan de nietsvermoedende bewaker.

Ja, jij…

Als zo’n verbinding perfect is, is het opeens mogelijk om een ervaring te simuleren die absoluut niet van de werkelijkheid is te onderscheiden. Je zou zomaar in een laboratorium op een harde metalen tafel kunnen liggen, terwijl je brein dankzij de aangeleverde data er van overtuigd is dat je lekker in je zwembroek over een tropisch strand wandelt, of boodschappen doet bij de Albert Heijn, of in de trein op je mobieltje een artikel over vr leest. Ja, ik heb het over jou, treinreiziger. Ik heb de Matrix gehackt om je via deze tekst te vertellen dat je wereld een leugen is. Kijk in je broekzak. Daar vind je twee pillen, een rode en een…

Ergens hoop ik dat er nu iemand in de trein zit die toch even schrok. Maar goed, verder met het onderwerp.

Het probleem met deze theorie is dat het op dit moment nog heel ver buiten onze technische mogelijkheden ligt. We weten nog veel te weinig van het brein en zijn nauwelijks in staat om informatie in een brein te interpreteren, laat staan dat we er overtuigende informatie naartoe kunnen sturen via een draadje.

BCI

Daar wordt overigens wel aan gewerkt. Over de hele wereld zijn projecten gaande die zich bezighouden met de zogenaamde BCI, de Brain Connected Interface. Voor het uitlezen van het brein zijn al een aantal kleine stappen gemaakt. Het is nu al mogelijk om veranderingen in de elektrische signalen van de hersenen op te vangen en deze via een computer te interpreteren. Onderzoekers passen dit bijvoorbeeld toe bij nieuwe manieren om prothesen aan te sturen, zodat iemand zijn mechanische hand met zijn gedachten kan besturen.

Helaas zijn we nog lang niet zo ver dat we echt de verbinding tussen brein en arm kunnen nabootsen. Wat de huidige technologie in feite doet, is gedachtepatronen van een brein lezen waar heel veel data inzit, om vervolgens daar grove patronen uit te destilleren, die omgezet worden in commando’s. Je kan dit vergelijken met een microfoon buiten een voetbalstadion. Die kan aan de reacties van het publiek horen of er gescoord wordt, of dat een bal er nét naast ging, maar kan niet de individuele gesprekken van de supporters op de tribunes onderscheiden.

Dat uitlezen van hersenpatronen wordt echter wel steeds beter, en er lijkt geen reden om aan te nemen dat het onmogelijk is om uiteindelijk zelfs individuele gedachten op te pikken en te interpreteren. Daar zijn we echter nog lang niet.

Maar nu de andere kant op: de data van buiten die het brein in moet om ons te doen geloven dat we op dit moment op een stoel zitten in de huiskamer terwijl buiten een auto voorbij rijdt en een van je huisgenoten hoest. Die perfecte illusie dus, die eerst in een computer gesimuleerd wordt en vervolgens via een draadje je brein in gaat. Kan dat?

Letters

Nu zeker nog niet. Er wordt druk gewerkt aan dit soort verbindingen, maar die zijn nog op een heel primitief niveau. Er wordt bijvoorbeeld gewerkt aan ‘bionische ogen’, die visuele informatie via de optische zenuw naar het brein sturen. Op het moment van schrijven is het mogelijk voor blinden met zo’n implantaat om licht en donker waar te nemen en in een aantal uitzonderlijke gevallen is het gelukt om de patiënt individuele letters te laten herkennen. Dit is echter nog lang geen volledig zicht en dus ook nog absoluut geen aanwijzing dat we heel snel een virtuele wereld in ons brein kunnen ervaren. Laat staan dat al onze andere zintuiglijke informatie (tast, reuk, smaak, proprioceptie, evenwicht, thermoceptie en al die andere zintuigen) begrepen en ‘gehackt’ kunnen worden.

Daar wordt wel druk aan gewerkt. Tech-rijkaard Elon Musk heeft hiervoor zelfs een speciaal bedrijf opgericht, genaamd Neuralink. Musks bedrijf heeft onder andere een speciaal systeem ontwikkeld waarmee heel dunne draden contact kunnen maken met het brein van ratten. Uiteindelijk moet een versie van deze technologie leiden tot die ideale computergestuurde nieuwe werkelijkheid.

De vraag is echter wel of dit iets is wat we ook werkelijk willen. Een perfecte illusie van een leven dat objectief op alle fronten beter is dan de ‘gewone’ werkelijkheid is onweerstaanbaar. Wie wil er nou ’s ochtends in de kou op de bus wachten om in een fabriek te werken, als hij via een implantaat letterlijk Bruce Wayne kan zijn en als miljardair boeven kan vangen, of ruimtereiziger zijn, of zelfs (al is dat wel erg hoog gegrepen) schrijver voor Gamer.nl!

Wie eenmaal zo’n paradijs betreedt, wil daar zeer waarschijnlijk nooit meer uit.

Lees ook eerdere edities van Vr Vrijdag: