Eigenlijk is er niet zo gek veel mis met Mafia II. Het spel ziet er prachtig uit, het verhaal steekt bovengemiddeld goed in elkaar en de typerende maffiasfeer die het weet neer te zetten is uitmuntend. Maar toch mist het spel iets om tot de ware toppers van 2010 gerekend te mogen worden, een topper waar we het spel vooraf wel voor hadden aangezien. En wat het mist? Noem het durf, risico, ballen. Ballen om de dingen net een beetje anders te doen, anders dan het eerste deel en anders dan al die andere third-person actiegames op de markt.
Geen speeltuin
Mafia II blijft bijzonder trouw aan de interpretatie van het free-roaming genre van de eerste Mafia. De stad is er niet als speeltuin, maar dient als decor voor het verhaal dat overduidelijk de hoofdrol opeist. Alle mi ies die je doet staan in het teken van het verhaal. Zelfs het tijdstip en het weertype tijdens de mi ie zijn vooraf bepaald zodat het helemaal past in hoe de makers zich het verhaal voorstelden. Het weer mag dan niet dynamisch zijn, de stad is dusdanig interactief dat hij geloofwaardig overkomt. Geloofwaardig wanneer je in een vuurgevecht met de politie verzeild raakt, een voetganger overrijdt tijdens een achtervolging of je auto per ongeluk in een winkel parkeert. Maar wanneer je besluit om als een gek rond te rennen en te schieten, loop je al snel tegen de beperkingen op. Achtervolgingen met de politie halen niet het niveau en de chaos van bijvoorbeeld GTA IV. En dat is ook helemaal niet erg, want zo’n game wil Mafia II niet zijn. In Mafia II staat het verhaal centraal.
Het verhaal van Mafia II draait om Vito Scaletta, een oorlogsveteraan die na zijn terugkeer van het front in het criminele milieu belandt omdat hij de schuld van zijn vader moet aflo en. De licht gezette en soms vrij irritante Joe Barbarro is gedurende het spel zijn metgezel en zorgt regelmatig voor een komische noot. Het verhaal is goed opgebouwd en bevat meerdere wendingen, sommige onverwacht, sommige zie je al van zo ver aankomen dat je je echt afvraagt waarom Vito zo naïef is. Het verhaal is soms wel wat clichématig en wil eerder een ode doen aan alle maffiaverhalen die er al zijn, dan dat het daar zelf een nieuwe visie aan toevoegt. Maar het is onderhoudend en naar de maatstaven van een game goed geschreven.
Strakke regie
Mafia II houdt de touwtjes strak in handen. Niet alleen de volgorde en het tijdstip van de mi ies ligt vast, ook binnen de mi ies is zorgvuldig bepaald welke actie je wanneer moet doen, welke route je moet nemen door een gebouw, wanneer sluipen een vereiste is en wanneer je over mag gaan tot actie. Slechts in een paar gevallen is dat echt nodig voor het verhaal. De rest van de tijd lijkt het alsof de makers je koste wat kost de mi ie willen laten beleven zoals het hun het tofst leek. Met als gevolg dat je niet het gevoel hebt zelf een avontuur te beleven, maar het avontuur dat de makers dicteren. De spelervaring die Mafia II biedt zal daardoor voor vrijwel alle spelers dezelfde zijn.
En daar laat Mafia II kansen liggen. Kansen om het verhaal en de gameplay meer met elkaar te verweven. Ten tijde van het eerste deel was het überhaupt al een verdienste dat een game zo’n goed verhaal bevatte en dat de wereld zo sfeervol was, maar tegenwoordig kijken we daar niet meer van op. Mafia II slaagt er, buiten mooiere graphics en betere technologie, niet in het genre van de verhalende actiegame verder te tillen dan waar de eerste Mafia het naartoe bracht. Games als Heavy Rain, GTA IV en Red Dead Redemption laten zien dat een verhaal en enige inmenging van de speler elkaar niet uit hoeven te sluiten. Mafia II zou vaker terug moeten vallen op andere vertelmethodes dan tu enfilmpjes, die nu echt te vaak worden aangewend en vaak onnodig de controle bij de speler wegnemen. Veel andere actiegames komen weg met veel tu enfilmpjes omdat de actie zelf heel tof is, maar in Mafia II is die actie dungezaaid en lang niet altijd even speciaal.
Mi ies
De mi ies in Mafia II variëren van routineklusjes tot spectaculaire vuurgevechten met tientallen tegenstanders, maar vooral in het begin hebben de mi ies van het eerste type de overhand. Je zult flink wat op en neer rijden door Empire Bay voor het afleveren van spullen en het ontmoeten van mensen. Hier gaat een hoop tijd in zitten en hoewel er best te genieten valt van de mooie spelomgeving, is het niet heel enerverend. De vuurgevechten die in de openingsuurtjes plaatsvinden, zijn vaak aan de korte kant. Pas tegen het einde van het spel komen een paar echt grote vuurgevechten kort na elkaar. De spreiding had hier zeker beter gekund en al met al zijn er net te weinig echt leuke mi ies over de gehele duur van het spel verspreid. In plaats daarvan bevat Mafia II net iets te veel opvulling in de vorm van heen en weer rijden en tu enfilmpjes. Hierdoor voelt het spel ondanks de vrije lange spelduur weinig substantieel. Zeker omdat Mafia II na een middelmatige slotmi ie vrij abrupt eindigt. De eerste Mafia beloonde de speler na een vergelijkbaar traag begin tenminste nog met tientallen spectaculaire mi ies.
Halverwege het spel ligt de nadruk tijdelijk niet zozeer op het schieten, maar op de vuistgevechten. En daar laat Mafia II zich van zijn slechtste kant zien. De vuistgevechten zijn namelijk net wat te beperkt om lang te boeien en de houterige animaties en lange responstijd maken het niet bijzonder spectaculair en soms zelfs een tikje oneerlijk. Wanneer het spel je opdraagt om de zoveelste gast met de vuisten te bewerken, verlang je weer naar de spectaculaire vuurgevechten waar je op dat moment nog maar even van hebt mogen proeven. Het is niet zo’n erge party breaker als de racemi ie in Mafia 1, maar deze sectie van het spel had men ons liever bespaard.
Vernietiging
Het schieten werkt gelukkig wel lekker. Vooral de totale destructie van de omgeving zorgt ervoor dat het heerlijk is om met je tommygun wild in het rond te schieten. Veel leuker dan een gemikt headshot is het om in pure maffiastijl gewoon je hele magazijn ongeveer in de richting van de vijand te legen. Veel dekking waar vijanden zich achter verschuilen brokkelt langzaam af door zo’n kogelregen, wat ervoor zorgt dat ze vroeg of laat zelf ook doorzeefd worden. Dit geldt overigens ook voor de dekking waar je jezelf achter bevindt. In tegenstelling tot veel andere games ben je namelijk niet echt veilig wanneer je aan de rand van de dekking zit. Steekt je hand er net voorbij dan zal een tegenstander daar gewoon op schieten. In het begin vergt dit wat gewenning, maar het maakt het gebruik van dekking wel net iets meer tactisch.
Toch zat ook in de vuurgevechten nog wel wat meer potentie. De kogels hebben soms nog wat weinig impact en vijanden gaan vrij makkelijk neer. Met de realistische spelwereld die men heeft gecreëerd, hadden hier mogelijkheden gelegen voor langere schermutselingen met een kleiner aantal vijanden. Nu houden de vijanden vast aan de bekende kiekeboe-routine, waarbij ze om de zoveel tijd even hun hoofd boven de dekking uitsteken. Mikken, wachten en schieten blijft daardoor de beste strategie, maar is op den duur wel een tikje saai, vooral omdat Mafia II buiten pistolen, machinegeweren en een sporadische granaat of molotovcocktail maar weinig andere mogelijkheden kent.
Risicoloos
Mafia II is goed, maar doet niets meer en niets minder dan je ervan zou verwachten. Het biedt een mooie stad, zet een goede sfeer neer en loodst je door een reeks onderhoudende mi ies. Maar het neemt nergens enig risico, het innoveert eigenlijk alleen op technisch vlak en blijft ook qua plot binnen de grenzen. Mafia II heeft een uitgelezen kans laten liggen om te laten zien dat een goed verhaal en vrijheid voor de speler best samen kunnen gaan. In plaats daarvan doet het precies het tegenovergestelde: de regie in handen houden, de speler haast dicteren hoe het spel gespeeld moet worden. En dat staat haaks op waar games als een verhalend medium zich in onderscheiden. Mafia II komt daarnaast net iets te traag op gang en zet daar net iets te weinig toffe momenten tegenover. In plaats van de gehoopte topper, is Mafia II slechts een degelijke, maar wel heel sfeervolle game geworden.