VR Vrijdag: Wat witte heteromannen kunnen leren van vr | Gamer.nl

VR Vrijdag: Wat witte heteromannen kunnen leren van vr | Gamer.nl

In deze tweewekelijkse rubriek gaan we dieper in op virtual reality, de beste games, de controverses en vooral waarom het je zou moeten interesseren. In deze aflevering: in de schoenen van een ander.

“Damn, lekker kontje…” zegt de ruimtesoldaat tegen mij als hij de brug van mijn schip betreedt. Een ongemakkelijke opmerking in elke sociale situatie, maar nog vreemder op het moment dat ik verwikkeld ben in een gevecht met een vijandelijk piratenschip, en de boordcomputer meldt dat vijanden elk moment via teleport kunnen enteren.

“Pardon?” zeg ik.

“Oh! Je bent een gozer! Waarom zie je eruit als een meid?”

From Other Suns is een heel toffe FTL-kloon in vr, die een redelijk onopvallende feature heeft. Er is namelijk geen character-designer. Je krijgt willekeurig een avatar toegewezen en die avatar kan mannelijk of vrouwelijk zijn. Hiermee moet je het doen tot je onvermijdelijke virtuele dood, waarna je in een ander willekeurig lichaam belandt.

From Other Suns

Het feit dat je helemaal geen inspraak hebt in je virtuele gender of huidskleur is een intere ant bijverschijnsel van een typische roguelike mechanic. En eentje waardoor je soms hele nieuwe dingen leert over de toestand van de mens, en van het gedrag van de man in het bijzonder. Zoals dat het bijzonder ongemakkelijk is als je in gesprek bent met iemand over een kwestie van virtueel leven en dood, dat diegene opeens om je heen gaat lopen om (onder het uitstoten van bewonderende klanken) je lichamelijke attributen beter te bekijken.

Vrouwenstem

Natuurlijk wist ik dat vrouwen anders behandeld worden dan mannen. Vooral online is het verschil soms schokkend. Een voorbeeld: Echo Arena (de briljante zero-G competitieve game van Ready At Dawn) heeft een sociale lobby, waar alle spelers binnenkomen voordat ze de matchmaking in gaan. In die sociale lobby kun je vrij rondzweven, spelen met de her en der verspreide interactieve speeltjes, en vooral rondhangen met je mede-robots. Op een zeker druk moment verschijnt een nieuwe robot in een van de alcoves. Ze zegt iets tegen iemand bij haar in de kamer, maar omdat de microfoon van de Oculus Rift bij dit spel standaard aan staat, hoort iedereen in de lobby dat het om een vrouw gaat. Alsof iemand de etensbel rinkelt schieten vijf of zes andere avatars op de vrouw af. De meute omsingelt haar, maakte grapjes en biedt keer op keer aan om haar uit te leggen hoe het spel werkt. Het feit dat ze level 50 is (wat betekent dat ze zeer waarschijnlijk deze boys zelf les zou moeten geven) maakt daarbij niet uit.

De speelster is het blijkbaar gewend, ze maakt zich rustig los uit de groep (die wel probeert steeds bij haar in de buurt te blijven) en activeert de matchmaking zodat ze snel het echte spel in kan. Ik bedenk dat al die extra aandacht me persoonlijk behoorlijk vermoeiend lijkt, als je gewoon net zoals ieder ander zin hebt om een spelletje te spelen.

Echo Arena

Een paar dagen later krijg ik bevestiging dat dit blijkbaar ‘normaal’ is. Nadat ik zelf ingelogd ben in Echo Arena, komt mijn vriendin mijn werkkamer binnen om te zeggen dat ze naar haar werk gaat. Ze zegt dit luid, omdat ik een VR bril op heb, en dat betekent dat de aanwezigen in de Echo Arena Lobby een vrouwenstem horen komen uit ‘mijn’ hoofd. Voor ik er erg in heb, ben ook ik omsingeld door druk door elkaar pratende jongens die als een adder gebeten bij me weg vliegen als ze mijn eigen stem horen.

Gay wedding

Hoe irritant zo’n tros opgewonden jongetjes zonder gevoel van grenzen ook is; het kan erger, zoals ik in Altspace VR zie. Altspace is een chatroom, waar mensen uit de hele wereld in gemeenschappelijke en besloten kamers met elkaar kunnen kletsen en simpele spellen kunnen spelen. Een belangrijk doel van Altspace is het organiseren van sociale evenementen. Zo was er tijdens de E3 een ruimte waar mensen samen de diverse livestreams konden kijken op een virtueel filmscherm. Maar ook hebben comedians in Altspace opgetreden, en kun je zelf evenementen organiseren en op het prikbord hangen.

Media has no description

Ik kom in een van de gemeenschappelijke ruimtes binnen en er komt een avatar op mij af: “Ik wil iedereen hier uitnodigen voor ons evenement morgenavond. Ik ga dan namelijk trouwen en dat is dan de eerste gay wedding in vr! Kom gezellig langs!”

Ik feliciteer hem en wil hem vragen hoe ze op het idee kwamen om in vr te trouwen. Voor ik antwoord krijg, staat er plots een andere avatar naast me.

“Homo? Ben jij homo? Ik wil niks te maken hebben met homo’s!” zegt hij. Hij klinkt woedend. Dreigend. En dan roept hij: “Er zit hier een stelletje homo’s! Rot op!”

Met het rapporteren van de boze eikel is het even later weer stil. De avatar die mij uitnodigde voor zijn bruiloft zegt: “Dit is dus waarom we in vr trouwen. Om te laten zien dat het normaal is, en om mensen hoop te geven die in landen wonen waar same-sex marriage verboden is.” De boze confrontatie blijft nog dagenlang bij me hangen. Het komt harder binnen dan de gebruikelijke stomme opmerkingen op fora of Twitter, vanwege de virtuele nabijheid van die ander. De woede. De stem die overloopt van afschuw en haat.

Het lijkt wel alsof bepaalde mensen al hun sociale filters en regels overboord zetten op het moment dat ze vr betreden. Alsof ze in deze ‘wereld zonder gevolgen’ opeens kunnen doen wat hun impulsen ingeven: te dichtbij komen, in iemands kruis grijpen, niet weggaan als ze daarom gevraagd worden, of het hardop aanvallen van iemand enkel vanwege zijn of haar geaardheid. Een beetje alsof je al het negatieve van sociale media combineert met een virtueel lichaam en een stem.

Empathiemachine

Er is al veel geschreven en beweerd over virtual reality als ‘empathie-machine’. Het zou zo geweldig zijn om in vr dingen te zien en mee te maken die opeens veel dichterbij komen en daarom emotioneel dieper kunnen raken. Zo zou een vr-film over vluchtelingen veel meer emotioneel effect hebben op de kijker dan een documentaire op tv. Omdat je ‘erin zit’, en de slachtoffers van oorlog in de ogen kunt kijken alsof ze voor je staan.

Waves of Grace

En daar valt wat voor te zeggen. Het is moeilijker om iemand te ‘ontmenselijken’ als je in zijn of haar gezicht kijkt. Als je naast een kind in een provisorisch schooltje in een vluchtelingenkamp zit in plaats van dat je haar op een scherm ziet, is het opeens heel moeilijk om daar een abstractie van te maken. Dit zou mijn neefje of nichtje kunnen zijn. Dan is het opeens geen flits op het achtuurjournaal meer, maar gaat het om een echte mens waar je iets voor voelt.

Toch is een dergelijke vr-film niet fundamenteel anders dan de nieuwsflits of traditionele documentaire. Dit blijven ervaringen waarbij je van buiten naar binnen kijkt. De ander is nog steeds de ander, en hoe je daarop reageert is afhankelijk van hoe empathisch je sowieso in elkaar zit.

Empathie betekent: voelen wat een ander voelt. Meevoelen. Als je echter geen idee hebt wat een ander voelt of meemaakt is het voor sommigen heel moeilijk om dat ook echt te ervaren. Als je je hele leven niets anders mee hebt gemaakt dan het zijn van een witte heteroman, is het voor sommigen buitengewoon moeilijk om te beseffen dat er ook een andere ervaringswereld bestaat.

Gender Swap

Daar zou vr nog wel eens een heel goed hulpmiddel kunnen worden. Want hoewel je (nog) niet kunt weten hoe het voelt om een ander te zijn, is het dankzij vr wel mogelijk om te voelen hoe mensen op je reageren als ze denken dat je een ander bent. Om te merken hoe het is als iemand tijdens een gesprek steeds even naar je boezem kijkt. Of om voor ‘fag’ te worden uitgescholden enkel omdat je avatar een roze trui draagt.

Wat me terug brengt bij From Other Suns. Daar heb je (net als in het echte leven) geen keuze uit ‘wit’, ‘zwart’, ‘man’ of ‘vrouw’. Je moet het doen met het virtuele lichaam dat je krijgt, en dat betekent dat je soms ook anders behandeld wordt op basis van een eigenschap waar je helemaal geen inspraak in had. En dat is stiekem een briljante bijwerking.

Ik weet dat het onmogelijk is om alle botte horken in de wereld eens in de schoenen van een ander te laten lopen. Maar het is te hopen dat meer spellen net zoals From Other Suns op subtiele wijze laten zien hoe mensen elkaar benaderen op basis van irrelevante kenmerken in plaats van op basis van wie ze werkelijk zijn. Zodat er straks mi chien inderdaad net een beetje meer empathie in de wereld is.

Artikel als favoriet toevoegen
Deel dit artikel

Aanbevolen voor jou