Tot 1983 was Atari de koning van de gamewereld. Hun console, de Atari 2600, vloog over de toonbank. Mede door het succes van de arcade kreeg de consoleverkoop een boost. Iedereen wilde thuis Space Invaders en Pac-Man kunnen spelen. Alles leek goed te gaan voor de industrie. Experts waarschuwden echter dat games weer over zouden kunnen waaien, dat games de zoveelste rage zouden kunnen zijn waar klanten binnen de kortste keren weer ma aal op uitgekeken raakten.
De eerste third party
Dat laatste werd ook waarheid, maar niet omdat mensen hun intere e in games verloren. Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat de industrie het voor zichzelf verpestte. Het begon allemaal toen ontevreden medewerkers van Atari het bedrijf verlieten en Activision oprichtten. Ze waren boos omdat ze werden behandeld als loonslaven, in plaats van kunstenaars. Ze zagen niks terug van het succes van hun geesteskindjes; zelfs als hun games miljoenen keren verkochten, kregen ze hetzelfde magere jaarsalaris. Ze splitsten zich af en spanden een rechtszaak aan, waarmee ze de rechten hoopten te krijgen om games te ontwikkelen voor de Atari 2600. Volgens Atari mochten alleen zij games op hun console uitbrengen, maar het bedrijf kreeg geen gelijk van de rechter. Activision werd zo de eerste third-party ontwikkelaar voor consoles en bracht vele succe en uit – we kennen ze nu natuurlijk nog steeds van Call of Duty en Skylanders.
Dit juridische succes van Activision betekende echter ook het begin van het einde. Veel ondernemers zagen hoe consoles de winkels uit vlogen en wilden ook graag een graantje meepikken. En door de rechterlijke uitspraak mocht ineens iedereen games maken voor de Atari. Allerlei bedrijfjes werden opgericht om snel games uit te geven, om daarna snel weer failliet te gaan. Het zorgde voor een oververzadiging van de markt: winkeliers konden de onverkochte cartridges niet meer teruggeven aan de failliete bedrijven en dus gingen ze voor een habbekrats in de budgetbak. Klanten werden dus geconfronteerd met een lading troep, en aangezien het grote publiek niet goed geïnformeerd was over de kwaliteit van games kocht iedereen slechte, maar goedkope spellen en bleven de goede games op de plank liggen.
Opeens kon iedereen games maken voor de Atari
Het was uiteindelijk Atari zelf die het laatste zetje gaf en de crash van 1983 inluidde. Allereerst is er de port van Pac-Man, die door de arcadehallen ongekend populair was. De overzetting naar consoles was echter haastig in elkaar geklust en speelde een stuk slechter dan de bekende arcadeversie. Het spel verkocht wel miljoenen keren, maar klanten bleven teleurgesteld achter. De druppel die de emmer deed overlopen was E.T., de game gemaakt voor de gelijknamige film. Atari gaf ontwikkelaar Howard Scott Warshaw slechts zes weken de tijd om een spel te maken, zodat deze tegelijk met de film in de winkel kon liggen. Het resultaat wordt anno nu nog altijd de slechtste game ooit genoemd, en Atari hield zoveel onverkochte exemplaren over dat ze uiteindelijk werden gedumpt in een stortplaats. De crash van 1983 is een feit: in twee jaar tijd neemt de verkoop van games met 97 procent af en daalt dus bijna tot een nulpunt.
Seal of Quality
Games werden gezien als de zoveelste hype die weer is overgewaaid, een leuk stuk speelgoed waar de kinderen even blij mee zijn tot ze weer behoefte hedden aan iets nieuws. En dat bleef zo, totdat een bedrijf uit Japan andere plannen maakte. Nintendo, al bekend als speelgoedmaker, wilde de game-industrie nieuw leven inblazen met hun NES. In thuisland Japan was de console – daar verkocht onder de naam Famicom - al een flink succes, maar om ook in Amerika en Europa voet aan de grond te kunnen krijgen had Nintendo een plan nodig. De NES kreeg een redesign, waardoor het niet meer op een stuk speelgoed leek, maar op een echte computer. Het bedrijf had de grootste moeite om winkels te overtuigen hun product te gaan verkopen. Uiteindelijk lukt het in 1985 om de NES uit te brengen in New York, en in 1986 volgen meerdere steden en de meeste Europese landen. De rest is geschiedenis: de NES verkoopt uiteindelijk tientallen miljoenen.
Nintendo wilde niet dezelfde fout maken als Atari en liet een speciale chip inbouwen in de NES die werkt als een soort slot. Alleen goedgekeurde spellen kunnen daardoor worden afgespeeld op de console en louche gameboeren die snel een spelletje willen maken werden geweerd. Zo ontweek de Japanse gigant de oververzadiging van de Atari 2600. Bovendien kwam Nintendo met een briljant stukje marketing, de Seal of Quality. Het was niet meer dan een logo dat op het hoesje van een game wordt geplakt, maar mensen zagen het daadwerkelijk als een teken dat deze spellen te vertrouwen zijn. Ook Nintendo nam de Seal uiterst serieus. Nog steeds is het sterretje te zien op hoesjes van Nintendo's spellen en nog steeds betekent dit dat het bedrijf instaat voor de kwaliteit ervan.
Komt er een nieuwe crash?
De industrie heeft veel geleerd van de crash en de manier waarop Nintendo de markt weer aangezwengelde. Gamers zijn uiterst kritisch en zitten niet te wachten op een stroom aan slechte games, je kunt ze niet zomaar alles voorzetten en verwachten dat ze het kopen. De vraag is alleen of de geschiedenis zich niet toch gaat herhalen. We hebben de afgelopen tijd veel te maken gehad met spellen die in slechte staat lanceren, zoals Driveclub, A a in's Creed: Unity en Halo: The Master Chief Collection. Hoe vaak moet dit gebeuren voordat gamers dit soort spellen links laten liggen? Je proeft al steeds meer voorzichtigheid bij sommige gamers, die een spel als Battlefield niet meer pre-orderen omdat ze eerst zeker willen weten of alles wel werkt. En buggy games zijn niet het enige waar we ons constant aan branden. Wat te denken van Kickstarters die plots verdwijnen of Early Acce -games die jaren in bèta blijven?
Ook op het gebied van oververzadiging zou er wel eens een nieuwe crash aan kunnen komen. Op Steam komen er meer dan 100 spellen per maand bij en op iOS zien elke dag 500 nieuwe games het levenslicht. Het is onmogelijk dat al die spellen ook goed zijn en voor normale consumenten is het bijna niet te doen om door de bomen het bos te zien.
Je proeft steeds meer voorzichtigheid bij gamers
Toch is de situatie door de komst van het internet heel anders geworden. De digitale winkel is oneindig groot en slechte en onpopulaire spellen zakken vanzelf naar de bodem, waar niemand ze kan vinden. Want na al die tijd is nog een ding hetzelfde gebleven: klanten betalen niet voor troep, en je kunt ze maar een beperkt aantal keer oplichten voordat ze jouw bedrijf ma aal de rug toekeren.
Lees ook: Terug naar de toekomst: 1980 – De opkomst van de arcade
Door Erik Nu elder