Hoewel Prison Architect in grote lijnen een kla ieke ‘bouw je eigen imperium op’-game is die qua feel doet denken aan vooral Theme Hospital, probeert het wat anders door spelers tu en het bouwen, plannen en uitvoeren een verhaal voor te schotelen. Geen flauwe tu enfilmpjes die eventuele mi ies aan elkaar kletsen, maar echte verhalen die zich binnen jouw zelfgecreëerde gevangenismuren afspelen. De zeer vroege alphaversie laat al zien dat deze keuze wel eens iets heel bijzonder kan opleveren.
Een stukje To the Moon
De tutorial (de enige mi ie die nu al in de game zit) vertelt bijvoorbeeld het verhaal van een man van middelbare leeftijd die zijn vrouw en haar minnaar vermoordt. Een flashback die volledig via polaroids wordt verteld, laat zien hoe de man de slaapkamer binnenloopt en met een pistool zijn vrouw door het hoofd schiet, gevolgd door een ander schot waarmee de mysterieuze minnaar wordt vermoord. Een scène die vrij expliciet en gruwelijk in beeld wordt gebracht, waardoor enige vorm van sympathie moeilijk is op te brengen voor de man. De flashback is afgelopen, de tutorial gaat verder.
Een paar minuten later. We hebben met wat elektrische leidingen de executiekamer van stroom voorzien. Het is tijd om een tweede keer terug in de tijd te gaan met de besnorde man. Hij loopt een kerk binnen en verklaart tegenover een priester wat hij heeft gedaan. De enorme spijt verteert hem, de voormalig leraar had het nooit zo bedoeld, hij wil haar vergeven. De priester betuigt dat hij zichzelf moet melden bij de politie: ‘De mens zal je niet vergeven, maar God mi chien wel’. De flashback eindigt andermaal, we zijn terug in de gevangenis. De priester staat tegenover hem in de cel en laat zijn onmacht blijken: ‘Een dergelijke daad zou in een andere staat niet bestraft worden met de doodstraf, er wordt een voorbeeld gesteld.’ De man ondergaat zijn lot gedwee, gebroken, maar wel rustig.
Waar we eerder nog druk bezig waren om zo goed als het kon een hele gevangenis te runnen, gaat nu alle aandacht uit naar deze man. Rustige maar droeve tonen zwellen aan op de achtergrond, kleur verdwijnt uit het scherm, de man wordt overgebracht naar de executiekamer. Het tempo is ongemakkelijk traag, de onmacht die zich meester van je maakt, doet denken aan momenten uit To The Moon – een titel waarvan we nog altijd een brok in de keel krijgen. De man wordt in de stoel gezet en de beul vraagt of hij nog wat wil zeggen. ‘Sorry’. De seconden tikken nog even ongemakkelijke door. Een schakelaar wordt omgehaald. Het licht flikkert.
Toch een ander soort game?
Prison Architect weet iets voor elkaar te krijgen, dat zelden naar voren komt binnen dit soort bouwgames. Er wordt betekenis gegeven aan jouw creatie. Aan de muren die jij hebt neergezet, aan de elektriciteit die je hebt aangesloten, aan de ingehuurde bewakers. De game speelt met je moraliteit. En dat kan best wel eens invloed hebben op hoe je de game gaat spelen. Waar je in bijvoorbeeld Rollercoaster Tycoon waarschijnlijk zonder blikken of blozen mensen hebt laten verzuipen, of in Transport Tycoon treinen frontaal hebt laten botsen, daar zul je dat bij Prison Architect nalaten. Die persoon die daar zit heeft iets misdaan, maar hij heeft ook zijn eigen verhaal. Een verhaal over zijn falen of wellicht over het falen van het recht ysteem. Je gaat niet zomaar spelen met mensenlevens .
Het knappe van de tutorial (wat echt nog de enige ‘mi ie’ is momenteel), is dat het niet opdringerig of geforceerd voelt. In Theme Hospital heeft iedere patiënt zijn eigen kwaal, in Prison Architect kan iedereen zijn eigen verhaal hebben – gevoelsmatig dan. Wellicht komt dat ook door de koddige stijl die de game hanteert, die direct charmeert en uitnodigt om te spelen en ontdekken.
Of de game dit gevoel meermaals gaat weten op te roepen in een volledige versie, is nog ontzettend lastig te bepalen; de game is echt verre van af. Dat was wel te zien aan gevangenisbewakers die nog door muren liepen en gevangenen die helemaal woest werden op een stapel borden in de kantine, want ja, waarom niet? Dat Prison Architect iets bijzonders in zich heeft, staat echter nu al buiten kijf.